Παναγία των Παρισίων/ Η αποκατάσταση ενός “θαύματος”- Το χρονικό και οι αριθμοί του γιγαντιαίου έργου

Οι φλόγες που κατέστρεψαν τον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων είχαν μόλις σβήσει το πρωί της 16ης Απριλίου 2019, όταν ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ορκίστηκε να ξαναχτίσει το ιστορικό μνημείο, σε μόλις πέντε χρόνια. Μιλώντας σε ένα συντετριμμένο κοινό από όλο τον κόσμο, διαβεβαίωσε ότι ο καθεδρικός ναός θα γίνει «ομορφότερος από ποτέ». Ο εξειδικευμένος ιστότοπος Artnet παραθέτει τα στατιστικά αυτού του γιγαντιαίου έργου.

Τηρώντας την υπόσχεσή του, ο Μακρόν επέβλεψε την τιτάνια προσπάθεια να αναγεννηθεί από τις στάχτες της η Παναγία των Παρισίων. Η φωτιά, που ξέσπασε στις 15 Απριλίου, εξαπλώθηκε γρήγορα, καταστρέφοντας τα δύο τρίτα της μολύβδινης οροφής και την εσωτερική ξύλινη κατασκευή που τη στήριζε από τον 13ο αιώνα. Ακριβώς κάτω από αυτά τα δρύινα δοκάρια, η πέτρινη θολωτή οροφή υπέστη επίσης σοβαρές ζημιές όταν κατέρρευσε το κωδωνοστάσιο, ανοίγοντας μια τρύπα στον εγκάρσιο θόλο και γεμίζοντας τον κεντρικό σηκό με μπάζα και συντρίμμια.

Στην ιστορική αποκατάσταση, τα τελευταία πέντε χρόνια, η ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων στοιχείων έγινε με τα ίδια παραδοσιακά υλικά και πολλές από τις ίδιες μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν τον 13ο αιώνα. Οι επισκέπτες θα εντυπωσιαστούν επίσης από πρόσφατα ανακαινισμένες τοιχογραφίες, κερωμένο παλιό ξύλο και πέτρινες επιφάνειες καθαρισμένες από βρωμιά πολλών αιώνων. Τώρα, όπως αποκαλύπτουν οι τελευταίες φωτογραφίες, όλα αυτά τα στοιχεία λάμπουν.

Στο έργο συνεργάστηκαν πολλοί τεχνίτες (ξυλουργοί, κατασκευαστές οροφών και συντηρητές έργων τέχνης) μερικοί από τους οποίους ανήκουν στην πανάρχαια συντεχνία Compagnons du Devoir ή «Σύντροφοι του Καθήκοντος». Ο Μακρόν επισκέφθηκε τον καθεδρικό ναό την περασμένη εβδομάδα για να συγχαρεί αυτούς τους αφοσιωμένους εργάτες που υποστήριξαν το όραμα του Φιλίπ Βιλνέβ, επικεφαλής αρχιτέκτονα του καθεδρικού ναού.

«Είστε οι αλχημιστές αυτού του έργου και μεταμορφώσατε τον άνθρακα σε τέχνη», είπε στο συγκεντρωμένο κοινό. «Η πυρκαγιά της Notre-Dame ήταν μια εθνική πληγή και εσείς είστε το θεραπευτικό της βάλσαμο».

Η ομάδα θα συνεχίσει το έργο της έως το 2028 με πολλές μικρότερες δράσεις αποκατάστασης, που είχαν προγραμματιστεί για πρώτη φορά το 2017. Η τελευταία φορά που ο καθεδρικός ναός υπέστη σημαντική ανακαίνιση ήταν στα μέσα του 19ου αιώνα, με την ευγενική προσφορά του αρχιτέκτονα Εζέν Βιολέ-λε-Ντυκ. Οι προσθήκες του στο κτίριο περιελάμβαναν γοτθικά πέτρινα Γκαργκόιλ (γκροτέσκες φιγούρες φανταστικών ζώων που κρύβουν υδρορροές) στην πρόσοψή του και εντυπωσιακά νέα βιτρό.

Ο εκθαμβωτικός πρόσφατα ανακατασκευασμένος καθεδρικός ναός της Notre-Dame θα ανοίξει για το κοινό μετά από μια μεγαλειώδη τελετή στις 7 Δεκεμβρίου. Ακολουθούν οι αριθμοί πίσω από αυτό το εκπληκτικό κατόρθωμα.

Όταν το 2019 ο πρόεδρος Μακρόν υποσχέθηκε ότι η Παναγία των Παρισίων θα αποκατασταθεί μέσα σε πέντε χρόνια πιο όμορφη από όσο ήταν πριν την πυρκαγιά της 16ης Απριλίου 2019, που κατέστρεψε την 860 ετών οροφή της, συγκλονίζοντας τους Γάλλους και όλο τον κόσμο, πολλοί αμφέβαλαν για το αποτέλεσμα κι άλλοι τόσοι θεώρησαν υπεραισιόδοξο το χρονοδιάγραμμα. Σε λίγη ώρα, πεντέμισι χρόνια μετά, η Notre Dame ανοίγει για να υποδεχτεί περίπου 50 ηγέτες ξένων χωρών, μαζί και τον Ντ. Τραμπ, πραγματικά πιο όμορφη από πριν, καθώς έγιναν και πολλές εργασίες συντήρησής της που επί 10ετίες είχαν παραμεληθεί. Εργάστηκαν γι’ αυτό περίπου 2.000 τεχνίτες και επιστήμονες επί περισσότερες από 2.000 ημέρες,

Βασικά στατιστικά στοιχεία

861 χρόνια: Από την έναρξη της κατασκευής του καθεδρικού ναού το 1163.

182 χρόνια: Για την ολοκλήρωση της αρχικής κατασκευής, η οποία τελείωσε το 1345.

5,5 χρόνια: Για την ολοκλήρωση της πρόσφατης αποκατάστασης, σχεδόν στο χρονοδιάγραμμα που είχε υποσχεθεί ο πρόεδρος Μακρόν.

846 εκατομμύρια ευρώ: Το ποσό που συγκεντρώθηκε από 340.000 δωρητές από 150 χώρες.

54 εκατομμύρια ευρώ: Το ποσό που συγκεντρώθηκε από 45.000 δωρητές των ΗΠΑ.

140 εκατομμύρια ευρώ: Τα κεφάλαια που περίσσεψαν και θα δαπανηθούν το 2025 για τη Φάση 3 της αποκατάστασης των προσόψεων, της οροφής του σκευοφυλακίου και των αντηρίδων. Μερικά γλυπτά και διακοσμητικά στοιχεία θα αποκατασταθούν επίσης με τα υπόλοιπα κεφάλαια, δήλωσε ο πρόεδρος της Notre Dame, Philippe Jost.

2.000: Περίπου ο αριθμός των τεχνιτών που συνέβαλαν στην ανοικοδόμηση του καθεδρικού ναού σε αυτό που ο Μακρόν αποκάλεσε «το έργο του αιώνα». Οι εργαζόμενοι, στους οποίους περιλαμβάνονται μέλη της «Compagnons du Devoir», συντεχνίας εξειδικευμένων τεχνιτών που ιδρύθηκε τον Μεσαίωνα, ξέσπασαν σε χειροκροτήματα όταν ο Μακρόν ολοκλήρωσε την ομιλία του στην ενημέρωση τύπου την Παρασκευή.

15 εκατομμύρια: Αριθμός επισκεπτών που η Καθολική Εκκλησία αναμένει να υποδέχεται στη Notre-Dame κάθε χρόνο, από περίπου 13 εκατομμύρια πριν από την πυρκαγιά. Αυτό σημαίνει περίπου 40.000 επισκέπτες την ημέρα. Οι επισκέπτες πρέπει να κλείσουν θέση εκ των προτέρων χρησιμοποιώντας ένα δωρεάν σύστημα κρατήσεων για τη διαχείριση της ροής επισκεπτών.

Πυρκαγιά και Ζημιές

6:50 μ.μ. τοπική ώρα, 15 Απριλίου 2019: Ξέσπασε η φωτιά. Δεν είναι ακόμη γνωστό πώς ακριβώς ξεκίνησε η πυρκαγιά, αλλά πιστεύεται ότι ήταν τυχαία με τις δύο πιο πιθανές αιτίες να είναι προβλήματα στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις ή τσιγάρα που κάπνιζαν οι εργαζόμενοι που συναρμολογούσαν τη σκαλωσιά για την αποκατάσταση του καθεδρικού ναού.

7:53 μ.μ. τοπική ώρα, στις 15 Απριλίου 2019: Το κωδωνοστάσιο κατέρρευσε καθώς πολλοί Παριζιάνοι παρακολουθούσαν τρομαγμένοι. «Υπάρχει ένα αίσθημα απόλυτης θλίψης και θυμού», είπε στον Guardian η Καμίλ, τότε φοιτήτρια ιστορίας στη Σορβόννη. «Είναι η κληρονομιά μας. Οι άνθρωποι στο πλήθος έψελναν ύμνους. Είτε είσαι Χριστιανός είτε όχι, μέρος της ιστορίας μας γίνεται καπνός».

8:07 μ.μ. τοπική ώρα, στις 15 Απριλίου 2019: Η στέγη κατέρρευσε. Περαιτέρω καταστροφή αποφεύχθηκε χάρη στις ηρωικές προσπάθειες των πυροσβεστών του Παρισιού, οι οποίοι διακινδύνευσαν τη ζωή τους για να δημιουργήσουν έναν τοίχο από νερό που εμπόδισε τις φλόγες να φτάσουν στην υπέροχη δυτική πρόσοψη που πλαισιώνεται από δύο πύργους.

3:40 π.μ. τοπική ώρα, στις 16 Απριλίου 2019: Η πυροσβεστική ανακοίνωσε ότι οι φλόγες τέθηκαν υπό έλεγχο. Η φωτιά δεν έσβησε τελείως μέχρι τις 9:30 π.μ.

1.200 βαθμοί Κελσίου: Περίπου η θερμοκρασία στην οποία έφτασε η θερμότητα μέσα στον καθεδρικό ναό. Για σύγκριση, ο μόλυβδος στην οροφή άρχισε να λιώνει μόλις οι θερμοκρασίες έφταναν τους 327 βαθμούς Κελσίου.

20 εκατοστά: Περίπου πόσο ανυψώθηκαν προσωρινά τα τόξα, καθώς η πέτρα τους διευρύνθηκε από τις ακραίες θερμοκρασίες. Όταν επέστρεψαν στο αρχικό τους μέγεθος, δεν ήταν ακριβώς στην ίδια θέση. Η αντοχή της αρχικής μεσαιωνικής κατασκευής ώθησε τον αρχιτέκτονα Villeneuve να το ξαναχτίσει όπως ακριβώς ήταν. «Ακόμα και τώρα, κανένας μελετητής δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί η Notre-Dame παραμένει όρθια», είπε στην The Art Newspaper. «Απλώς είπα: ‘Κρατάει, ας κάνουμε ό,τι έκαναν’. Και το κάναμε. Και αυτή στέκεται ακόμα».

Η Notre Dame de Paris, γνωστή και ως Παναγία των Παρισίων, είναι μάλλον η διασημότερη εκκλησία του κόσμου. Πρόκειται ένα αριστούργημα γοτθικού ρυθμού, η ανέγερση του οποίου διήρκεσε 180 χρόνια και ολοκληρώθηκε περί τα μέσα του 13ου. Έχει ύψος 96 μέτρα και συνολικό εμβαδόν 4.800 τετραγωνικά μέτρα. Βρίσκεται στη νησίδα ιλ ντε λα Σιτέ (Île de la Cité) του ποταμού Σηκουάνα (la Seine), στο κέντρο της γαλλικής πρωτεύουσας, στο 4ο διαμέρισμα.

Αναπαλαίωση Κτιρίου

1.300 κυβικά μέτρα: Όγκος ασβεστόλιθου που χρησιμοποιήθηκε για την αποκατάσταση των κατεστραμμένων τοίχων και των θόλων. Ο αρχικός ασβεστόλιθος που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της Notre-Dame εξήχθη από υπόγεια λατομεία κάτω από το πέμπτο και το δωδέκατο διαμέρισμα της πόλης. Αυτά τα ίδια λατομεία χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του Πύργου των Βερσαλλιών. Ωστόσο, καθώς αυτά τα λατομεία δεν χρησιμοποιούνται πλέον, η πέτρα προήλθε από την περιοχή Oise στη βόρεια Γαλλία και κόπηκε στο παρισινό βιομηχανικό προάστιο Gennevilliers.

42.000 τετραγωνικά μέτρα: Έκταση των σωζόμενων ασβεστολιθικών επιφανειών που καθαρίστηκαν προσεκτικά από τη βρωμιά, τη στάχτη και την τέφρα μόλυβδου από την κατεστραμμένη οροφή. Υποβλήθηκε σε επεξεργασία με κενό υψηλής ισχύος και η βρωμιά που απέμεινε αφαιρέθηκε με εκτόξευση ατμού σε υψηλή πίεση. Οι πρώτοι επισκέπτες του ανακατασκευασμένου καθεδρικού ναού ανέφεραν ότι έμειναν έκπληκτοι με το πώς ακόμη και ιστορικά τμήματα του εσωτερικού, έλαμπαν σαν καινούργια.

1.500 δέντρα: Χρειάστηκαν για την ανακατασκευή της ξύλινης δομής του πλέγματος που στηρίζει τη νέα οροφή του καθεδρικού ναού. Ανάμεσα τους βελανιδιές, ηλικίας περίπου 150 ετών, που δωρίσθηκαν από κρατικά γαλλικά δάση. Για να ανακατασκευάσουν πιστά την οροφή, οι ξυλουργοί έπρεπε να ξαναμάθουν τις αρχές της γοτθικής αρχιτεκτονικής, αλλά καθοδηγήθηκαν από ψηφιακές τεχνικές του 21ου αιώνα. Για παράδειγμα, η μοντελοποίηση μέσω υπολογιστή χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση της αντοχής του ξύλου καθώς παλαιώνει, προβλέποντας ότι, όπως και ο προκάτοχός του, θα διαρκέσει για πολλούς αιώνες.

3.000 πείροι: Κατασκευάστηκαν με κόπο από έναν ξυλουργό μέσα σε τέσσερις μήνες, από βελανιδιές που έπρεπε να ταιριάζουν με το ξύλο των δομικών δοκών.

200 τετραγωνικά μέτρα μάρμαρο: Χρησιμοποιήθηκαν, σε σχέδιο σκακιέρας, για την κατασκευή της νέας λειτουργικής εξέδρας. Είχε καταστραφεί όταν κατέρρευσε ο εγκάρσιος θόλος το 2019. Οι 156 μαρμάρινες πλάκες έχουν τοποθετηθεί σε μεταλλικό σκελετό και συνολικά η εξέδρα ζυγίζει 110 τόνους. Ένας νέος χάλκινος βωμός παραγγέλθηκε επίσης από τη μητρόπολη Παρισίων.

8.000: Οι αυλοί του εκκλησιαστικού οργάνου που αφαιρέθηκαν προσωρινά και καθαρίστηκαν σε άγνωστη τοποθεσία στη Γαλλία. Οι ψηλότεροι από αυτούς τους αυλούς φτάνουν τα 10 μέτρα και ευτυχώς μόνο ένας υπέστη ζημιά από το νερό στη μάχη κατά της πυρκαγιάς το 2019. Όταν το όργανο εγκαταστάθηκε ξανά έπρεπε να συντονιστεί και να εναρμονιστεί στο συγκεκριμένο ακουστικό περιβάλλον του καθεδρικού ναού, μια διαδικασία υψηλής ακριβείας που κράτησε περίπου έξι μήνες.

56 νέα Γκαργκόιλ και Χίμαιρες: Προστέθηκαν στην πρόσοψη της Παναγίας των Παρισίων από τον Βιολέ-λε-Ντυκ τον 19ο αιώνα, αφού αυτά τα τρομακτικά πλάσματα έγιναν διάσημα από το δημοφιλές ομώνυμο μυθιστόρημα του Βίκτορα Ουγκώ. Τα εξωτερικά αγάλματα του καθεδρικού ναού υπέστησαν ζημιές από νερό υψηλής πίεσης που χρησιμοποιήθηκε για την κατάσβεση της φωτιάς το 2019. Τα περισσότερα καθαρίστηκαν και επισκευάστηκαν, ενώ πέντε σαρώθηκαν ψηφιακά και αναδημιουργήθηκαν σε καινούργιο ασβεστόλιθο.

Αποκατάσταση Έργων Τέχνης

21 πίνακες: Σώθηκαν από τη φωτιά και αποκαταστάθηκαν από μια ομάδα 50 συντηρητών. Εκτέθηκαν στις αρχές του τρέχοντος έτους στην έκθεση «Restoring the Grand Decors of Notre-Dame» στο Παρίσι. Σχολαστικά καθαρίστηκαν επίσης οι πολλές τοιχογραφίες των παρεκκλησιών του καθεδρικού ναού.

16 χάλκινα αγάλματα (δώδεκα Αποστόλων και τεσσάρων Ευαγγελιστών): Είχαν αφαιρεθεί, από μεγάλη τύχη, για καθαρισμό λίγες μέρες πριν ξεσπάσει η φωτιά. Έχουν επιστρέψει στο αρχικό τους καφέ χρώμα, αφού είχαν γίνει πράσινα μετά από χρόνια οξείδωσης και θα επανατοποθετηθούν το 2025.

3 νέες χάλκινες καμπάνες: Εγκαταστάθηκαν για να αντικαταστήσουν αυτές που καταστράφηκαν από τη φωτιά. Μια από αυτές είναι ένα δώρο από την οργανωτική επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού 2024 και φέρει την επιγραφή «Παρίσι 2024». Πέρασε το καλοκαίρι εγκατεστημένη πλάι στην πίστα του Stade de France, όπου τη χτυπούσε κάθε νικητής σε αγώνισμα στίβου. Τώρα θα κρούει κατά τη διάρκεια της λειτουργίας, ως μέλος χορωδίας από καμπάνες στον Βόρειο Πύργο, από τις οποίες η βαρύτερη ονομάζεται Γαβριήλ και ζυγίζει 8.800 κιλά.

2 σαρκοφάγοι από μόλυβδο: Ανακτήθηκαν κατά τη διάρκεια αρχαιολογικής έρευνας στο εργοτάξιο της Notre-Dame. Αυτή η προσπάθεια αποκάλυψε τα ερείπια μιας δομής του 1ου αιώνα και τον τόπο ταφής για περίπου 1.000 άτομα, μεταξύ τους μέλη του κλήρου. Τα δύο μολύβδινα φέρετρα περιείχαν τα λείψανα του ποιητή Joachim du Bellay, που πέθανε το 1560, και του Canon Antoine de La porte, που πέθανε το 1710.

1 γυαλιστερός νέος κόκορας: Τοποθετήθηκε στην κορυφή του κώνου. Το πουλί θεωρείται σύμβολο του γαλλικού λαού επειδή η λατινική λέξη gallus σημαίνει τόσο τη Γαλατία, μια αρχαία περιοχή που περιλαμβάνει τη σύγχρονη Γαλλία, όσο και τον κόκορα. Ο αρχικός κόκορας περιείχε τρία λείψανα που επέζησαν ως εκ θαύματος από τη φωτιά, συμπεριλαμβανομένου ενός μικρού κομματιού από αυτό που λέγεται ότι ήταν το αγκάθινο στεφάνι του Χριστού. Αυτά τώρα βρίσκονται μέσα στον νέο κόκορα.

Αντιπαραθέσεις

120.000 υπογραφές: Για τη διατήρηση του αρχικού βιτρό σε σχήμα ρόδου, που ανατέθηκε από τον Βιολέ-λε-Ντυκ τον 19ο αιώνα, σε αντίθεση με τον Μακρόν, ο οποίος πρότεινε μια σύγχρονη αντικατάσταση. «Τι νόημα έχει να αποκατασταθεί ο καθεδρικός ναός στην τελευταία γνωστή ιστορική του κατάσταση (πριν από τις 15 Απριλίου 2019), αυτή του Βιολέ-λε-Ντυκ, μόνο και μόνο για να στερηθεί το κτίριο από ένα ουσιαστικό στοιχείο που ήθελε ο Βιολέ-λε-Ντυκ;» ρωτά η αναφορά. «Ποιος έδωσε στον αρχηγό του κράτους την εντολή να αλλάξει έναν καθεδρικό ναό που δεν ανήκει σε αυτόν, αλλά σε όλους;» Το σχέδιο τελικά ματαιώθηκε όταν η πρόταση του Μακρόν απορρίφθηκε από την Εθνική Επιτροπή Κληρονομιάς και Αρχιτεκτονικής της Γαλλίας.

100 δημόσια πρόσωπα και εμπειρογνώμονες πολιτισμού: Καταδίκασαν τα σχέδια της επισκοπής του Παρισιού να εισαχθούν μοντέρνα στοιχεία, όπως σύγχρονα έργα τέχνης, ατμοσφαιρικός φωτισμός και πιθανώς προβολές αποσπασμάτων της Βίβλου στους τοίχους του καθεδρικού ναού. Μεταξύ των αρνητών ήταν διάσημοι διανοούμενοι όπως ο Alain Finkielkraut και ο Pierre Nora.

400 τόνοι μόλυβδου: Εξατμίστηκε από την οροφή και το κωδωνοστάσιο, σύμφωνα με τις γαλλικές αρχές. Η ρύπανση από μόλυβδο προκάλεσε ανησυχία επί τρεις μήνες μετά την πυρκαγιά του 2019. Χωρίς μέτρα για την αντιμετώπιση των υψηλών επιπέδων της, η Γαλλική Επιθεώρηση Εργασίας προειδοποίησε για κινδύνους για τους εργαζομένους, ωθώντας το Παρίσι να σταματήσει την ανοικοδόμηση της Παναγίας των Παρισίων και να κλείσει την πλατεία.

42.327 υπογραφές: κατά της κοπής αρχαίων βελανιδιών για την ανοικοδόμηση της εσωτερικής ξύλινης δομής της στέγης του καθεδρικού ναού. Δήλωσαν ότι η μαζική υλοτόμηση θα ισοδυναμούσε με «οικοκτονία». Οι αξιωματούχοι επέμειναν ότι οι βελανιδιές ήταν προγραμματισμένο να κοπούν ούτως ή άλλως, ως μέρος της τακτικής συντήρησης των δασών.

10 ευρώ: Τιμή εισόδου για πολίτες εκτός ΕΕ στο θησαυροφυλάκιο του ναού. Η Γαλλίδα υπουργός Πολιτισμού Rachida Dati πρότεινε να ισχύει εισιτήριο 5 ευρώ για όλο τον ναό αλλά συνάντησε ισχυρή αντίσταση. Η είσοδος ήταν πάντα δωρεάν. «Είναι ηθικά συγκλονιστικό», δήλωσε ο Ariel Weil, δήμαρχος του Κεντρικού Παρισιού. «Δεν τίθεται θέμα να πληρώσουν οι πιστοί». Οι επικριτές τόνισαν επίσης τις προκλήσεις της αστυνόμευσης της εθνικότητας στην είσοδο της Notre-Dame και άλλων γαλλικών ορόσημων που θα υπόκεινται σε παρόμοιες πολιτικές.

Πηγή: Artnet/ απόδοση KREPORT