ΑΝΑΛΥΣΗ: Γιατί τον Ιανουάριο είναι πολύ πιθανή η σύρραξη Μολδαβίας-Υπερδνειστερίας

Η Ρωσική Υπηρεσία Πληροφοριών Εξωτερικού ανακοίνωσε ότι η Μολδαβία φέρεται να ετοιμάζει την κατάληψη ενός σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Υπερδνειστερία και γενικότερα μια επιχείρηση ισχύος κατά της μη αναγνωρισμένης «δημοκρατίας», με την πρόεδρο της Μολδαβίας Μάια Σάντου να έχει ήδη διαψεύσει την πληροφορία αυτή. Παρά τη διάψευση οι συζητήσεις για πιθανή κλιμάκωση της έντασης στην περιοχή έχουν αναζωπυρωθεί. Τέτοιες φήμες είναι η αλήθεια έχουν εμφανιστεί σε τακτικά χρονικά διαστήματα από την αρχή του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, αλλά δεν έχουν δικαιωθεί, ακόμη τουλάχιστον.

Η αναζωπύρωση αυτών των φημών όμως τη δεδομένη στιγμή, συνδέεται σύμφωνα με τους αναλυτές, στην οξεία ενεργειακή κρίση που αντιμετωπίζει η Μολδαβία παραμονές του νέου έτους. Από την 1η Ιανουαρίου 2025, αναμένεται να σταματήσει εντελώς η διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, το οποίο μεταξύ άλλων διανέμεται και στην Μολδαβία, αλλά μ΄έναν αξιοσημείωτο τρόπο.

Το 2022, η Gazprom, επικαλούμενη προβλήματα με την ουκρανική διαμετακόμιση, μείωσε τις προμήθειες φυσικού αερίου στη Μολδαβία κατά ένα τρίτο. Μετά από αυτό, το Κισινάου έλαβε τη στρατηγική απόφαση να στραφεί στην αγορά φυσικού αερίου για τις δικές του ανάγκες από την ευρωπαϊκή αγορά spot και να στέλνει τη μερίδα του λέοντος του καυσίμου που λαμβάνει από τη Gazprom στην Υπερδνειστερία.

• Αυτό δεν ήταν φιλανθρωπία, αλλά οικονομικός υπολογισμός, καθώς στην Υπερδνειστερία, το φυσικό αέριο παραδόθηκε στη Moldavskaya GRES, όπου το επεξεργάστηκε σε ηλεκτρική ενέργεια, η οποία στη συνέχεια πωλήθηκε στη Μολδαβία σε αρκετά χαμηλή τιμή. Κάλυπτε ένα σημαντικό μέρος των αναγκών της χώρας.

Έτσι, τον Δεκέμβριο, η Μολδαβία σχεδιάζει να λάβει έως και το 40% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται από την Υπερδνειστερία. Το υπόλοιπο θα εισάγεται από τη Ρουμανία και τους τοπικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Αλλά το ρεύμα από την Υπερδνειστερία είναι το φθηνότερο, ειδικά σε σύγκριση με το ρουμανικό ηλεκτρικό ρεύμα που είναι μαζί με τις υπόλοιπες χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης πολύ ακριβότερο.

Για να συνεχίσει να λειτουργεί αυτό το σύστημα μετά την 1η Ιανουαρίου, πρέπει να εξακολουθεί να παρέχεται αέριο από την Gazprom στη Μολδαβία. Αλλά είναι μη ρεαλιστικό να προμηθεύεται αέριο μέσω της Ουκρανίας. Επιπλέον, το Κίεβο έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι δεν θα διεξάγει καθόλου διαπραγματεύσεις με τη Moldavagaz, δεδομένου ότι η Gazprom κατέχει το 50% της εταιρείας.

Αυτό αφήνει τη δυνατότητα προμήθειας φυσικού αερίου μέσω του Turkish Stream. Το Κισινάου και η Gazprom έχουν ήδη διαπραγματευτεί σχετικά, αλλά γρήγορα έφτασαν σε αδιέξοδο: η Ρωσία θέτει ως προϋπόθεση για την ανακατεύθυνση των προμηθειών την αποπληρωμή του «ιστορικού χρέους» της Μολδαβίας για το φυσικό αέριο, το οποίο η Μόσχα υπολογίζει σε 700 εκατομμύρια δολάρια. Όμως το Κισινάου αναγνωρίζει ότι το χρέος ανέρχεται σε μόλις 8 εκατομμύρια δολάρια.

• Αυτό έχει δημιουργήσει την προοπτική μιας μεγάλης κλίμακας ενεργειακής κρίσης λόγω της έλλειψης προμηθειών φυσικού αερίου στην Υπερδνειστερία.

Η κατάσταση για τη Μολδαβία είναι εξαιρετικά σοβαρή. Θεωρητικά, μπορεί να αντικαταστήσει την ηλεκτρική ενέργεια από την Υπερδνειστερία με προμήθειες από τη Ρουμανία. Αλλά, πρώτον, η μόνη γραμμή μεταφοράς από τη Ρουμανία πηγαίνει στη Μολδαβία μέσω της Υπερδνειστερίας καθώς η εναλλακτική γραμμή θα ολοκληρωθεί μόνο μέχρι το τέλος του 2025. Δεύτερον, η ρουμανική ηλεκτρική ενέργεια είναι πολύ πιο ακριβή, πράγμα που σημαίνει ότι τα τιμολόγια για τον πληθυσμό θα πρέπει να αυξηθούν.

• Και αυτό θα είναι εξαιρετικά επώδυνο για τις μολδαβικές αρχές, δεδομένων των βουλευτικών εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για φέτος. Ήδη μετά τις προεδρικές εκλογές και το δημοψήφισμα για την ένταξη στην ΕΕ, που ήταν προβληματικές για την Σάντου, έγινε σαφές ότι οι βουλευτικές εκλογές θα είναι πολύ δύσκολες για το κυβερνών κόμμα. Αν υπάρξει επίσης απότομη αύξηση των δασμών, η νίκη της αντιπολίτευσης, η οποία σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό είναι προσανατολισμένη προς τη Ρωσία, είναι πολύ πιθανή.

Επιπλέον, τα τιμολόγια αυξάνονται ήδη, επειδή η κυβέρνηση της Μολδαβίας δεν αγόρασε εκ των προτέρων φυσικό αέριο στην ευρωπαϊκή αγορά το καλοκαίρι, όταν αυτό ήταν φθηνό, και ασχολήθηκε με τη δημιουργία αποθεμάτων μόνο στο τέλος του φθινοπώρου, όταν αυτό έγινε πολύ ακριβό. Ως αποτέλεσμα, τα τιμολόγια φυσικού αερίου έπρεπε να αυξηθούν κατά 27,5%, χωρίς να μειωθούν μετά την απόλυση του Υπουργού Ενέργειας, ως αποτέλεσμα της αύξησης.

• Ως εκ τούτου, η ενεργειακή κρίση μπορεί να δημιουργήσει πολύ μεγάλα πολιτικά προβλήματα για τον Σάντου.

Δύσκολες στιγμές θα περάσει όμως και η Υπερδνειστερία, η οποία θα μείνει εντελώς χωρίς φυσικό αέριο αν διακοπούν οι προμήθειες από την Gazprom. Δεν αποκλείεται να υπάρξουν προβλήματα και με το ηλεκτρικό ρεύμα. Για κάποιο χρονικό διάστημα ο ΑΗΣ Δνείστερου θα είναι σε θέση να λειτουργήσει με τα αποθέματα άνθρακα, αλλά αυτά δεν είναι ατελείωτα και η τακτική αγορά μεγάλων ποσοτήτων άνθρακα απαιτεί σοβαρά χρήματα.

Το φυσικό αέριο και η ηλεκτρική ενέργεια μπορούν να αγοραστούν μέσω της Μολδαβίας στην ευρωπαϊκή αγορά. Αλλά αυτό θα είναι πολλές φορές πιο ακριβό και θα οδηγήσει σε απότομη αύξηση των τιμολογίων κοινής ωφέλειας για τους Υπερδνειστεριανούς, που τώρα διατηρούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα χάρη στις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου, καθώς και στην πραγματική κατάρρευση της βιομηχανίας της Υπερδνειστερίας, η οποία λειτουργεί επίσης χάρη στο φθηνό φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα.

Εκτός αν η Ρωσία αντισταθμίσει τη διαφορά στα τιμολόγια με απευθείας ενέσεις στον προϋπολογισμό της Υπερδνειστερίας. Αλλά αυτό θα κοστίσει στη Μόσχα πολύ περισσότερο από τη συνέχιση των προμηθειών φυσικού αερίου στη Μολδαβία μέσω των Βαλκανίων και του Turkish Stream. Και αυτή η στιγμή αφήνει μια πιθανότητα όλα τα μέρη να βρουν μια λύση στο πρόβλημα. Παρόλο που δεν έχουν γίνει διαπραγματεύσεις μέχρι στιγμής.

• Σε γενικές γραμμές, η κατάσταση είναι πραγματικά περίπλοκη. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα έχει πολιτικές και όχι στρατιωτικές συνέπειες και εξελίξεις.

Όλα όσα συμβαίνουν μέχρι στιγμής μοιάζουν με προσπάθεια της Μόσχας να επιδεινώσει απότομα τις εσωτερικές πολιτικές θέσεις της Σάντου, να μειώσει το ποσοστό της στις εκλογές και να εξασφαλίσει τη νίκη των πιστών στη Ρωσική Ομοσπονδία δυνάμεων.

Και στη συνέχεια, ίσως, να οργανώσει μια πλήρη επανένταξη της Υπερδνειστερίας στη Μολδαβία, προκειμένου να ενισχύσει και να εδραιώσει το φιλορωσικό διάνυσμα του Κισινάου. Και ταυτόχρονα να απαλλαγεί από το βάρος των υποχρεώσεων υποστήριξης της μη αναγνωρισμένης «δημοκρατίας» με την οποία η Ρωσία δεν έχει κοινά σύνορα.

• Ταυτόχρονα, δεδομένου του πολύ υψηλού γεωπολιτικού διακυβεύματος, [στην πραγματικότητα, μιλάμε για τον καθορισμό της μελλοντικής πορείας της Μολδαβίας], της γενικής έντασης στην περιοχή, του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, καθώς και της επιθυμίας διαφόρων πλευρών να επηρεάσουν την κατάσταση την παραμονή της ορκωμοσίας του Ντόναλντ Τραμπ, δεν μπορούν φυσικά να αποκλειστούν εντελώς τα ριζοσπαστικά σενάρια μέχρι και τα στρατιωτικά.

Όμως, σύμφωνα με τους αναλυτές, δεν έχει νόημα για τη Ρωσία να «ενεργοποιήσει» στρατιωτικά την Υπερδνειστερία μέχρι τα ρωσικά στρατεύματα να επιστρέψουν στη δεξιά όχθη του Δνείπερου και να πλησιάσουν τα σύνορα της μη αναγνωρισμένης «δημοκρατίας». Και αυτό εξακολουθεί να είναι ένα εξαιρετικά υποθετικό ενδεχόμενο.

• Η ίδια η Μολδαβία δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει στρατιωτικά την Υπερδνειστερία λόγω της αδυναμίας του στρατού της. Η Ρουμανία είναι απίθανο να παρέμβει στον πόλεμο, καθώς είναι μέλος του ΝΑΤΟ, και υπάρχει ρωσικό απόσπασμα στη «δημοκρατία» – και υπάρχει η πιθανότητα άμεσης σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και του στρατού της χώρας-μέλους της Συμμαχίας. Το ΝΑΤΟ είναι απίθανο να δώσει το πράσινο φως για κάτι τέτοιο.

Όσον αφορά τις Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις, μέχρι το τέλος ενός πολέμου πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία, μπορούν να επιτεθούν προληπτικά στην Υπερδνειστερία μόνο υπό δύο προϋποθέσεις.

• Πρώτον, ένα επίσημο αίτημα από τη Μολδαβία για την εισαγωγή στρατευμάτων στο διεθνώς αναγνωρισμένο έδαφός της.

• Δεύτερον, εάν υπάρχει πλήρης εμπιστοσύνη ότι ο στρατός και οι δομές εξουσίας της Υπερδνειστερίας και το ρωσικό απόσπασμα που σταθμεύει εκεί δεν θα προβάλουν σοβαρή αντίσταση και θα καταθέσουν τα όπλα χωρίς μάχη. Εάν δεν υπάρχει αυτή η εμπιστοσύνη, μια επίθεση στην Υπερδνειστερία θα μπορούσε να γίνει ένα πολύ επικίνδυνο εγχείρημα.

Η Υπερδνειστερία είναι σε θέση να παρατάξει έναν στρατό -λαμβάνοντας υπόψη τους Ρώσους στρατιώτες, τους εφέδρους και τις δυνάμεις ασφαλείας- 20 με 30.000 ατόμων, αν όχι περισσότερων. Και δεν είναι άσχημα οπλισμένος. Δηλαδή, η Ουκρανία θα πρέπει να στείλει δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες σε αυτό το νέο μέτωπο για να πραγματοποιήσει μια πλήρη επιχείρηση με όλα τα όπλα. Στις σημερινές συνθήκες οξείας έλλειψης προσωπικού στην πρώτη γραμμή του μετώπου, αυτό θα μπορούσε να έχει ολέθριες συνέπειες για το κύριο ρωσο-ουκρανικό μέτωπο.

Αν και παραμένει δύσκολο σύμφωνα με τους αναλυτές μια ανάφλεξη ενός νέου μετώπου σύγκρουσης, λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική εξαιρετικά τεταμένη κατάσταση γύρω από τη Μολδαβία, δεν μπορούν να αποκλειστούν όλες οι επιλογές, ακόμα και η δημιουργία ενός νέου μετώπου.