Ανάλυση: Σημείο προς σημείο η συμφωνία Ισραήλ-Χαμάς- Σοβαρές ασάφειες προκαλούν κινδύνους κατάρρευσης

Δεν είναι τυχαίο ότι η συμφωνία στην οποία κατέληξαν το Ισραήλ και η Χαμάς το βράδυ της Τετάρτης για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και ανταλλαγή αιχμαλώτων έχει εισέλθει σε μια κρίση που απειλεί να την τινάξει στον αέρα πριν εγκριθεί από το Ισραήλ και πριν αρχίσει η εφαρμογή της. Όπως το ελβετικό τυρί, είναι γεμάτη τρύπες. Αν και περιλαμβάνει τρεις φάσεις με στόχο τον τερματισμό του πολέμου, συνεχίζονται οι ισραηλινές στρατιωτικές επιθέσεις που συνεχίζουν να σκοτώνουν ανθρώπους στη Γάζα, με τη συνέχιση αυτής της αιματοχυσίας να φαίνεται ότι θα συνοδεύει την όποια υλοποίηση της συμφωνίας. Συν τοις άλλοις υπάρχουν πολλοί όροι της συμφωνίας που κάθε πλευρά, τους δίνει διαφορετική ερμηνεία αφήνοντας μεγάλα περιθώρια για αντιπαραθέσεις κι ευκαιρίες για να μην υλοποιηθεί η συμφωνία. Παρακάτω αναλύουμε τα σημεία εκείνα που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα.

Το πρώτο πρόβλημα εμφανίζεται στον τίτλο της συμφωνίας: «Οι γενικές αρχές της συμφωνίας μεταξύ της ισραηλινής πλευράς και της παλαιστινιακής πλευράς στη Γάζα σχετικά με την ανταλλαγή απαχθέντων και κρατουμένων και την αποκατάσταση βιώσιμης ηρεμίας».

Τι σημαίνει βιώσιμη ηρεμία; Στο Ισραήλ τονίζουν ότι σημαίνει ότι το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να συνεχίσει τις μάχες στο τέλος της πρώτης φάσης. Στην παλαιστινιακή πλευρά, λένε ότι υπάρχουν εγγυήσεις από την κυβέρνηση του επερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ότι δεν θα ξεσπάσει ξανά πόλεμος. Η διατύπωση με την οποία γράφεται, η βιώσιμη ηρεμία, ερμηνεύεται διαφορετικά από κάθε πλευρά.

• Ως στόχος της συμφωνίας ορίστηκε «η απελευθέρωση όλων των ισραηλινών αιχμαλώτων, ζωντανών και νεκρών, που έχουν αιχμαλωτιστεί από τους Παλαιστίνιους ανά πάσα στιγμή. Σε αντάλλαγμα, το Ισραήλ συμφώνησε να απελευθερώσει «συμφωνημένο αριθμό» Παλαιστίνιων κρατουμένων. Η ανταλλαγή θα ξεκινήσει την «πρώτη ημέρα», όπως ορίζεται στη συμφωνία, την ημέρα της κατάπαυσης του πυρός. Σε αυτό το στάδιο, δεν είναι ακόμη γνωστό πότε θα τεθεί σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός.

Το Ισραήλ και η Χαμάς συμφώνησαν να αποκαταστήσουν την ηρεμία, γεγονός που οδηγεί σε τέσσερις στόχους:

1. Μόνιμη κατάπαυση του πυρός.

2. Απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Λωρίδα της Γάζας.

3. Ανασυγκρότηση της Γάζας.

4. Άνοιγμα των διαβάσεων και διευκόλυνση της μετακίνησης ανθρώπων και αγαθών.

Και εδώ υπάρχουν άλυτες συζητήσεις και διαφωνίες στη συμφωνία. Για παράδειγμα: Η απελευθέρωση ενός συμφωνημένου αριθμού Παλαιστινίων είναι μία από τις αιτίες της κρίσης που ξέσπασε τα ξημερώματα της Πέμπτης, καθώς το Ισραήλ αρνείται να απελευθερώσει ορισμένα γνωστά ονόματα, που διακώς επιθυμεί η Χαμάς για επιχειρησιακούς ή συμβολικούς λόγους. Όμως η χρήση της λέξης «συμφωνημένος αριθμός» αποτελεί σκόπιμη ασάφεια. Σε αυτή την περίπτωση, πρόκειται για ναρκοπέδιο.

Το ίδιο ισχύει και για τις ακόλουθες ρήτρες που μιλούν για τις τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση (των 42 ημερών), «προσωρινή παύση των στρατιωτικών επιχειρήσεων και από τις δύο πλευρές και απόσυρση των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) προς τα ανατολικά» από «πυκνοκατοικημένες περιοχές κατά μήκος των συνόρων σε όλες τις περιοχές της Λωρίδας της Γάζας, συμπεριλαμβανομένης της κοιλάδας της Γάζας (άξονας Νετζαρίμ)». Οι χάρτες που καταρτίστηκαν για το σκοπό αυτό ήταν ελλιπείς, σύμφωνα με τη Χαμάς.

• Υπάρχει μια ρήτρα που μιλάει για «την επιστροφή των εκτοπισμένων στους τόπους διαμονής τους και την αποχώρηση από την κοιλάδα της Γάζας». Ο μηχανισμός επιστροφής επιτρέπει στους ανθρώπους να περάσουν με τα πόδια (αρκετά χιλιόμετρα) και επιβάλλει ελέγχους σε αυτοκίνητα και οχήματα. Αυτό αφήνει περιθώρια για διαφωνίες και συγκρούσεις επί τόπου.

Η συμφωνία για την ανθρωπιστική βοήθεια αναφέρει ότι «από την πρώτη ημέρα θα επιτραπεί η είσοδος ανθρωπιστικής βοήθειας (600 φορτηγά την ημέρα, συμπεριλαμβανομένων 50 φορτηγών με καύσιμα, εκ των οποίων τα 300 θα εισέλθουν στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας). Αυτό περιλαμβάνει τα καύσιμα που απαιτούνται για τη λειτουργία του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής και τον εμπορικό και πολιτικό εξοπλισμό που απαιτείται για την απομάκρυνση των συντριμμιών, την αποκατάσταση και τη λειτουργία των νοσοκομείων.

Και πάλι, η συμφωνία δεν διευκρινίζει πώς θα διανεμηθεί η βοήθεια και ποιος θα την ελέγχει. Θα παραμείνει υπεύθυνη η Χαμάς; Θα συμφωνήσει το Ισραήλ; Τι θα γίνει αν δεν συμφωνήσει και ανακαλύψει ότι η Χαμάς είναι υπεύθυνη; Ως εκ τούτου, η εφαρμογή αυτής της ρήτρας θα αποτελέσει άλλο ένα ναρκοπέδιο στη συμφωνία.

Όσον αφορά το θέμα της ανταλλαγής κρατουμένων, ο κανόνας φαίνεται σαφής για την πρώτη φάση, αλλά η συμφωνία αναφέρει ότι «τα μέρη συμφώνησαν ότι τα προαναφερθέντα κλειδιά ανταλλαγής κρατουμένων (δηλαδή στην πρώτη φάση) δεν θα θεωρηθούν ως βάση για τα κλειδιά ανταλλαγής στη δεύτερη φάση της συμφωνίας. Η Χαμάς απαιτεί διπλασιασμό του αριθμού των Παλαιστινίων κρατουμένων και το Ισραήλ αρνείται. Αν οι διαφωνίες άρχισαν να ξεσπούν στην πρώτη φάση κατά την οποία τέθηκαν σαφή κριτήρια, τι θα συμβεί όταν τα κριτήρια δεν είναι σαφή;»

• Επιπρόσθετα η συμφωνία όρισε «το αργότερο μέχρι την 16η ημέρα» την έναρξη έμμεσων διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο πλευρών για να συμφωνηθούν οι όροι για την εφαρμογή της δεύτερης φάσης, ιδίως όσοι σχετίζονται με τα κλειδιά της ανταλλαγής κρατουμένων.

«Οι διαπραγματεύσεις θα ολοκληρωθούν και θα συμφωνηθούν πριν από το τέλος της πέμπτης εβδομάδας αυτής της φάσης». Ο ΟΗΕ, οι οργανισμοί του και άλλοι οργανισμοί θα συνεχίσουν να παρέχουν ανθρωπιστικές υπηρεσίες σε όλες τις περιοχές της Λωρίδας της Γάζας, θα ξεκινήσουν την αποκατάσταση των υποδομών (ηλεκτρισμός, νερό, αποχέτευση, τηλεπικοινωνίες και δρόμοι) σε ολόκληρη τη Λωρίδα της Γάζας και θα εισαγάγουν μια συμφωνημένη ποσότητα εξοπλισμού για την πολιτική άμυνα». Τι θα συμβεί αν οι δύο πλευρές δεν συμφωνήσουν στα κριτήρια σε αυτό το στάδιο, θα διακοπούν τα πάντα, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρικής ενέργειας, της ύδρευσης και της επισκευής των δρόμων;

Σε μια άλλη ρήτρα, η συμφωνία κάνει λόγο για «διευκόλυνση της εισόδου προμηθειών και ειδών πρώτης ανάγκης για τη στέγαση των εκτοπισμένων που έχασαν τα σπίτια τους στον πόλεμο. Θα εισαχθούν τουλάχιστον 60.000 τροχόσπιτα και 200.000 σκηνές». Τι σημαίνει η διευκόλυνση της εισόδου των προμηθειών; Τι θα συμβεί αν το Ισραήλ το εμποδίσει αυτό ή αν η Χαμάς πάρει τον έλεγχο;

• Επίσης υπάρχει μια ρήτρα που το Ισραήλ ερμηνεύει ότι δεν το υποχρεώνει να εφαρμόσει τη δεύτερη φάση, την οποία η Χαμάς θεωρεί ως εγγύηση για να αποτρέψει την επανάληψη του πολέμου. Η ρήτρα λέει: «Το Κατάρ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Αίγυπτος θα καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσουν ότι οι έμμεσες διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν έως ότου οι δύο πλευρές είναι σε θέση να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τους όρους για την εφαρμογή της δεύτερης φάσης». Το να λέμε ότι το Κατάρ και η Αίγυπτος θα καταβάλουν προσπάθειες δεν σημαίνει ότι πρόκειται για ένα νομικό κείμενο που δεσμεύει οτιδήποτε ή οποιονδήποτε.

Ως εκ τούτου, η συμφωνία είναι γεμάτη κενά που θα μπορούσαν να μετατραπούν σε νάρκες που θα εκραγούν στα πρόσωπα των συμβαλλομένων μερών της συμφωνίας. Είναι αλήθεια ότι αυτό δεν σημαίνει ότι η συμφωνία δεν πρέπει να γίνει αποδεκτή. Αντίθετα, αποτελεί απόδειξη ότι η συμφωνία περιέχει αρκετές εύθραυστες ρήτρες που απαιτούν αμοιβαία εμπιστοσύνη και καλές προθέσεις για να εφαρμοστούν. Η εμπιστοσύνη αυτή λείπει. Οι καλές προθέσεις δυστυχώς είναι σπάνιο αγαθό στην περιοχή.