Γεροτζιάφας για υποχρεωτικότητα με πρόστιμα: Τα προβλήματα που απομακρύνουν από την καθολικότητα του εμβολιασμού

“Η εξέλιξη της πανδημίας στην Ελλάδα είναι δραματική. Ο αριθμός των νεκρών που αγγίζει καθημερινά τους 100, ο αριθμός των ανθρώπων που διασωληνώνονται εκτός ΜΕΘ, ο υψηλός αριθμός κρουσμάτων παρά την εντατικοποίηση της ιχνηλάτησης και ο συνεχιζόμενος χαμηλός ρυθμός εμβολιασμού – τόσο για την πρώτη δόση όσο και για την τρίτη – δείχνουν ότι βαδίζουμε προς το αδιέξοδο”, αναφέρει ο καθηγητής Γρηγόρης Γεροτζιάφας στο ieidiseis.gr και συνεχίζει.

Η Ελληνική κυβέρνηση με το προηγούμενο διάγγελμα του Πρωθυπουργού άνοιξε έστω και αργά την οδό προς τον υποχρεωτικό εμβολιασμό. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν συνοψίζονται στην «υποχρεωτικότητα» επί ποινής 100 ευρώ τον μήνα στους πολίτες άνω των 60 ετών που δεν θα έχουν εμβολιαστεί μέχρι την 16η Ιανουαρίου.

Δυστυχώς τα μέτρα αυτά έχουν τα εξής βασικά προβλήματα που περιορίζουν την αποτελεσματικότητά τους και απομακρύνουν από την μαζική καθολικότητα και υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού (δυστυχώς, στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα η χώρα και με τις πιθανόν δυσμενείς προβλέψεις σχετικά με το στέλεχος Ομικρον και τα τρία είναι απαραίτητα)

1. Στηρίζονται στην αντίληψη ότι οι ασθενείς που κινδυνεύουν να παρουσιάσουν σοβαρό COVID-19 και βρίσκονται σε κίνδυνο επιδείνωσης (άρα κινδυνεύουν να νοσηλευθούν στην ΜΕΘ) είναι οι πολίτες ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών. Ωστόσο, σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουμε σήμερα γνωρίζουμε ότι η ηλικία είναι μεταξύ των παραγόντων κινδύνου επιδείνωσης. Όμως δεν είναι ο μοναδικός ούτε δυστυχώς ο κύριος.

• Οι πολίτες με COVID-19 και με καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου – δηλαδή σάκχαρο ή αρτηριακή υπέρταση – ή με δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο από 31 είναι υψηλού κινδύνου να παρουσιάσουν σοβαρό COVID-19 και να καταλήξουν στην ΜΕΘ. Αν είναι άνδρες ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται επί 5. Αν δούμε γύρω μας πόσοι πενηνταχρονοι φαινομενικά υγιείς άνθρωποι έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά θα καταλάβουμε ότι δεν αρκεί να εμβολιάσουμε υποχρεωτικά του ηλικιωμένους για να ελαττώσουμε τον αριθμό των ασθενών που καταλήγουν στις ΜΕΘ. Επιπλέον, αν υπολογίσουμε ότι ένα ποσοστό της τάξης του 20% με 30% των εμβολιασμένων παρουσιάζουν μερική αντίσταση στο στέλεχος Δ καταλαβαίνουμε ότι ο κίνδυνος να κορεσθούν οι ΜΕΘ παραμένει ακόμη και αν εμβολιαστούν όλοι οι ηλικιωμένοι.
• Οι πολίτες που ζουν σε περιοχές με δυσκολία πρόσβασης σε υπηρεσίες περίθαλψης (δηλαδή δεν μπορούν να επωφεληθούν έγκαιρα από την ιατρική περίθαλψη όταν νοσήσουν με COVID-19) ή ζουν και εργάζονται σε περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική ρύπανση πχ σε εργοστάσια και μηχανουργεία όπως και οι φτωχότεροι πολίτες, βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο να πάθουν σοβαρό COVID-19 και άρα – δεδομένης της πρακτικής ανυπαρξίας πρωτοβάθμιας περίθαλψης -κινδυνεύουν να καταλήξουν στο νοσοκομείο και κάποιοι από αυτούς στις ΜΕΘ. Δυστυχώς η αυξημένη ηλικία έχει συμπληρωματικό – ίσως και δευτερεύοντα- ρόλο σε αυτό τον κίνδυνο.

Αρα η προσέγγιση που ορίζει την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού με βάση την ηλικία είναι προβληματική και πιθανόν ελαττωμένης αποτελεσματικότητας. Η εκτίμηση για τον ρόλο της ηλικίας ως κύριο παράγοντα κινδύνου που οδηγεί τους ασθενείς με COVID-19 στην ΜΕΘ, προφανώς βασίστηκε στην ανάλυση του δείγματος των νοσηλευομένων στις ΜΕΘ με βάση την ηλικία, όπως παρουσίασε σε πρόσφατο άρθρο ο κ. Σκέρτσος. Μόνο που η συγκεκριμένη ανάλυση είναι μονοπαραγοντική. Δηλαδή απέχει από την πραγματικότητα καθώς η πραγματικότητα δυστυχώς είναι πολύ πιο σύνθετη. Οι πολυπαργοντικές αναλύσεις για την εκτίμηση των παραγόντων κινδύνου νοσηλείας στην ΜΕΘ αναδεικνύουν άλλους παράγοντες μεταξύ των οποίων το φύλλο, το ιικό φορτίο, τις αιματολογικές διαταραχές κλπ

Η προσέγγιση που υιοθετούν τα νέα μέτρα χαρακτηρίζεται από κοινωνικό δαρβινισμό όχι μόνο επειδή δεν ξεφεύγει από το δόγμα της ατομικής ευθύνης αλλά κυρίως επειδή κλείνει τα μάτια στις κοινωνικές και γεωγραφικές ανισότητες που σχετίζονται με τον κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου όπως επίσης και στις βιολογικές ιδιαιτερότητες των ασθενών με COVID-19.

2. Δεν στοχεύουν στο τοίχος ανοσίας αλλά στην «προστασία» μιας «ευπαθούς ομάδας». Αρα θα έχουν αμφίβολα αποτελέσματα ως προς τον έλεγχο της πανδημίας.

• Πρέπει να πάρουμε ως δεδομένο ότι οι περιοχές που παρουσιάζουν χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού στον πληθυσμό (πχ δυτική Αττική, Δυτική Θεσσαλονίκη, νομοί Πέλλας Σερρών, Τρικάλων κλπ) έχουν υψηλό ιικό φορτίο (που δεν πρόκειται να υποχωρήσει εφόσον δεν εφαρμόζεται αυστηρό lockdown). Γνωρίζουμε ότι οι εμβολιασμένοι πολίτες ακόμη και αν μολυνθούν από τον ιό μεταφέρουν λιγότερο ιικό φορτίο σε σχέση με τους ανεμβολίαστους. Αρα, ο «υποχρεωτικός » εμβολιασμός μόνο των ηλικιωμένων πολιτών δεν αρκεί να διακόψει ή να επιβραδύνει την αναπαραγωγή και μετάδοση του ιού στην κοινότητα
• Αναμφισβήτητα, η Ελλάδα είναι χώρα με πολλούς ηλικιωμένους. Ωστόσο αυτό δεν είναι ένα ισχυρό επιχείρημα για να στηριχτεί η «υποχρεωτική » εμβολιαστική πολιτική μόνο στους ηλικιωμένους. Γνωρίζουμε, ήδη από την πρώτη κινέζικη δημοσίευση των ασθενών με COVID-19 στην Whuan ότι οι πολίτες οικονομικά ενεργών ηλικιών κινδυνεύουν να νοσήσουν βαριά και να πεθάνουν από COVID-19. Επίσης γνωρίζουμε ότι οι πολίτες των οικονομικά ενεργών ηλικιών αναπαράγουν και μεταφέρουν τον ιό στους χώρους δουλειάς, στα μέσα μαζικής μεταφοράς στους χώρους ψυχαγωγίας. Δηλαδή στις περιοχές όπου η παρουσία των ηλικιωμένων είναι περιορισμένη.

Αρα τα μέτρα στοχοποιούν αδίκως μια κοινωνική κατηγορία και δημιουργούν αίσθημα εφησυχασμού σε άλλες. Ετσι, αντικειμενικά και ανεξάρτητα από την επιθυμία της κυβέρνησης δημιουργούνται συνθήκες που μπορούν να στρέψουν μία κοινωνική ή ηλικιακή ομάδα έναντι της άλλης.

Βάζοντας πρόστιμο 100 ευρώ στους συνταξιούχους – που αντικειμενικά είναι μια οικονομικά αδύνατη κοινωνική κατηγορία, τα μέτρα εγκαθιδρύουν μια πρακτική οικονομικού εκβιασμού της μορφής « θα εμβολιαστείς γιατί είσαι φτωχός και δεν μπορείς να γλυτώσεις ».

Ας σκεφτούμε όμως τι σημαίνει το πρόστιμο των 100 ευρώ

Ας δούμε το παράδειγμα ενός 67χρονου με εισόδημα 2.000 ευρώ τον μήνα (υπάρχουν και τέτοιοι συνταξιούχοι) που αποφάσισε για τους δικούς του λόγους να παίξει το bras de fer της άρνησης του εμβολίου – δηλαδή να ποντάρει την ζωή του στις πεποιθήσεις του. Πιστεύουμε σοβαρά ότι το πρόστιμο των 100 ευρώ τον μήνα θα τον οδηγήσει σε αλλαγή στάσης; Εφόσον μπορεί να επωμιστεί το κόστος, θα συνεχίσει να κυκλοφορεί ως ανεμβολίαστος άρα να εκτίθεται στον κίνδυνο λοίμωξης από τον ιό, να μεταφέρει και να διαδίδει το ιό στην κοινότητα κλπ

Αρα τα μέτρα έχουν ταξικό προφίλ. Οι χαμηλοσυνταξιούχοι θα εξωθηθούν να εμβολιαστούν και εκείνοι με υψηλότερα εισοδήματα θα επιλέξουν αν θα εμβολιαστούν ή θα παραμείνουν πιστοί στις επιλογές τους. Με λίγα λόγια η υποχρεωτικότητα δεν υφίσταται και ο εμβολιασμός γίνεται και πάλι υπόθεση ατομικής ευθύνης. Αρα εξακολουθεί να ισχύει και το ατομικό δικαίωμα της άρνησης στον εμβολιασμό.

3. Δεν εξασφαλίζουν τiς συνθήκες ανάπτυξης εμβολιαστικής κουλτούρας η οποία είναι απαραίτητη καθώς οδηγούμαστε σε κατάσταση επαναλαμβανόμενου εμβολιασμού (σήμερα είναι η 3η δόση, αύριο θα είναι η 1η δόση της 2ης γενιάς εμβολίου κλπ) καθώς δεν συνοδεύονται από κανένα πρόγραμμα εκπαίδευσης, ενημέρωσης, διαφώτισης του πληθυσμού. Δηλαδή δεν εξασφαλίζουν την δυνατότητα συνέχισης και ανάπτυξης μαζικού και διαρκούς εμβολιαστικού προγράμματος που είναι εξαιρετικά απαραίτητο για να δαμαστούν και τα επερχόμενα πανδημικά κύματα.

Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός πρέπει να είναι καθολικός

Η χρήση του εργαλείου του εμβολιασμού πρέπει να γίνει με καθολικότητα. Κατά συνέπεια και o υποχρεωτικός εμβολιασμός πρέπει να είναι καθολικός.

Εφόσον η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να πείσει τον πληθυσμό να εμβολιαστεί (δηλαδή απέτυχε να κάνει αυτό που έκανε η Γαλλία, η Πορτογαλία, η Ισπανία) εφόσον δεν κατάφερε να οργανώσει την περίθαλψη των ασθενών ώστε να αποφευγχθεί η σημερινή δραματική κατάσταση στα νοσοκομεία, ας εφαρμόσει σωστά, με δημοκρατικό τρόπο και με βάση τη αρχή της ισονομίας, το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού σύμφωνα με τις παρακάτω αρχές:

Υποχρεωτικός εμβολιασμός για όλους τους ενήλικες πολίτες ανεξάρτητα εισοδήματος, τάξης, τόπου κατοικίας.

Εφαρμογή «ποινών » που να διαπνέονται από τις αρχές της ισονομίας και να στηρίζονται στο βασικό εργαλείο που αποδεδειγμένα έχει δουλέψει στις χώρες με επιτυχημένα εμβολιαστικά προγράμματα: δηλαδή το πιστοποιητικό εμβολιασμου. Μια απλή ιδέα είναι να μην μπορούν οι ανεμβολίαστοι να έχουν πρόσβαση σε μέσα μαζικής μεταφοράς, δημόσιες υπηρεσίες, φορολογική ενημερότητα κλπ.

Παρουσίαση ολοκληρωμένου προγράμματος ενημέρωσης και διαφώτισης του πληθυσμού

Επειδή η χώρα εν όψει των χριστουγεννιάτικων γιορτών εισέρχεται σε πολύ κρισιμη περίοδο ας μην φοβηθούν οι κυβερνώντες να προχωρήσουν στο μοναδικό δρόμο που θα οδηγήσει στην κατάκτηση του ορίου 90% του εμβολιασμένου πληθυσμού άνω των 12 ετών που είναι ο μαζικός, καθολικός, υποχρεωτικός εμβολιασμός. Το μοντέλο αυτό εφαρμόστηκε στην Κίνα και στην Κούβα και πέτυχε. Μόνο που η απόφαση πρέπει να παρθεί τώρα.

Ο Γρηγόρης Γεροτζιάφας είναι Διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Cancer, Biology and Therapeutics (INSERMU938) και καθηγητής αιματολογίας του Πανεπιστημίου της Σορβόννης στο Παρίσι.