Ο ανάπηρος Flâneur μας αναγκάζει να ξανασκεφτούμε τις πόλεις μας

Σε έναν κόσμο που όλοι τρέχουν ακατάπαυστα στους δρόμους ή καταγίνονται με λογής άστοχες ασχολίες, υπάρχει ένας πρωταγωνιστής που σε αναγκάζει να ρίξεις ρυθμούς, να πάρεις βαθιές ανάσες και να προβληματιστείς. Αυτή η ταινία μικρού μήκους που αλλάζει τα δεδομένα ακολουθεί τον Φιλ Γουότεργουορθ, τον αστικό εξερευνητή με αναπηρικό καροτσάκι που αντιμετωπίζει την έλλειψη προσβασιμότητας σε πόλεις όπως το Σέφιλντ.

«Ο Flâneur είναι πραγματικά πολύ punk, λέγοντας «Πηγαίνω στον άλλο δρόμο, για να εξερευνήσω τον εαυτό μου και την εσωτερική ζωή της πόλης», εξηγεί ο Phil Waterworth.

Ο Phil είναι διδάκτωρ ερευνητής και καλλιτέχνης με έδρα το Σέφιλντ και το θέμα του The Flâneur , ενός ντοκιμαντέρ μικρού μήκους που προκαλεί σκέψεις από τη σκηνοθέτη Dorothy Allen-Pickard .

Μέσα από τα μάτια του Phil, βλέπουμε τη χαρά της πλοήγησης στην πόλη και την εξερεύνηση των κρυφών ή παραγνωρισμένων γωνιών της, αλλά και την πρόκληση της μετακίνησης ως άτομο με αναπηρία σε μια χώρα της οποίας η υποδομή όλο και περισσότερο αποτυγχάνει να καλύψει τις ανάγκες όλων των πολιτών της. Η ταινία γυρίστηκε στο πλαίσιο του Sheffield DocFest’s Filmmaker’s Challenge, το οποίο προσκάλεσε τους κινηματογραφιστές να γυρίσουν ένα κομμάτι σε μία μόνο μέρα.

«Ήθελα να κάνω κάτι παρατηρητικό γι αυτό ακολούθησα τον Phil καταγράφοντας τη μέρα του από το πρωί μέχρι το βράδυ, γυρίζοντας στην πόλη», εξηγεί η Dorothy. «Λατρεύω τις ταινίες που είναι δομημένες γύρω από μια μικρή χρονική περίοδο, όπως το Six et Douze του Ahmed Bouanani, το Cléo de 5 à 7  της Agnès Varda  ή οι Two Days, One Night των αδελφών Dardenne.  Το να στήνουμε μια ιστορία σε σύντομο χρονικό διάστημα μας προσκαλεί στις πιο μικροσκοπικές στιγμές της ζωής κάποιου, που νομίζω ότι έχει τη δυνατότητα να μας συνδέσει περισσότερο με έναν άνθρωπο, καθώς μας φέρνει στην καθημερινή του εμπειρία και δείχνει πώς αντιλαμβάνονται και υπάρχουν στον κόσμο».

Ο Φιλ μετακόμισε στο Σέφιλντ από το Γουίγκαν το 2000 και κάνει το διδακτορικό του στις Καλές Τέχνες. Το 2010, διαγνώστηκε με Σκλήρυνση κατά πλάκας και η εξέλιξη της νόσου τον οδήγησε τελικά να χρησιμοποιήσει αναπηρικό καροτσάκι.

«Η ελευθερία προκύπτει από το περπάτημα ή, στην περίπτωσή μου, τo να κυλάς».
Φιλ Γουότεργουορθ

«Η δουλειά μου είχε πάντα μια φιγούρα που περπατούσε μέσα της», εξηγεί ο Phil. «Η κίνηση ήταν σιωπηρή στην τέχνη μου, ίσως επηρεάστηκα πολύ όταν είδα το «Γυμνό που κατεβαίνει μια σκάλα» του Marcel Duchamp και τις συμφωνικές δομές του Wassily Kandinsky ως μαθητή. Το Movement ενώνει τη δουλειά αυτών των καλλιτεχνών. Κάτι συμβαίνει όταν κάποιος καθηλώνεται σε μια καρέκλα. Οι αποστάσεις συρρικνώνονται και ο κόσμος γίνεται πολύ μικρότερος. Η ελευθερία να εξερευνήσετε ένα σημείο σε απόσταση γίνεται αδύνατη χωρίς βοήθεια από άλλους. Αυτό τότε γίνεται πολύ κουραστικό και σχεδόν καφκικό. Η ζωή χάνει την αισθησιακή της ποιότητα. Οι εξερευνήσεις μου στην πόλη είναι ένας τρόπος να εμπλακώ με τον κόσμο, να συλλάβω μια αίσθηση περιπλάνησης που μου δίνει χώρο για σκέψη και παιχνίδι. Έτσι, για αυτή τη συντριπτική απώλεια (δεν ζητώ συγγνώμη για αυτήν την περιγραφή, είναι συντριπτική) εδώ μπαίνει ο flâneur. Η ελευθερία προκύπτει από το περπάτημα ή, στην περίπτωσή μου, από την κύλιση.”

Η Dorothy συνδέθηκε με τον Phil μέσω ενός παλιού οικογενειακού φίλου και η δουλειά του για την ιδέα του ανάπηρου flâneur της μίλησε πραγματικά. «Ο [Phil] έχει ένα λαμπρό, ευφάνταστο, πρωτότυπο μυαλό και ήταν πραγματικά συναρπαστικό να μάθω από αυτόν και να αποκτήσω μια αίσθηση του πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός του», λέει η Dorothy. «Έχει μια τόσο περίεργη, ήρεμη, γενναιόδωρη προοπτική που αγκυροβολεί το ντοκιμαντέρ σε κάτι πολύ ιδιαίτερο. Ο Φιλ δεν είναι ένας διδακτικός, τύπος που κυρήττει . Είναι ήσυχα περίεργος, ταπεινός, υπομονετικός και πολύ ανοιχτός. Πήγαμε μαζί σε ένα ανοιχτό ταξίδι φτιάχνοντας αυτήν την ταινία, με τον ίδιο τρόπο που το να πας σε ένα «dérive» είναι από τη φύση του ανοιχτό ως το τέλος. Το όλο θέμα είναι ότι δεν ξέρεις τι θα συμβεί στη συνέχεια ή ποια συμπεράσματα θα βγάλεις. Οπότε υποθέτω ότι η μόνη μου ελπίδα για αυτή την ταινία είναι να είναι αληθινή σε αυτό το ανοιχτό πνεύμα, που ενσαρκώνει ο Phil και η φιγούρα του flâneur.»

Λοιπόν, τι ακριβώς είναι ένας flâneur και τι έβαλε τον Phil σε αυτή την ιδέα; «Ο flâneur είναι μια περιθωριακή φιγούρα», εξηγεί. «Από τον Baudelaire μέχρι τον Walter Benjamin, αυτός ή αυτή (Flâneuse) μπορεί να περιγραφεί ως αδρανής, κάποιος που κάνει τα δικά του μονοπάτια μέσα στην πόλη, χωρίς να παρασυρθεί από την αγορά ή το θέαμα. Υπάρχουν ίσως απόκρυφες ιστορίες flâneurs που πηγαίνουν μια χελώνα για μια βόλτα στο Παρίσι. Η χελώνα είναι η τέλεια μεταφορά: ορίζει τον δικό της ρυθμό, κουβαλά το σπίτι της στην πλάτη της και είναι στο σπίτι της οπουδήποτε βρεθεί. Όπως η χελώνα, έτσι και ο flâneur φτιάχνει τον χρόνο του. Οι κινήσεις τους είναι μια πράξη περιέργειας και παράβασης. Άκουσα για πρώτη φορά για το flâneur όταν διάβασα για τον Walter Benjamin, που εξερευνούσε το Παρίσι και το Βερολίνο και πώς οι δρόμοι θα μπορούσαν να είναι τόπος εξερεύνησης, διαμαρτυρίας και ακτιβισμού».

Ο flâneur γιορτάζει την ελεύθερη εξερεύνηση του αστικού τοπίου, η οποία γίνεται πολύ πιο δύσκολη όταν είναι απενεργοποιημένος – και συχνά λείπει η υποδομή προσβασιμότητας στα αστικά μας κέντρα. Αλλά ο Phil έχει συμβιβαστεί στην ιδέα ενός αναπήρου flâneur και στις νέες αποκαλύψεις για την πόλη που προκύπτουν μέσω της εμπειρίας του αστικού ιστού από ένα αναπηρικό καροτσάκι.

«Το Σέφιλντ είναι πολύ ανομοιόμορφο, αλλά η πρόσβαση γίνεται καλύτερη», λέει ο Phil. «Ψάχνω για επίπεδο, ομαλό έδαφος, που ονομάζω «Νησιά παρηγοριάς», ή περιοχές ομαλής προσβασιμότητας. Ελπίζω η έρευνά μου να δείξει στους ανθρώπους πώς να επιβραδύνουν και να κοιτάζουν και να εξετάζουν το περιβάλλον τους με περιέργεια. Ελπίζω το θέαμα των πολιτών με αναπηρία που περιφέρονται στους δρόμους της πόλης να γίνει αποδεκτό και να γιορταστεί».

Το The Flâneur είναι σκηνοθετημένο από την Dorothy Allen-Pickard και έγινε μέσω του Filmmaker’s Challenge του Sheffield DocFest.