Βιολογική “βόμβα” τα self tests;: “Τα πετάτε κανονικά” λέει στο libre ο Κοντοζαμάνης – “Δεν είναι ασφαλές” απαντά η καθηγήτρια Μαρία Γαζούλη

Η Κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να ενεργοποιήσει το όπλο των οικιακών τεστ, των self-test ως συμπληρωματικό πυλώνα στην εθνική στρατηγική διαγνωστικών ελέγχων για την ανάσχεση της διασποράς του κοροναϊού στην κοινότητα, μία σημαντική μάχη για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Πόσο έτοιμοι, όμως, είναι οι πολίτες για να ενδιαφερθούν, αρχικά, να συμμετάσχουν στη διαδικασία της αυτοδιάγνωσης, πόσο ενημερωμένοι για να διενεργήσουν σωστά το τεστ, πόσο διατεθειμένοι να δηλώσουν το αποτέλεσμα του τεστ και πόσο ευαισθητοποιημένοι ότι το κιτ που κρατούν στα χέρια τους περιέχει βιολογικά υλικά που η απόρριψή τους αποτελεί από μόνη της μία διαφορετική αλλά πολύ σημαντική πρόκληση;

Της Ρούλας Σκουρογιάννη

Ολοκλήρωσε, λοιπόν, η κυβέρνηση –και μάλιστα με διαδικασίες fast track– σύμφωνα με τις δηλώσεις κατά την ενημέρωση του υπουργείου Υγείας, ανοιχτή δημόσια πρόσκληση για την προμήθεια 10 εκατομμυρίων τεστ και κατακύρωσε «με απόλυτη διαφάνεια και με την έγκριση του Ελεγκτικού Συνεδρίου σε πέντε αναδόχους την προμήθεια των πρώτων τεστ».

• Η εισαγωγή της πρώτης παρτίδας των self-test ολοκληρώθηκε την Παρασκευή, με την παράδοσή τους. Η επόμενη παράδοση είναι προγραμματισμένη στα μέσα της επόμενης εβδομάδας (από 5 έως 9 Απριλίου) και η τελευταία στις αρχές της μεθεπόμενης εβδομάδας (από 12 έως 16 Απριλίου).

«Ο εφοδιασμός των φαρμακείων θα ξεκινήσει από την προσεχή Τετάρτη, 7 Απριλίου και, καλώς εχόντων των πραγμάτων, έως το τέλος της εβδομάδας τα φαρμακεία όλης της χώρας  θα διαθέτουν επαρκείς ποσότητες για να τις διαθέσουν σε πρώτη φάση στους μαθητές Λυκείου 16-18 ετών και τους εκπαιδευτικούς», εξήγησε ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Βασίλης Κοντοζαμάνης.

• «Ξεκινάμε με τη διάθεση στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, προκειμένου να διασφαλίσουμε την ομαλή τροφοδοσία της αγοράς. Στη συνέχεια, η διάθεση θα συνεχιστεί στους πολίτες των παραγωγικών ηλικιών από 18-67 ετών και τέλος, στους άνω των 67 που έχουν ήδη θωρακιστεί σε μεγάλο ποσοστό από τον εμβολιασμό».

Τα self-test θα γίνονται αποκλειστικά κατ’ οίκον και όχι στα φαρμακεία, που απλώς θα παραδίδουν την συσκευασία του self-test μέσα στην οποία θα υπάρχουν σαφείς έντυπες οδηγίες στα ελληνικά, για τη σωστή λήψη του δείγματος και την εκτέλεση του διαγνωστικού ελέγχου.Όπως ενημέρωσε ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, «μαζί με κάθε τεστ που θα διατίθεται από τα φαρμακεία, ο πολίτης θα λαμβάνει και ένα ενημερωτικό φυλλάδιο που θα αφορά τα self-test».

Στο περιθώριο της ενημέρωσης, το libre, ρώτησε τον αναπληρωτή υπουργό Υγείας για το σημαντικό θέμα της απόρριψης των self test μετά τη χρήση τους, καθώς δεν μπορούν να καταλήγουν στους κοινούς κάδους σκουπιδιών. 

• «Μέσα στη συσκευασία του self-test, υπάρχουν σαφείς οδηγίες, υπάρχει και ένα σακουλάκι για τοποθέτηση των υλικών μετά τη χρήση και το πετάτε κανονικά», ήταν η απάντηση του κ. Κοντοζαμάνη.

Για να λάβουμε περισσότερες διευκρινίσεις για το θέμα, μιλήσαμε με την Καθηγήτρια Βιολογίας – Νανοϊατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Μαρία Γαζούλη.

• «Στα εργαστήρια, όλα τα test αυτοδιάγνωσης τα χειριζόμαστε σαν βιολογικά υλικά: μετά τη χρήση τους καίγονται και γίνεται αποστείρωση. Ακόμα και όταν έχουμε αρνητικό αποτέλεσμα. Τα κιτ μέσα έχουν ένα σακουλάκι το οποίο γράφει επάνω “Hazard Material”, δηλαδή αναφέρει ότι πρόκειται για μολυσματικό υλικό και οι οδηγίες είναι, μετά τη χρήση, η μπατονέτα, αλλά και το διάλυμα λύσης (δηλαδή το διάλυμα στο οποίο βουτάμε την μπατονέτα για να γίνει η λύση και η ανίχνευση) θα πρέπει όλα όσα χρησιμοποιήθηκαν να μπουν στο φακελάκι μαζί και να απορρίπτονται με ασφάλεια. Όμως, δεν είναι ασφαλές να τα απορρίπτουμε στα σκουπίδια! Δεν απορρίπτεται έτσι ένα βιολογικό υλικό στα οικιακά σκουπίδια! Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά για τη σωστή απόρριψή τους. Γνωρίζουμε ότι ο ιός ζει στα αντικείμενα και στις επιφάνειες για κάποιο χρονικό διάστημα. Πώς θα διασφαλίσουμε, λοιπόν, ότι δε γίνεται διασπορά στο περιβάλλον όταν αυτά τα υλικά καταλήγουν στα σκουπίδια, όπου μπορεί να πάει μία γάτα και να σκίσει τη σακούλα ή να τα αγγίξουν άτομα που ψάχνουν τα σκουπίδια; Ακόμα και οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα μπορεί να έρθουν σε επαφή με το υλικό που έχει απορριφθεί έτσι πρόχειρα, ενώ πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι πολλές σακούλες καταλήγουν έξω από τους κάδους στο δρόμο… Είναι επίφοβος ο τρόπος απόρριψης των υλικών μετά τη χρήση τους», τόνισε η κα Μαρία Γαζούλη. 

Θα πρέπει να προσθέσουμε σε αυτό ότι δεν πρόκειται για μικρή ποσότητα βιολογικού υλικού αλλά για 10 εκατομμύρια test που θα χρησιμοποιηθούν και θα απορριφθούν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα!

• «Θα πρέπει να τονιστεί ότι η απόρριψη των υλικών είναι αποτέλεσμα ατομικής ευθύνης του πολίτη. Δηλαδή, πόσο ευσυνείδητος θα είναι ο πολίτης για να φυλάξει το σακουλάκι με τα υλικά μετά τη χρήση του test και να το πετάξει σε σημεία που θα του υποδείξουν. Το θέμα της απόρριψης του βιολογικού υλικού είναι πάρα πολύ σημαντικό. Έχει συζητηθεί πού θα απορρίπτονται τα μπουκαλάκια μετά από το εμβόλιο, ειδικά εμβόλια όπως το AstraZeneca που βασίζεται σε αδενοϊό και κάποια –έστω και ελάχιστη– ποσότητα θα μείνει μέσα στο μπουκαλάκι. Για αυτό θα πρέπει να προσέξουμε που θα το απορρίψουμε γιατί κινδυνεύει να υπάρξει διασπορά στο περιβάλλον, κάτι για το οποίο δεν ξέρουμε τι επιπτώσεις θα έχει», εξήγησε η κα Γαζούλη.

–Τα self test που κυκλοφορούν πόσο εύκολα είναι στην εφαρμογή τους; Υπάρχει η πιθανότητα να μη γίνει σωστή χρήση τους;

«Γενικά, η εφαρμογή των test που κυκλοφορούν είναι εύκολη. Ειδικά αυτά τα self test για τον κοροναϊό έχουν πιο μικρή μπατονέτα, δε χρειάζεται κανείς να προχωρήσει πολύ βαθιά στο ρινοφαρυγγικό υγρό, όπως είναι τα rapid test ή στα pcr test. Υπάρχουν και τα τεστ σάλιου. Όλα έχουν μία σχετική ευαισθησία. Πάντα, όμως, σε όλα αυτά τα τεστ υπάρχει περίπτωση να γίνει λανθασμένη χρήση και τα αποτελέσματα να μην επιβεβαιωθούν από τα κλινικά ευρήματα. Μεγαλύτερη πιθανότητα να έχει συμβεί αυτό είναι όταν έχουμε αρνητικό τεστ, και όχι τόσο σε ό,τι  σε ό,τι αφορά το τεχνικό κομμάτι, αλλά στο αν έγινε σωστά η δειγματοληψία Δηλαδή, στις περιπτώσεις ασυμπτωματικών ή με πολύ χαμηλό ιικό φορτίο, δεν είμαστε σίγουροι πόσο ευαίσθητο είναι το τεστ. Καλό είναι να υπάρξει ενημέρωση για το ποια είναι η ευαισθησία των self test στο χαμηλό ιικό αλλά και στο κατά πόσον καλύπτουν όλες τις μεταλλάξεις του ιού. Υπάρχουν τα υπέρ και τα κατά στη διενέργεια των self test. Όμως, αν γίνει σωστή χρήση και είμαστε ευαισθητοποιημένοι ότι θα τηρήσουμε τις οδηγίες στην περίπτωση που θα βγει θετικό ένα τεστ, με τα τεστ θα περιορίσουμε πολύ τη μετάδοση του ιού». 

–Δηλαδή, όλα εξαρτώνται από την υπεύθυνη στάση του πολίτη; 

«Ναι, και επίσης, πρέπει να έχουμε διαμορφώσει και το χώρο μας έτσι ώστε, αν υπάρξει ένα θετικό τεστ, να μπορεί να απομονωθεί το άτομο και να τηρηθούν οι κανόνες που σχετίζονται με την καραντίνα, την απόσταση, την υγιεινή. Γιατί αυτό που θέλουμε να περιορίσουμε με τη χρήση των self test είναι η διασπορά του ιού.
Θα πρέπει να υπάρξει υπευθυνότητα και στην περίπτωση θετικού τεστ. Να πάμε να το επιβεβαιώσουμε, καθώς αυτό είναι το επόμενο βήμα: η επιβεβαίωση με μοριακό έλεγχο που είναι σαφέστατα πιο ασφαλής. Πρέπει να πάει ο πολίτης σε μία δημόσια δομή. Η ατομική ευθύνη να μην αποκρύψει το θετικό τεστ ο πολίτης πραγματικά έχει πολύ μεγάλη σημασία. Θα πρέπει, επίσης, να απλοποιηθεί η διαδικασία των δηλώσεων των θετικών τεστ και προσβασιμότητα στις δημόσιες δομές να είναι απλή υπόθεση. Άλλο ένα σημείο στο οποίο πρέπει να δείξει υπευθυνότητα ο πολίτης: κάθε εβδομάδα, να κάνει τον αυτοέλεγχο και όχι να παίρνει τα τεστ, να τα αποθηκεύει και να τα χρησιμοποιεί μόνο όταν έχει συμπτώματα.

Τέλος, πρέπει πάντα να έχουμε στο νου μας είτε κάνουμε rapid test είτε self test είτε  χρησιμοποιήσουμε οποιοδήποτε άλλο διαγνωστικό μέσο, ακόμα και αν βγει αρνητικό, θα πρέπει πάντα να θεωρούμε τον εαυτό μας ως ένα πιθανό ασυμπτωματικό φορέα και να παίρνουμε διαρκώς όλες τις προφυλάξεις».

–Τα self test φέρνουν μία νέα αντίληψη στον πολίτη για τη δυνατότητα αυτοδιάγνωσης. Του δίνουν τη δυνατότητα να λάβει πιο ενεργό ρόλο στην πρόληψη. Πόσο απέχει αυτό από την κουλτούρα μας και πόσο γρήγορα πιστεύετε ότι μπορεί να εμπεδωθεί από τους Έλληνες που θα κληθούν τις αμέσως επόμενες ημέρες να χρησιμοποιήσουν τα οικιακά τεστ αυτοελέγχου;

«Τα τελευταία χρόνια, αυξάνονται οι αυτοδιαγνωστικές εξετάσεις, τις οποίες ο κόσμος μπορεί να τις αξιοποιήσει, καθώς επιτρέπουν να ελέγχουμε μόνοι μας στην υγεία μας την άνεση του σπιτιού μας. Πρέπει να μπει και στην κουλτούρα μας και στην εκπαίδευση μας ότι η πρόληψη είναι πάντα καλύτερη από τη θεραπεία!
Είναι μία προσπάθεια που πρέπει να ξεκινήσει από το σχολείο. Καλό θα ήταν να ξεκινήσει ήδη από το δημοτικό η εκπαίδευση των παιδιών ότι είναι καλύτερα να προλαβαίνουμε ζητήματα υγείας, παρά να τα αφήνουμε να επιδεινώνονται και μετά να προσπαθούμε να τα θεραπεύσουμε. Σε αυτή την αρχή βασίζονται οι αυτοδιαγνωστικές εξετάσεις».

–Πόσο εύκολα και άμεσα μπορεί να γίνει αυτή η εκπαίδευση;  

«Δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο, γενικά. Στους Έλληνες, όμως, από το σχολείο δεν υπάρχει η ανάλογη εκπαίδευση και η κουλτούρα και το διαπιστώνουμε σε όλα τα θέματα που αφορούν προληπτικές εξετάσεις, όχι μόνο τώρα με τα self test για τον κοροναϊό. Το βλέπουμε, γενικά, στις γυναικολογικές εξετάσεις, στη μαστογραφία, στις κολονοσκοπήσεις: ο κόσμος διστάζει να πάει να κάνει τις προληπτικές εξετάσεις που θα προλάβουν την εξέλιξη σοβαρών ζητημάτων υγείας.

Μας προβληματίζει ότι αφού δεν πηγαίνουν στο γιατρό να κάνουν προληπτικές εξετάσεις, πώς θα δείξουν αυτοπειθαρχία να κάνουν την εξέταση μόνοι τους;
Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι αυτοδιαγνωστικές εξετάσεις υπάρχουν για να μπορέσουν να διασφαλίσουν το γεγονός ότι υμε θα εντοπίσουμε ένα πρόβλημα υγείας σε πρώιμο στάδιο. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σώσει τη ζωή μας να το προλάβουμε έγκαιρα και να μπει στην κουλτούρα μας όπως έχει μπει στην κουλτούρα ενός διαβητικού ατόμου ότι πρέπει να μετράει συνεχώς τα επίπεδα ινσουλίνης του! Στην ουσία, αυτοδιάγνωση κάνει καθημερινά ένας διαβητικός. Το ίδιο είναι και το self test για την Covid.

Βέβαια, πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό ότι σε καμία περίπτωση ένα self test δεν υποκαθιστά την ιατρική συμβουλή!», τονίζει η κα Μαρία Γαζούλη και συνεχίζει προτείνοντας εκστρατεία ενημέρωσης του γενικού πληθυσμού:

«Για όλους αυτούς τους λόγους, θεωρώ ότι είναι απαραίτητο να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί άμεσα μία καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πολίτη. Ευαισθητοποίηση για την αξία της αυτοδιάγνωσης, την οποία πρέπει να τηρεί. Ενημέρωση για τη σωστή χρήση του self test.

Δηλαδή, να κάνει σωστά το τεστ, να δηλώσει υπεύθυνα το αποτέλεσμα του τεστ, και τέλος να απορρίψει κατάλληλα όλα τα υλικά που θα έχει χρησιμοποιήσει.
Πρόκειται για ένα θέμα που έχει πολλές διαστάσεις, αλλά με τη σωστή ενημέρωση και με το σωστό χειρισμό μπορεί να επιτευχθεί!».