Politico: Tα κράτη της ΕΕ σύντομα ενώπιον δύσκολων αποφάσεων όπως η Ελλάδα

Η Ευρώπη ξεμένει από χρόνο αναφέρει το άρθρο του Politico με τίτλο “Η οικονομική αποκάλυψη της Ευρώπης είναι τώρα” και συνεχίζει: “Με τον Ντόναλντ Τραμπ προ των πυλών του Λευκού Οίκου και την οικονομία της σε αποσύνθεση, το θεμέλιο στο οποίο στηρίζεται η ευημερία της δεν ρηγματώνεται απλώς, αλλά κινδυνεύει να καταρρεύσει”. Η οικονομία της Ευρώπης έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της επέκτασης της ΕΕ προς τα ανατολικά και της ισχυρής ζήτησης για τα προϊόντα της από την Ασία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά καθώς η μακροχρόνια άνθηση της Κίνας αποδυναμώνεται και οι εμπορικές εντάσεις με την Ουάσιγκτον ζορίζουν την κατάσταση στο διατλαντικό εμπόριο, ο καιρός της ξεγνοιασιάς έχει παρέλθει.

Οι κόντρα οικονομικοί άνεμοι που σαρώνουν την ήπειρο απειλούν να ξεσπάσουν σε τέλεια καταιγίδα το 2025, καθώς ένας αδέσμευτος Τραμπ στρέφει το βλέμμα του στην Ευρώπη. Εκτός από την επιβολή νέων δασμών στα πάντα, ο νέος ηγέτης των ΗΠΑ είναι βέβαιο ότι θα απαιτήσει να μαζέψουν περισσότερα χρήματα για την άμυνά τους οι χώρες του ΝΑΤΟ, αλλιώς θα χάσουν την αμερικανική προστασία.

• Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που ήδη αγωνίζονται να συγκρατήσουν τα αυξανόμενα ελλείμματα, θα αντιμετωπίσουν ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις, που πιθανώς θα προκαλέσουν περαιτέρω πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές, σημειώνει το Politico.

Οι υφέσεις και οι εμπορικοί πόλεμοι έρχονται και παρέρχονται. Αυτό που κάνει την τρέχουσα συγκυρία τόσο επικίνδυνη για την ευημερία της ηπείρου είναι η μεγάλη, άβολη και υπέρτερη αλήθεια όλων: η ΕΕ είναι ουραγός στην καινοτομία.

Κάποτε συνώνυμη με την τεχνολογία αιχμής της αυτοκινητοβιομηχανίας, η Ευρώπη σήμερα δεν έχει ούτε μία παρουσία μεταξύ των 15 ηλεκτρικών οχημάτων με τις μεγαλύτερες πωλήσεις. Όπως σημείωσε ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και πρώην κεντρικός τραπεζίτης Μάριο Ντράγκι στην πρόσφατη έκθεσή του για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, μόνο τέσσερις από τις 50 κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας στον κόσμο είναι ευρωπαϊκές.

Εάν η Ευρώπη παραμείνει στη σημερινή τροχιά της, το μέλλον της θα θυμίζει ένα όμορφο αλλά παρακμασμένο και υπερχρεωμένο υπαίθριο μουσείο για Αμερικανούς και Κινέζους τουρίστες.

«Ζούμε περίοδο ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών, που οδηγούνται ιδιαίτερα από την πρόοδο στην ψηφιακή καινοτομία και, σε αντίθεση με το παρελθόν, η Ευρώπη δεν βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή της προόδου», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Κριστίν Λαγκάρντ τον Νοέμβριο.

Προειδοποίησε ότι το περίφημο κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης θα κινδυνεύσει αν δεν αλλάξει πορεία γρήγορα. «Δεν θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε πλούτο για να καλύψουμε τις αυξανόμενες ανάγκες δαπανών μας και να εγγυηθούμε την ασφάλειά μας, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την προστασία του περιβάλλοντος».

• Ο Ντράγκι, ο οποίος παρουσίασε την έκθεσή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο, τα είπε πιο ωμά: «Είναι υπαρξιακή η πρόκληση».

Η επισκευή της ευρωπαϊκής οικονομικής υποδομής είναι πιο εύκολο να ειπωθεί παρά να γίνει. Με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τους Ρεπουμπλικάνους να ελέγχουν και τα δύο σώματα του Κογκρέσου, η Ευρώπη δεν ήταν ποτέ περισσότερο εκτεθειμένη στις ιδιοτροπίες της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής.

Εάν ο Τραμπ ακολουθήσει την απειλή του να επιβάλει δασμούς έως και 20% στις εισαγωγές από την ήπειρο, η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα υποστεί πλήγμα. Με περισσότερα από 500 δισ. ευρώ σε ετήσιες εξαγωγές, η Αμερική είναι μακράν ο σημαντικότερος προορισμός για ευρωπαϊκά προϊόντα.

• Αλλά ο Τραμπ είναι μόνο το σύμπτωμα πολύ βαθύτερων προβλημάτων. Εάν η Ευρώπη είχε πιο γερά οικονομικά θεμέλια και ήταν πιο ανταγωνιστική, ο Τραμπ θα είχε μικρότερη δυνατότητα να ανακατέψει τα πράγματα στη Γηραιά Ηπειρο.

Ο βαθμός στον οποίο η Ευρώπη έχει χάσει έδαφος έναντι των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα είναι εκπληκτικός. Το χάσμα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, για παράδειγμα, έχει διπλασιαστεί στο 30%, κυρίως λόγω της χαμηλότερης παραγωγικότητας στην ΕΕ.

Με απλά λόγια, οι Ευρωπαίοι δεν δουλεύουν αρκετά. Ένας μέσος Γερμανός υπάλληλος εργάζεται 20% λιγότερες ώρες από τους Αμερικανούς εργαζομένους, προσθέτει το Politico.

Aλλη αιτία της πτώσης στην ευρωπαϊκή παραγωγικότητα είναι η αποτυχία του εταιρικού τομέα να καινοτομήσει.

Οι αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας ξοδεύουν υπερδιπλάσια απ’ ό,τι οι ευρωπαϊκές για έρευνα και ανάπτυξη, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ενώ οι αμερικανικές εταιρείες έχουν άνοδο της παραγωγικότητας κατά 40% από το 2005, η ευρωπαϊκή τεχνολογία έχει παραμείνει στάσιμη.

• Το χάσμα είναι εμφανές και στο χρηματιστήριο: Οι αποτιμήσεις στο χρηματιστήριο των ΗΠΑ έχουν υπερτριπλασιαστεί από το 2005, αλλά στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί μόλις 60%.

Στις αναδυόμενες τεχνολογίες που θα οδηγήσουν τη μελλοντική ανάπτυξη, η Ευρώπη δεν υστερεί απλώς. Δεν υπάρχει καν στο πεδίο.

Βασικός πυλώνας της Στρατηγικής της Λισαβόνας ήταν «ένα αποφασιστικό άλμα στις επενδύσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία». Ένα τέταρτο του αιώνα μετά, η Ευρώπη έχει μείνει αρκετά πίσω τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την Κίνα.

Δεν πέτυχε ποτέ τον στόχο της να δαπανήσει το 3% του ΑΕΠ στην Ε&Α, κύριο μοχλό της οικονομικής καινοτομίας. Οι δαπάνες για τέτοιες έρευνες, από εταιρείες και δημόσιο τομέα, παραμένουν στο 2%, περίπου στο σημείο του 2000.

• Εκεί μπαίνει η Γερμανία. Το μικρό βρόμικο μυστικό των ευρωπαϊκών δαπανών Ε&Α είναι ότι το ήμισυ προέρχεται από τη Γερμανία. Και το μεγαλύτερο μέρος τους ρέει σε έναν τομέα: την αυτοκινητοβιομηχανία.

Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται προφανές, δεδομένου του μεγέθους του κλάδου (τα ετήσια έσοδα της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας είναι σχεδόν μισό τρισεκατομμύριο ευρώ), δεν είναι το κλειδί για να βγουν τα περισσότερα χρήματα. Οι καινοτομίες στον τομέα των αυτοκινήτων, όπως η βελτίωση της απόδοσης κινητήρων, είναι σταδιακές.

Με άλλα λόγια, οι εταιρείες επανεφευρίσκουν τον τροχό, αντί να φτιάξουν εντελώς νέα προϊόντα, όπως ένα iPhone ή το Instagram, που θα δημιουργήσουν εκ θεμελίων καινούρια αγορά.

Αν και η Ευρώπη αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 40% των παγκόσμιων δαπανών Ε&Α στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, οι φημισμένες μάρκες της Γερμανίας κατάφεραν να χάσουν το τρένο στα ηλεκτρικά οχήματα. Tesla και Κινέζοι κατασκευαστές επένδυσαν πολλά στην τεχνολογία μπαταριών και εξασφάλισαν πολύτιμα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, αλλά οι Γερμανοί προσπάθησαν να τελειοποιήσουν τον κινητήρα ντίζελ…

• Η κρίση των γερμανικών αυτοκινήτων είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η χώρα αντιμετωπίζει σειρά από άλλες προκλήσεις που μειώνουν τις οικονομικές της δυνατότητες. Το μεγαλύτερο: η γήρανση του πληθυσμού και η έλλειψη εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης.

Αντιμέτωπες με υψηλά ενεργειακά κόστη, ακριβό εργατικό δυναμικό και επαχθή νομοθεσία, πολλές μεγάλες γερμανικές εταιρείες μετακομίζουν σε άλλες περιοχές.

Οι οικονομικές ατυχίες της Γερμανίας, ως μεγαλύτερης οικονομίας της ΕΕ, αντηχούν σε ολόκληρο το μπλοκ -ιδιαίτερα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, την οποία οι Γερμανοί κατασκευαστές έχουν μετατρέψει στο de facto εργοστάσιό τους.

Αυτό που κάνει την κρίση στην αυτοκινητοβιομηχανία της Γερμανίας τόσο δυσεπίλυτη είναι ότι η ήπειρος δεν έχει πουθενά αλλού να στραφεί. Κι εδώ, η αντίθεση με τις ΗΠΑ είναι έντονη.

Το 2003, οι μεγαλύτερες εταιρικές δαπάνες για Ε&Α στις ΗΠΑ προέρχονταν από τη Ford, την Pfizer και την General Motors. Δύο δεκαετίες αργότερα, είναι από την Amazon, την Alphabet (Google) και τη Meta (Facebook).

• Δεδομένου του πόσο κυρίαρχοι είναι αυτοί οι παίκτες και η υπόλοιπη Silicon Valley στον κόσμο της τεχνολογίας, είναι δύσκολο να δει κανείς πώς η ευρωπαϊκή τεχνολογία θα μπορούσε να παίξει στην ίδια πίστα.

Οι νεοφυείς επιχειρήσεις στις ΗΠΑ γενικά χρηματοδοτούνται μέσω venture capital. Αλλά η αντίστοιχη δεξαμενή στην Ευρώπη είναι κλάσμα της αμερικανικής. Μόνο την περασμένη δεκαετία, οι αμερικανικές εταιρείες venture capital συγκέντρωσαν 800 δισ. δολάρια περισσότερα από τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές τους, σύμφωνα με το ΔΝΤ.

• Αντί να επενδύσουν τα χρήματά τους στο μέλλον, οι Ευρωπαίοι προτιμούν να τα αφήνουν στην τράπεζα, όπου οι αποταμιεύσεις, αξίας περίπου 14 τρισ. ευρώ, κατατρώγονται σιγά σιγά από τον πληθωρισμό.

Αφού λοιπόν στα αυτοκίνητα και στην πληροφορική είναι απούσα, η ΕΕ θα μπορούσε απλώς να στηριχθεί στις τεχνολογίες του 19ου αιώνα στις οποίες πάντα υπερέχει, όπως τα μηχανήματα και τα τρένα, ή όχι; Εδώ μπαίνουν οι Κινέζοι.

Ο αριθμός των τομέων στους οποίους οι κινεζικές επιχειρήσεις ανταγωνίζονται άμεσα εταιρείες της ευρωζώνης, πολλές από τις οποίες είναι κατασκευαστές μηχανημάτων, έχει αυξηθεί από το ένα τέταρτο περίπου το 2002 στα δύο πέμπτα σήμερα, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της ΕΚΤ.

Οι Κινέζοι, μάλιστα, είναι εξαιρετικά επιθετικοί ως προς τις τιμές, γεγονός που συνέβαλε στη σημαντική πτώση του μεριδίου της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπόριο.

• Η έκθεση Ντράγκι είχε υπερκάλυψη λίγων ημερών στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης της ηπείρου και στη συνέχεια ξεχάστηκε γρήγορα. Ομοίως, το συνεχές καμπανάκι κινδύνου από ΔΝΤ και ΕΚΤ. Κι αυτό επειδή οι Ευρωπαίοι δεν αισθάνονται ακόμα τον πόνο.

Καθώς οι οικονομικές προοπτικές χειροτερεύουν, ωστόσο, χώρες όπως η Γαλλία, η οποία αντιμετωπίζει δημοσιονομικό έλλειμμα 6% φέτος και 7% το 2025 -υπερδιπλάσιο από το επιτρεπόμενο όριο της ευρωζώνης- θα δυσκολευτούν να διατηρήσουν γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας.

Το Παρίσι ξοδεύει επί του παρόντος πάνω από 30% του ΑΕΠ για κοινωνικές δαπάνες, μεταξύ των υψηλότερων στον κόσμο.

Εάν οι οικονομικές τύχες της Ευρώπης δεν αντιστραφούν σύντομα, τα κράτη θα βρεθούν ενώπιον δύσκολων αποφάσεων -όπως ακριβώς έκανε η Ελλάδα το 2010- καθώς το κόστος δανεισμού τους θα αυξηθεί. Το πιθανό αποτέλεσμα είναι μια πολιτική ριζοσπαστικοποίηση, όπως συνέβη στην Ελλάδα κατά την κρίση χρέους, με άνοδο του ακροδεξιού ή του αριστερού λαϊκισμού.

Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη σε πολλές χώρες, με πιο ανησυχητική περίπτωση τη Γαλλία. Και τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμη. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν οι Ευρωπαίοι ξυπνήσουν στη νέα τους πραγματικότητα, μπορεί να είναι πολύ αργά για αλλαγή πορείας.