Ιταλικό πρότζεκτ… “εξάγει” μετανάστες στην Αλβανία-Η αμφιλεγόμενη διακρατική συμφωνία, οι αντιδράσεις, ο ρόλος της ΕΕ

Το πλοίο Libra του Ιταλικού Πολεμικού Ναυτικού έδεσε το πρωί της Τρίτης 15 Οκτωβρίου στο λιμάνι της Αλβανικής πόλης Σενγκίν μεταφέροντας 16 μετανάστες, εγκαινιάζοντας έτσι την αμφιλεγόμενη συμφωνία μεταξύ Ρώμης και Τιράνων για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών εκτός των ιταλικών συνόρων. Η άφιξη των πρώτων μεταναστών από την Ιταλία στην Αλβανία, σηματοδοτεί  την έναρξη μιας νέας φάσης στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών από την κυβέρνηση υπό τον πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, η οποία στοχεύει στην ανάθεση των διαδικασιών ασύλου εκτός των εθνικών συνόρων.

Οι 16 μετανάστες που επέβαιναν στο Libra ήταν 10 υπήκοοι της Βεγγάλης και 6 Αιγύπτιοι υπήκοοι, οι οποίοι συνελήφθησαν σε φορτηγίδες σε διεθνή ύδατα. Οι άνδρες αυτοί κρατούνται για πρώτη φορά σε ένα σύστημα που, σύμφωνα με τις προθέσεις της ιταλικής κυβέρνησης, θα πρέπει να μειώσει τη μεταναστευτική πίεση στις ακτές της χώρας.

Οι εγκαταστάσεις στην Αλβανία, που βρίσκονται στις πόλεις Σενγκίν, Άγιος Ιωάννης στα ελληνικά και Τζιαντέρ παλιά αεροπορική βάση, θα φιλοξενήσουν αρχικά έως 400 μετανάστες, ενώ σχεδιάζεται να αυξηθεί η χωρητικότητα σε 880 τους επόμενους μήνες. Και οι δυο τοποθεσίες βρίσκονται στο νομό Λέζε στα βορειοδυτικά της αλβανικής επικράτειας και απέναντι από την ιταλική πόλη Μπάρι.

• Τα κέντρα, τα οποία κόστισαν στην Ιταλία 670 εκατομμύρια ευρώ για πέντε χρόνια, θα λειτουργούν υπό ιταλική δικαιοδοσία, ενώ Αλβανοί φρουροί θα φροντίζουν για την εξωτερική ασφάλεια. Αυτή η κατανομή των καθηκόντων αντανακλά την ιδιαιτερότητα της συμφωνίας, η οποία προβλέπει την εφαρμογή του ιταλικού δικαίου στο αλβανικό έδαφος.

Σε παλαιότερη συνέντευξή του στην Corriere della Sera, ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα διευκρίνισε τους όρους της συμφωνίας λέγοντας ότι «η συμφωνία ορίζει ότι τα πάντα, από την κατασκευή έως τη διαχείριση των κέντρων και ολόκληρη τη διαδικασία άφιξης, μέχρι τη στέγαση, την καταγραφή και την επεξεργασία των αιτήσεων των μεταναστών, είναι ευθύνη της ιταλικής πλευράς».

Πρόσθεσε δε ότι «η αλβανική πλευρά δεν έχει καμία υποχρέωση να ελέγξει αν είναι έτοιμα ή όχι», τονίζοντας τον περιορισμένο ρόλο της χώρας του στην επιχείρηση. Ο Αλβανός ηγέτης θέλησε επίσης να τονίσει τον αποκλειστικό χαρακτήρα της συμφωνίας με την Ιταλία, δηλώνοντας ότι δεν θα επεκτείνει τη συμφωνία σε άλλες χώρες εξηγώντας ότι «η Ιταλία για την Αλβανία δεν είναι μια χώρα σαν οποιαδήποτε άλλη, είναι το άλλο μισό ενός de facto ζευγαριού».

• Σε ότι αφορά τους μετανάστες, μετά την αποβίβασή τους στο λιμάνι του Σενγκίν, θα υποβληθούν σε περαιτέρω ελέγχους πριν μεταφερθούν στο κέντρο Τζιαντέρ, όπου θα περιμένουν την έκβαση των αιτήσεων ασύλου τους.

Δομή φιλοξενίας μεταναστών στο Σενγκίν (εικόνα από το Balkaninsight)

Το λιμάνι του Σενγκίν όπου φθάνουν οι πρόσφυγες από την Ιταλία

Η βρετανική εφημερίδα Guardian επισημαίνει μια κρίσιμη πτυχή της συμφωνίας, αναφέροντας ότι οι περισσότερες αιτήσεις θα απορριφθούν, καθώς οι χώρες προέλευσης των μεταναστών θεωρούνται «ασφαλείς» από την Ιταλία. Εκείνοι των οποίων οι αιτήσεις θα απορριφθούν θα κρατούνται εν αναμονή του επαναπατρισμού», προσθέτει ο Guardian, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το χρονοδιάγραμμα και τις λεπτομέρειες αυτών των επαναπατρισμών.

• Η έναρξη της συμφωνίας για τους μετανάστες συμπίπτει με μια σημαντική στιγμή για τις σχέσεις μεταξύ της Αλβανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς την Τετάρτη έγινε το άνοιγμα της πρώτης δέσμης κεφαλαίων των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Αλβανίας στην ΕΕ. Ένα σημαντικό βήμα στη μακρά διαδικασία ένταξης της βαλκανικής χώρας στην Ένωση.

Κέντρο φιλοξενίας προσφύγων από την Ιταλία (εικόνα Euronews)

Αυτή η σύγκλιση των γεγονότων εγείρει ερωτήματα για το αν υπήρξε μια επιμέρους συμφωνία συνδιαλλαγής μεταξύ Ιταλίας ή και ΕΕ με την Αλβανία για την δημιουργία των δομών φιλοξενίας μεταναστών. Κάτι που θα μπορούσε να επηρεάσει την περιφερειακή πολιτική δυναμική και τις μελλοντικές ευρωπαϊκές μεταναστευτικές πολιτικές, σύμφωνα με τους αναλυτές.

Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η αναφορά της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην επιστολή που απέστειλε στους ηγέτες της ΕΕ για τη σύγκλιση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 17-18 Οκτωβρίου, στη δημιουργία παρόμοιων κέντρων μεταναστών με αυτά της ιταλοαλβανικής συμφωνίας και σε άλλες χώρες.

• Ωστόσο, η εφαρμογή της συμφωνίας δεν είναι χωρίς κριτική. Ανθρωπιστικές ενώσεις, όπως η Διεθνής Αμνηστία, εκφράζουν «έντονη ανησυχία για πιθανές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» που συνδέονται με το πρωτόκολλο Ιταλίας-Αλβανίας.

Σε μακροσκελή της ανακοίνωση η οργάνωση μεταξύ άλλων επικεντρώνεται «ιδιαίτερα σε ότι αφορά τη γενικευμένη κράτηση, την αυτόματη κράτηση και τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα, θεωρώντας ότι αποτελούν παραβίαση των διεθνών υποχρεώσεών της από την Ιταλία».

Μπροστά σε αυτές τις ανησυχίες, ο ΟΗΕ συμφώνησε να επιβλέψει τους τρεις πρώτους μήνες για να «διασφαλίσει τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των προσώπων που υπόκεινται στη συμφωνία». Αυτή η διεθνής εποπτεία μπορεί να παρέχει κάποια εγγύηση για τη διαφάνεια και τη νομιμότητα των διαδικασιών, αλλά η συζήτηση σχετικά με τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητα αυτής της προσέγγισης για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών παραμένει ανοιχτή.

Οι εργασίες στα κέντρα φύλαξης των μεταναστών που θα διαχειρίζεται η Ιταλία στο Σενγκίν και στο Τζιαντέρ της Αλβανίας έχουν ολοκληρωθεί πριν από λίγες μέρες σύμφωνα με τον Ιταλό Πρέσβη στην Αλβανία Φαμπρίτζιο Μπούτσι που τα επιθεώρησε. Στα κέντρα θα είναι υπεύθυνοι Ιταλοί αστυνομικοί που έχουν ήδη μεταβεί στα πόστα τους, ενώ Ιταλοί γιατροί, ψυχολόγοι και άλλο προσωπικό που θα είναι υπεύθυνοι για τους μεταναστών που έχουν φτάσει στο κέντρο Σενγκίν.

• Το κέντρο Σενγκίν υπόκειται σε αυστηρά μέτρα ασφαλείας, ώστε οι άνθρωποι που θα φιλοξενηθούν εντός της εγκατάστασης να μην φύγουν χωρίς άδεια.

Επιπλέον, έχουν δημιουργηθεί γραφεία συνεντεύξεων όπου θα λαμβάνονται από τους μετανάστες για να ξεκινήσει η εξέταση των αιτήσεων ασύλου τους. Το πρωτόκολλο προβλέπει ότι οι μετανάστες θα φτάνουν στο κέντρο Σενγκίν για να διεκπεραιώσουν τις αρχικές διαδικασίες και, στη συνέχεια, θα μεταφέρονται στο Τζιαντέρ.

Η εγκατάσταση του Τζιαντέρ, που ως προς τις δραστηριότητές της μοιάζει με Κέντρο Κράτησης Επαναπατρισμού, θα φιλοξενεί όλους εκείνους που, μετά την εξέταση της αίτησης ασύλου που θα πραγματοποιηθεί στο κέντρο Σενγκίν, θα κριθούν κατάλληλοι.