ΑΝΑΛΥΣΗ: Οι επιλογές της Ουάσινγκτον στην αναπόφευκτη άνοδο του πολυπολικού συστήματος

Καθώς οι παγκόσμιες προκλήσεις αυξάνονται σε πολυπλοκότητα, από την κλιματική αλλαγή έως τις γεωπολιτικές κρίσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται αντιμέτωπες με μια νέα πραγματικότητα που χαρακτηρίζεται από πολυπολικότητα. Η μετατόπιση της ισορροπίας ισχύος έχει προκαλέσει την Ουάσινγκτον να επανεξετάσει τη διεθνή στρατηγική της, ιδίως καθώς η επιρροή της Κίνας και της Ρωσίας αυξάνεται και οι χώρες του παγκόσμιου Νότου αναζητούν οικονομικές και πολιτικές εναλλακτικές λύσεις στη δυτική ηγεμονία, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύει το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (DPA).

Ενώ οι ηγέτες της ομάδας BRICS+ των αναδυόμενων οικονομιών συναντήθηκαν στη ρωσική πόλη Καζάν τον περασμένο μήνα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν βρέθηκε στη Μέση Ανατολή για ενδέκατη φορά από τις 7 Οκτωβρίου 2023.

• Ο συμβολισμός είναι σαφής. Ενώ οι ΗΠΑ είναι μπλεγμένες σε μια νέα σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, αποδυναμώνοντας την αξιοπιστία τους και την παγκόσμια ηγεσία τους, η Κίνα και η Ρωσία οικοδομούν εναλλακτικές λύσεις στις οικονομικές δομές και τις δομές ασφαλείας υπό την ηγεσία της Ουάσινγκτον.

Οι BRICS+ έχουν ευρεία υποστήριξη στον σημερινό αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο, καλωσορίζοντας την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν και τα ΗΑΕ στις αρχές του 2024. Στη σύνοδο κορυφής του Καζάν προστέθηκαν δεκατρείς νέες χώρες-εταίροι. Δεκάδες άλλες χώρες έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για συμμετοχή.

Καθώς η αντιπαλότητα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας και της Ρωσίας εντείνεται, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να εξετάσει τα κίνητρα που προσελκύουν χώρες στις BRICS+, τις οποίες το Πεκίνο και η Μόσχα θέλουν να προωθούν ως αντιδυτική ομάδα.

Τα καλά νέα για την Ουάσινγκτον είναι ότι άλλες χώρες BRICS+ και εκείνες που υποβάλλουν αίτηση για ένταξη δεν βλέπουν ακόμη την ομάδα με αυτόν τον τρόπο. Η Βραζιλία και η Ινδία, δύο από τις ιδρυτικές χώρες, βλέπουν τις BRICS+ ως έναν τρόπο εκδημοκρατισμού του σημερινού διεθνούς συστήματος και πραγματοποίησης αλλαγών που θα καταστήσουν το σύστημα πιο ικανό να ανταποκριθεί στις σημερινές παγκόσμιες προκλήσεις. Δεν βλέπουν την ομάδα ως μέρος μιας στρατηγικής «έναντι της Δύσης».

• Στην πραγματικότητα, πολλές χώρες του Παγκόσμιου Νότου προτιμούν να διατηρήσουν τις σχέσεις τους με την Ουάσινγκτον, αλλά θέλουν επίσης να ενταχθούν στις BRICS+. Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει εάν η Ουάσινγκτον δεν λάβει σοβαρά υπόψη της την πολυμέρεια.

Ο Παγκόσμιος Νότος θεωρεί ότι η «βασισμένη σε κανόνες» τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διαλύεται εκ των έσω, όπως αποδεικνύεται από τις διαφορετικές θέσεις της Ουάσινγκτον για τους πολέμους στην Ουκρανία και τη Γάζα. Για τις χώρες αυτές, το σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ είναι ένα άδικο παιχνίδι όπου οι διεθνείς νόμοι και κανόνες εφαρμόζονται για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα της Δύσης.

• Ένα άλλο βασικό ζήτημα για τις BRICS+ και τον Παγκόσμιο Νότο είναι η κυριαρχία της Ουάσινγκτον στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική και η εκτεταμένη χρήση κυρώσεων.

Η Ρωσία έχει ορίσει την ατζέντα της φετινής συνόδου κορυφής, ώστε να δοθεί μεγάλη έμφαση στην παράκαμψη της ισχύος του δολαρίου ΗΠΑ, στην απομόνωση της ίδιας και άλλων χωρών από τις δυτικές κυρώσεις και στην οικοδόμηση εναλλακτικών χρηματοπιστωτικών δομών. Ο Πούτιν δήλωσε στη σύνοδο κορυφής ότι «δεν είμαστε εμείς που αρνούμαστε να χρησιμοποιήσουμε το δολάριο. Αλλά αν δεν μας αφήνουν να λειτουργήσουμε, τι μπορούμε να κάνουμε; Είμαστε αναγκασμένοι να αναζητήσουμε εναλλακτικές λύσεις».

Σχεδόν το ένα τέταρτο των χωρών του κόσμου, που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ, υπόκεινται σε αμερικανικές κυρώσεις. Μια έκθεση στην Washington Post φέτος περιέγραφε πώς οι κυρώσεις των ΗΠΑ έχουν εξαπολύσει «οικονομικό πόλεμο σε όλο τον κόσμο». Χώρες όπως η Ρωσία θα πρέπει σίγουρα να αντιμετωπίσουν συνέπειες για τις παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, αλλά το ζήτημα είναι ότι αυτές οι κυρώσεις είναι συχνά αντιπαραγωγικές.

Για παράδειγμα, οι κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας έχουν οδηγήσει σε αυξημένη μετανάστευση και σε περισσότερους Βενεζουελάνους που επιδιώκουν να εισέλθουν στις ΗΠΑ και έχουν ωθήσει χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν, η Βενεζουέλα και η Βόρεια Κορέα να δημιουργήσουν αυτό που η Wall Street Journal περιέγραψε ως «παγκόσμια σκιώδη οικονομία» για να αποφύγουν αυτές τις κυρώσεις με τρόπους που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν όλο και περισσότερο το δολάριο των ΗΠΑ.

• Η κοινή δήλωση της συνόδου κορυφής θα πρέπει να ανησυχήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ. Ζητήθηκε η μεταρρύθμιση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, η δημιουργία μιας νέας επενδυτικής πλατφόρμας BRICS+ και η διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων στα δυτικά συστήματα διασυνοριακών πληρωμών, όπως το SWIFT.

Οι BRICS+ έχουν ήδη κάνει μεγάλα βήματα για την ελαχιστοποίηση της χρήσης του δολαρίου στο εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών της ομάδας. Η Κίνα έχει δείξει το δρόμο με το κινεζικό γουάν να έχει ξεπεράσει το δολάριο στο εμπόριο μεταξύ Κίνας και Ρωσίας. Το Πεκίνο διαπραγματεύεται επίσης τη μεγαλύτερη χρήση του γουάν για τη διευθέτηση συναλλαγών πετρελαίου με μεγάλους παραγωγούς, απορρίπτοντας περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια ΗΠΑ και αγοράζοντας χρυσό σε επίπεδα ρεκόρ.

Η αποδολαριοποίηση μπορεί να πάρει πολύ χρόνο για να γίνει πλήρως αντιληπτή. Ωστόσο, δεδομένων των βαθιών επιπτώσεων για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα αυτό. Ο κυρίαρχος ρόλος του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα και στο παγκόσμιο εμπόριο εμπορευμάτων παρέχει στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον λαό τους τα λεγόμενα «υπερβολικά προνόμια».

• Αυτό όχι μόνο δίνει στις ΗΠΑ τεράστια μόχλευση στις διεθνείς σχέσεις, αλλά σημαίνει επίσης ότι οι Αμερικανοί απολαμβάνουν χαμηλότερο κόστος δανεισμού, πρόσβαση σε φθηνές εισαγωγές και συνολικά υψηλότερο βιοτικό επίπεδο.

Οι επικριτές των BRICS+ επισημαίνουν συχνά ότι η ομάδα δεν έχει κάνει ακόμη σημαντικές ανακαλύψεις. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η ομάδα δεν είναι όλο και πιο σημαντική, ακόμη και αν προς το παρόν έχει μόνο συμβολικό χαρακτήρα. Η Ουάσινγκτον μπορεί να συνεργαστεί με τις χώρες-εταίρους των BRICS+ για να επιβραδύνει την άνοδο του αντιαμερικανικού αισθήματος που η Κίνα και η Ρωσία προσπαθούν να τροφοδοτήσουν. Η Ουάσινγκτον θα πρέπει να εξετάσει γιατί πολλές πρωτεύουσες αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για την ηγεσία των ΗΠΑ, ιδίως για το δολάριο ΗΠΑ, και να προσπαθήσει να αντιμετωπίσει αυτές τις ανησυχίες όπου τα κοινά συμφέροντα τέμνονται.

• Είναι καιρός να συνειδητοποιήσει η Ουάσινγκτον ότι η μονοπολική ηγεσία που ακολούθησε τον Ψυχρό Πόλεμο έχει τελειώσει και ότι οι σημερινές παγκόσμιες προκλήσεις, από την κλιματική αλλαγή έως τις πανδημίες και τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης, απαιτούν διεθνή, όχι μόνο δυτική, συνεργασία.

Καθώς το μονομερές σύστημα καταρρέει και οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονται, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά πώς θα αντιμετωπίσουν τον πολυπολικό κόσμο του σήμερα.

Οι ηγέτες των ΗΠΑ μπορούν να ξεκινήσουν εξετάζοντας τι δεν λειτουργεί, όπως η αυξανόμενη επιδίωξή τους για ηγεμονία, η υπερβολική εξάρτηση από τις κυρώσεις και τα διπλά πρότυπα όσον αφορά τους διεθνείς νόμους και κανόνες, και να τα χρησιμοποιήσουν ως οδικό χάρτη για την αναδιαμόρφωση της προσέγγισής τους στις διεθνείς υποθέσεις. Αυτό είναι το καλύτερο για τον κόσμο και είναι επίσης το καλύτερο για τους Αμερικανούς.