Τουρκία: Ο απολογισμός του 2024 βρίσκει τον Ερντογάν ενισχυμένο εκτός, “λαβωμένο” στο εσωτερικό

Δυναμικό αλλά πολύ πιο ήρεμο από πέρυσι ήταν το 2024 για την Τουρκία, που είχε να επουλώσει τις πληγές του φονικού σεισμού, που έπληξε στις 6 Φεβρουαρίου 2023 και 11 επαρχίες της χώρας, αφήνοντας πίσω περισσότερους από 50 χιλιάδες νεκρούς και εκατομμύρια αστέγους. Επιπρόσθετα είχε να διαχειριστεί τις πολυάριθμες κρίσεις στην περιοχή, που εξαπλώθηκαν στη Μέση Ανατολή, μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς εναντίον Ισραηλινών πολιτών στις 7 Οκτωβρίου του 2023. Παρά το βεβαρημένο από αντιξοότητες 2023, το 2024 η Τουρκία απέδειξε για άλλη μια φορά ότι παραμένει σημαντικός στρατηγικός παίκτης όχι μόνο στην περιοχή αλλά και στην παγκόσμια σκηνή.

Αναμφίβολα, το τέλος του έτους έφερε χαμόγελα στην Άγκυρα, καθώς ο πλέον των δέκα ετών εμφύλιος πόλεμος στη Συρία βρήκε την «πολυαναμενόμενη» λύση για τις τουρκικές αρχές όσον αφορά την κρίση στη γειτονική χώρα. Μάλιστα πολλοί αναλυτές έκαναν λόγο ως τον μεγαλύτερο κερδισμένο από την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ, την Τουρκία.

Για χρόνια, οι τουρκικές αρχές υποστήριζαν ανοιχτά τη συριακή αντιπολίτευση. Με την πτώση του Άσαντ, χιλιάδες Σύριοι πρόσφυγες άρχισαν να επιστρέφουν στην πατρίδα τους, γεγονός που αποτελεί καλή είδηση για πολλούς απλούς Τούρκους πολίτες που είχαν εναντιωθεί τα τελευταία χρόνια στην παραμονή των προσφύγων στη χώρα τους.

Μέσα σε λίγες ημέρες από την αλλαγή στη Συρία, μια τουρκική αντιπροσωπεία, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Τουρκίας (ΜΙΤ), Ιμπραήμ Καλίν, έφτασε στη Δαμασκό για μια επίσκεψη, και την Κυριακή (22 Δεκεμβρίου), ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν συναντήθηκε στη συριακή πρωτεύουσα με τον de facto νέο ηγέτη της Συρίας Αχμέντ αλ-Σαράα.

• Τον ρόλο της Τουρκίας στη χάραξη του μέλλοντος της Συρίας επιβεβαίωσαν τόσο η νυν Αμερικανική διοίκηση υπό τον Μπάιντεν με την επίσκεψη Μπλίνκεν όσο και ο εκλεγμένος πρόεδρος Τραμπ. Όμως ούτε η ΕΕ πήγε πίσω σε ότι αφορά την εμπλοκή της Τουρκίας στην Συρία, με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να δωρίζει 1 δισ. ευρώ στην Τουρκία, για τους πρόσφυγες.  

Εν τω μεταξύ, έχει καταστεί σαφές ότι οι τουρκικές επιχειρήσεις ενδιαφέρονται πολύ για την ανάπτυξη διαφόρων δραστηριοτήτων στη Συρία, από τις κατασκευές μέχρι το άνοιγμα εργοστασίων κλωστοϋφαντουργίας.

Πέραν αυτών όμως η Τουρκία συνέχισε και φέτος να διαδραματίζει ρόλο διαμεσολαβητή στις προσπάθειες επίλυσης των συγκρούσεων μεταξύ πολλών χωρών, όπως είχε πράξει και στην έναρξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου το 2022 με την συμφωνία της Κωνσταντινούπολης, που δεν υλοποιήθηκε, αλλά και την συμφωνία των σιτηρών.

• Αυτή τη φορά όμως η Τουρκία σημείωσε πολύ μεγαλύτερη επιτυχία καθώς οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Σομαλίας και Αιθιοπίας στέφθηκαν με επιτυχία, ενώ στη συνέχεια οι τουρκικές αρχές ανακοίνωσαν ότι θα μεσολαβήσουν και στην προσπάθεια επίλυσης της σύγκρουσης μεταξύ του Σουδάν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Αγκάθι όμως για την Άγκυρα παραμένουν οι ευρωτουρκικές σχέσεις. Κατά το προηγούμενο έτος, δεν υπήρξε μεγάλη πρόοδο στις σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ, και ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Τουρκία, Νάτσο Σάντσεθ Αμόρ, ο οποίος επισκέφθηκε την Άγκυρα τον Δεκέμβριο, άσκησε έντονη κριτική στη χώρα όσον αφορά τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, «δεν υπάρχουν συντομεύσεις» στη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ.

Μια ελαφρώς πιο ήπια προσέγγιση επέδειξε προς την Άγκυρα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία έφτασε στην τουρκική πρωτεύουσα λίγες ημέρες μετά τον Αμόρ. Η Γερμανίδα πολιτικός δήλωσε ότι οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ είναι «τόσο πλούσιες όσο και περίπλοκες», προσθέτοντας δε ότι «οι σχέσεις προχωρούν προς τα εμπρός».

• Εν τω μεταξύ, νωρίτερα φέτος έγινε γνωστό ότι η Τουρκία είχε υποβάλει αίτηση για να ενταχθεί στην ομάδα αναδυόμενων οικονομιών των BRICS, ενώ η χώρα συνέχισε τις εναλλακτικές προτιμήσεις της, με την Τουρκία να ανακοινώνει το καλοκαίρι ότι ήθελε να ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO).

Όμως η εμβάθυνση των διεθνών επαφών της Άγκυρας δεν σταμάτησε εκεί, καθώς η Τουρκία ενεργοποιήθηκε περεταίρω στο πλαίσιο του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών όπου υπήρξε ακόμη και συμφωνία στην πρόταση για την υιοθέτηση ενός κοινού τουρκικού αλφαβήτου που αποτελείται από 34 γράμματα, αλλά και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας D-8 (Ισλαμικής Οχτάδας) είναι επίσης ένα αξιοσημείωτο γεγονός.

Παρόλο που η Τουρκία κράτησε στο ξεκίνημα του πολέμου Χαμάς-Ισραήλ μια σχετικά για τα δεδομένα του Ερντογάν, ισορροπημένη στάση, οι συνεχόμενοι βομβαρδισμοί στη Γάζα και ο θάνατος αμάχων, άλλαξε τις ισορροπίες.

Έτσι από το ξεκίνημα του 2024, η Τουρκία συνέχισε την άνευ όρων υποστήριξή της προς τους Παλαιστίνιους και τον Αύγουστο ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς έφτασε στην Άγκυρα για επίσκεψη. Σε ομιλία του στο τουρκικό κοινοβούλιο, ο 88χρονος ηγέτης ευχαρίστησε τον τουρκικό λαό για την αλληλεγγύη του προς τους Παλαιστίνιους στην παλαιστινιακή-ισραηλινή σύγκρουση. Διαδηλώσεις μεγάλης κλίμακας για την υποστήριξη των Παλαιστινίων οργανώθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα, με τους συμμετέχοντες να υψώνουν συνθήματα όπως «Είμαστε όλοι Παλαιστίνιοι», «Ελευθερία για την Παλαιστίνη» και «Υπομονή, πίστη, τζιχάντ».

Η Τουρκία υπέβαλε επίσης αίτηση στο Διεθνές Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών για να συμμετάσχει στη δίκη που έχει ξεκινήσει η Νότια Αφρική κατά του Ισραήλ για εγκλήματα πολέμου και για γενοκτονία εναντίον των Παλαιστινίων.

• Όμως παρά τις επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική για την Τουρκία, στο εσωτερικό δεν ήταν και τόσο ευχάριστα τα πράγματα για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Από τα πιο ενδιαφέροντα γεγονότα με απροσδόκητη για τους περισσότερους αναλυτές κατάληξη φέτος ήταν οι τοπικές εκλογές της 31ης Μαρτίου, τις οποίες κέρδισε σε εθνικό επίπεδο για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια το κυριότερο αντιπολιτευόμενο Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP). Η νίκη του κεμαλικού πολιτικού σχηματισμού χαρακτηρίστηκε ως «σημείο καμπής» για την Τουρκία, με το CHP να κερδίζει τους δήμους στις πέντε μεγαλύτερες πόλεις της χώρας – Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη, Προύσα, Αττάλεια.

• Μεταξύ των κύριων λόγων για την απώλεια του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του προέδρου Ερντογάν δεν ήταν τόσο η λεγόμενη ισλαμιστική κλίση του σχηματισμού, όσο η δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του υψηλού πληθωρισμού, εξαιτίας του οποίου οι άνθρωποι έχασαν ένα τεράστιο μέρος των αποταμιεύσεών τους. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που το ΑΚΡ του Ερντογάν έμεινε πίσω σε εκλογές σε περισσότερες από δύο δεκαετίες διακυβέρνησής του.

Αν και το προσφυγικό και η «φιλοξενία» περισσότερων από 4 εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία έπαιξε ρόλο στο αποτέλεσμα των τοπικών εκλογών, το 2024, η τρομοκρατία παρέμεινε μεταξύ των κύριων απειλών για τη χώρα. Τον Οκτώβριο, πραγματοποιήθηκε αιματηρή τρομοκρατική επίθεση εναντίον της τουρκικής αεροδιαστημικής εταιρείας TUSAS στην Άγκυρα. Από την επίθεση στην «καρδιά της αμυντικής βιομηχανίας της Τουρκίας» σκοτώθηκαν πέντε άνθρωποι και τραυματίστηκαν άλλοι 22. Οι τουρκικές αρχές ανακοίνωσαν ότι πίσω από την επίθεση βρισκόταν το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK). Μετά την επίθεση, η Τουρκία ενίσχυσε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά στόχων του PKK στο Ιράκ και τη Συρία.

Ταυτόχρονα, κατά τη διάρκεια του έτους υλοποιήθηκαν διάφορα σχέδια στο πλαίσιο του προγράμματος «Τουρκικός Αιώνας». Μεταξύ των σημαντικών αποστολών που πραγματοποιήθηκαν για τη χώρα ήταν η εκτόξευση του πρώτου Τούρκου αστροναύτη, του Αλπέρ Γκεζεραβτσί (με το πλήρωμα της αποστολής Axion Mission 3) από την αεροπορική βάση Κένεντι στη Φλόριντα των ΗΠΑ). Το συναρπαστικό γεγονός, που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο, παρακολούθησε ένας τεράστιος αριθμός Τούρκων πολιτών. Πλανητάρια στήθηκαν στην πρωτεύουσα Άγκυρα και στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι θεατές είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την εκτόξευση από ειδικά εγκατεστημένες οθόνες.

• Σημαντικές ήταν και οι αποκαλύψεις οπλικών συστημάτων, τεθωρακισμένων και αεροσκαφών, όπως το πέμπτης γενιάς ΚΑΑΝ που έκανε την παρθενική του πτήση το 2024.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, οι τουρκικές αρχές συνέχισαν να καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για την ανοικοδόμηση των περιοχών που επλήγησαν από τους καταστροφικούς σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου 2023, από τους οποίους έχασαν τη ζωή τους πάνω από 53.000 άνθρωποι και εκατομμύρια έμειναν άστεγοι. Νέες κατοικίες κατασκευάζονται συνεχώς και παραδίδονται σε όσους επλήγησαν από την «καταστροφή του αιώνα» στα νοτιοανατολικά της χώρας.

• Ωστόσο, παρά τις συνεχείς προσπάθειες των αρχών, εκατοντάδες χιλιάδες εξακολουθούν να ζουν σε κοντέινερ και σκηνές και η ζωή των ανθρώπων παραμένει εξαιρετικά περίπλοκη.

Με φόντο τις κρίσεις στην περιοχή, καθώς και το οδυνηρό πρόβλημα που σχετίζεται με την τρομοκρατία, η μεγαλύτερη ανησυχία για τους Τούρκους πολίτες παραμένει η οικονομική κατάσταση της χώρας.

Τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων που διεξήγαγε η εταιρεία δημοσκοπήσεων Ipsos στα μέσα του 2023 και ένα χρόνο αργότερα είναι παρόμοια – πάνω από το 80% των Τούρκων πολιτών που συμμετείχαν στην έρευνα είναι της γνώμης ότι η κατάσταση που σχετίζεται με την οικονομία και τον πληθωρισμό παραμένει η μεγαλύτερη ανησυχία τους.

Παρά τις προσπάθειες των αρχών να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό, η οικονομική κατάσταση στη χώρα παραμένει εξαιρετικά περίπλοκη, με τους πολίτες να συνεχίζουν να βιώνουν μια δύσκολη οικονομική καθημερινότητα.