Το βουλγαρικό βέτο στη Βόρεια Μακεδονία- Η απάντηση Ζαεφ με οδηγό την “υποδειγματική” Συμφωνία των Πρεσπών

Πολλοί πίστευαν ότι με τη Συμφωνία των Πρεσπών ξεπερνώνται τα τελευταία εμπόδια για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Βόρεια Μακεδονία. Ωστόσο η Βουλγαρία αποφάσισε να μπλοκάρει την επίσημη έναρξη διαπραγματεύσεων “λόγω ανοιχτών γλωσσικών και ιστορικών διαφορών” ανάμεσα στις δύο χώρες. Συγκεκριμένα, η Σόφια δεν δέχεται να αναγνωρίσει “μακεδονική” γλώσσα, εκτιμώντας ότι πρόκειται απλώς για μία διάλεκτο της βουλγαρικής. Επιπλέον, με τη συνέντευξή του στην Deutsche Welle, ζητεί να “αποκατασταθούν” τα ιστορικά γεγονότα, για παράδειγμα να απαλειφθούν από τα σχολικά βιβλία ιστορίας όροι απαξιωτικοί για τη Βουλγαρία.

Ποια είναι η αντίδραση του Ζόραν Ζάεφ για όλα αυτά; Μιλώντας στο σλαβομακεδονικό πρόγραμμα της DW ο πρωθυπουργός της γειτονικής χώρας αναφέρει, μεταξύ άλλων: “Η Βουλγαρία ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ανεξαρτησία μας στη δεκαετία του ’90. Με αυτό το δεδομένο θελήσαμε να επιβεβαιώσουμε ότι μοιραζόμαστε μία κοινή ιστορία, το δεχτήκαμε με τη Συνθήκη Φιλίας που υπογράψαμε με τη Βουλγαρία το 2017. Ναι, ένα μέρος της ιστορίας μας είναι κοινό, όμως από αυτή την ιστορία προέκυψαν δύο έθνη και δύο γλώσσες. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε την κοινή ιστορία ως κάτι που μας συνδέει, όχι ως κάτι που μας χωρίζει. Ο ισχυρισμός ότι η καταγωγή μας είναι βουλγαρική και η γλώσσα μας είναι δυτικοβουλγαρικό ιδίωμα, είναι πραγματικά ταπεινωτικός και μη αποδεκτός”.

“26 κράτη-μέλη έχουν άλλη άποψη”

Υπάρχουν αντιδράσεις από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες στο “φρένο” της Σόφιας; Μήπως κάποιοι αποδέχονται τα επιχειρήματα της βουλγαρικής κυβέρνησης; Ο Ζόραν Ζάεφ είναι κατηγορηματικός: “Είναι πολύ δύσκολο γι αυτούς να αντιληφθούν το πρόβλημα. Δεν στηρίζουν τις απαιτήσεις αυτές, γιατί θέλουν μια εξήγηση για το πώς μπορεί κανείς να απαιτεί τέτοια πράγματα. Να μας ζητούν να αναγνωρίσουμε κάτι που είναι αντίθετο στο δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, σε αυτά που πιστεύουμε για το ποιοι είμαστε και τι γλώσσα μιλάμε… Είναι πολύ δύσκολο να το αντιληφθούν, γι αυτόν τον λόγο εκπλήσσονται οι υπόλοιπες 26 χώρες”.

Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας επιμένει ότι “η επίσημη θέση και το στρατηγικό συμφέρον της Βουλγαρίας είναι η ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ”, ενώ παράλληλα υπενθυμίζει, όσον αφορά τις διμερείες σχέσεις ότι “έχουμε ήδη μία πολύτιμη συμφωνία, η οποία μας προσφέρει λύσεις για το μέλλον, βελτιώνοντας τη συνεργασία μας σε μία σειρά τομέων. Πρέπει όμως να είμαστε συνετοί και αποφασισμένοι για να εφαρμόσουμε πλήρως αυτή τη συφωνία. Έχουμε ήδη πετύχει πολλά τους τελευταίους 20 μήνες. Έχουμε κοινές επιτροπές, οι οποίες πραγματεύονται ιστορικά και εκπαιδευτικά ζητήματα και έχουν ήδη συνεδριάσει δέκα φορές”.

“Υπόδειγμα” η Συμφωνία των Πρεσπών

Ο Ζόραν Ζάεφ έχει ήδη ξεκαθαρίσει ότι δεν θέλει να “διαπραγματευθεί” με τη Βουλγαρία θέματα γλώσσας ή εθνικής ταυτότητας, εκτιμά ωστόσο ότι η χώρα του έχει δώσει θετικά δείγματα γραφής. Όπως δηλώνει στη DW “έχουμε ήδη δώσει μαθήματα, όχι μόνο με τη Συμφωνία των Πρεσπών, που ήταν ένας εξαιρετικός τρόπος για να βρούμε λύσεις ανάμεσα σε δύο διαφορετικές εθνικές ομάδες με τη διπλωματία και με ευρωπαϊκή συμπεριφορά, να γεφυρώσουμε τις διαφορές προσθέτοντας τον γεωγραφικό προσδιορισμό ‘Βόρεια’ στο όνομά μας, ώστε να διαχωρίσουμε τη Βόρεια Μακεδονία από την Ελληνική Μακεδονία. Αυτή η συμφωνία μπορεί να αξιοποιηθεί ως υπόδειγμα σε όλον τον κόσμο. Αλλά και η συμφωνία που υπογράψαμε το 2017 με τη Βουλγαρία περιέχει πολύτιμα στοιχεία για την κοινή μας ιστορία. Μέσα από αυτή την ιστορία θα πρέπει να αναπτύξουμε καλές σχέσεις με τη Βουλγαρία”.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει επί του θέματος αυτού η ανάλυση του ibna.gr:

Το αναμενόμενο βέτο της Βουλγαρίας για την επικαιροποίηση του διαπραγματευτικού πλαισίου για τη Βόρεια Μακεδονία ώστε να πραγματοποιηθεί η πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, τέθηκε από την Υπουργό Εξωτερικών της Βουλγαρίας Ekaterina Zaharieva στο προχτεσινό Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ.

Η Zaharieva έθεσε τελεσίγραφο με τρεις προϋποθέσεις ώστε να άρει το βέτο και να προχωρήσει η ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας. Πρώτον την τήρηση του τύπου της γλώσσας από το 1999 και επιβεβαίωση από τη Συνθήκη Φιλίας και Καλής Γειτονίας, δεύτερον την εφαρμογή του οδικού χάρτη της Συμφωνίας του 2017 και τρίτον ένα πολύ ξεκάθαρο και ρητό κείμενο ότι δεν θα υπάρξει ισχυρισμός για μακεδονική μειονότητα στη Βουλγαρία.

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι η χρήση της Ιστορίας για πολιτικές επιδιώξεις από την πλευρά της Βουλγαρίας. Αν και η χρήση και παραποίηση της Ιστορίας για πολιτικά οφέλη από εθνικιστές και ακροδεξιούς όπως ο Karakachanov είναι γνωστή, δεν θα περίμενε κανείς από μια νέα πολιτικό όπως η Zaharieva να λειτουργήσει με εθνικιστικά και ακροδεξιά πρότυπα.

Τι πραγματικά συμβαίνει όμως και η Zaharieva ακολουθεί τον Karakachanov;

Η Zaharieva, μια μέτρια Υπουργός Εξωτερικών, επέλεξε πολύ γρήγορα να ετοιμάσει και να υπογράψει την Συμφωνία Καλής Γειτονίας με τη Βόρεια Μακεδονία, χωρίς όμως να την προετοιμάσει, έτσι ώστε να είναι λειτουργική και να καλύπτει ζητήματα που σήμερα τα αναδεικνύει και τα προβάλει ως προβλήματα στην ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας.

Αμέλεια ή ανικανότητα; Μάλλον και τα δυο, καθώς αυτό που επιθυμούσε ήταν να προλάβει αυτό που έβλεπε να έρχεται μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, μια συμφωνία για την επίλυση της 27ετούς διαφοράς μεταξύ των δυο χωρών. Ο φόβος για τον προσεταιρισμό των Σκοπίων στη σφαίρα επιρροής της Αθήνας, την έκανε βιαστική και απρόσεκτη.

Όταν πλέον η Συμφωνία των Πρεσπών, μετά την αριστοτεχνική διαπραγμάτευση του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά, έγινε πράξη και τα προβλήματα μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, επιλύθηκαν στο σύνολο τους, φάνηκε η αδυναμία του Συμφώνου Καλής Γειτονίας που υπέγραψε το 2017 η Βουλγαρία αλλά και της ίδιας της Zaharieva που δεν κατάφερε να προασπίσει πολιτικά τα συμφέροντα της χώρας της.

Για το λόγο αυτό, επιστράτευσε την Ιστορία στην πολιτική. Όχι όμως σε μια οποιαδήποτε περίοδο, αλλά αμέσως μετά την αλλαγή διακυβέρνησης στην Ελλάδα και τον ερχομό του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ενός πολιτικού που είχε κάνει σημαία του προεκλογικού του αγώνα την κατάργηση της Συμφωνίας των Πρεσπών, προσβλέποντας μια ενδεχόμενη συνεργασία.

Επιπροσθέτως, η για εσωτερικούς λόγους συνέχιση της αναβολής της έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία από την ΕΕ, λόγω της αλλαγής του ενταξιακού πλαισίου που επιθυμούσε ο Emmanuel Macron, έδωσε την ευκαιρία στην Zaharieva να βάλει στην ατζέντα τις απαιτήσεις της Βουλγαρίας. Για το λόγο αυτό, ψηφίστηκαν τον Οκτώβριο του 2019 στην Εθνοσυνέλευση οι κόκκινες γραμμές ως προς την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, νομιμοποιώντας και θεσμικά τις απαιτήσεις της.

Η πολιτική αμφισβήτηση του Βούλγαρου Πρωθυπουργού Boyko Borissov από την αντιπολίτευση έδωσε ακόμα ένα βήμα στη Zaharieva για να σκληρύνει την στάση της έναντι της Βόρειας Μακεδονίας, καθώς θεωρεί ότι μπορεί να ηγηθεί του κυβερνώντος κόμματος GERB μετά την αποχώρηση του Borissov και σ αυτή την προσπάθεια η εθνικιστική ρητορική ίσως την βοηθήσει στις επιδιώξεις της.

Στις πολιτικές της επιδιώξεις η Zahaeiva, εμπλέκει στην πολιτική την Ιστορία, φυλακίζοντας την Βουλγαρία σε μια λογική που μόνο καλό δεν θα της επιφέρει.

Προφανώς οι ιστορικές γνώσεις της Zaharieva είναι μέτριες έως κακές αν κρίνει κανείς από τις απαιτήσεις που έχει απέναντι στη Βόρεια Μακεδονία. Θα έπρεπε η επικεφαλής της Βουλγαρικής Διπλωματίας να γνώριζε την Ιστορία της χώρας της και τον ρόλο που διαδραμάτισε τόσο στον Α’ όσο και στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και το φασιστικό παρελθόν της χώρας, όσο και στους Βαλκανικούς πολέμους με τις διώξεις που άσκησε σε πληθυσμούς τις περιοχής, χωρίς αυτό το παρελθόν να επιβαρύνει βεβαίως τους Βούλγαρους. Τέτοιο παράδειγμα είναι η Γερμανία που αποδέχτηκε το παρελθόν της.

Θα έπρεπε η Zaharieva να γνωρίζει ότι ο αυτοπροσδιορισμός είναι δικαίωμα αναφαίρετο για όλους κι όχι μόνο για τους πολίτες στην Βόρεια Μακεδονία που θέλουν να προσδιορίζονται ως Βούλγαροι. Αυτό ισχύει και για όσους θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως Μακεδόνες και ζουν στη Βουλγαρία.

Η περιοχή των Βαλκανίων έχει ανάγκη από νηφαλιότητα, ειρήνη, συνεργασία. Το παρελθόν δεν αλλάζει. Ανήκει στους ιστορικούς και είναι σχολείο για τους πολιτικούς. Όμως το μέλλον είναι στο χέρι του πολιτικού προσωπικού και των πολιτικών για να αλλάξει και να γίνει γέφυρα συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης.