Νότιος Λίβανος: Αιματηρή “Ημέρα της Μαρμότας”… Είναι έτσι και αυτή τη φορά;

Ξημερώματα της 1ης Οκτωβρίου, ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε επίσημα την έναρξη μιας «περιορισμένης κλίμακας στρατιωτικής επιχείρησης» στον Λίβανο, με στόχο θέσεις της Χεζμπολάχ, αφότου το Ισραήλ δέχτηκε μαζική πυραυλική επίθεση από την παραστρατιωτική οργάνωση του Λιβάνου. Στρατεύματα εισήλθαν στο νότιο Λίβανο σε μια προσπάθεια να απωθήσουν τη Χεζμπολάχ πέρα ​​από τον ποταμό Λιτάνι, 29 χιλιόμετρα από τα ισραηλινά σύνορα. Ως στόχος των επιχειρήσεων τέθηκε η επιστροφή περίπου 60.000 εκτοπισμένων Ισραηλινών στα σπίτια τους στο βόρειο Ισραήλ.

• Από εκείνη την ημέρα και μέχρι σήμερα, οι ισραηλινές δυνάμεις πραγματοποιούν καθημερινές πολύνεκρες επιθέσεις στην πρωτεύουσα του Λιβάνου, την Βηρυτό, με τα άρματα μάχης να προχωρούν όλο και ενδότερα. Επίσης, δολοφονώντας τον ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα και αρκετούς από τους διοικητές του, το Ισραήλ έχει ήδη επιφέρει ένα σοβαρό πλήγμα στην Χεζμπολάχ.

Αυτό ενίσχυσε το προφίλ του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, σε μία στιγμή όπου η πλειοψηφία των ισραηλινών επιθυμούσε την αποχώρησή του από την εξουσία της χώρας, καταλογίζοντας του λάθος χειρισμούς στις εξελίξεις των συγκρούσεων αλλά και παντελώς λάθος στρατηγική στο θέμα των ομήρων που κρατούνται στην Γάζα, με πολλούς απ’ αυτούς να έχουν σκοτωθεί από ισραηλινούς βομβαρδισμούς.

• Ωστόσο, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ εισβάλει στον Λίβανο αλλά η έκτη, από το 1978 έως και σήμερα. Ακολουθεί ένα χρονοδιάγραμμα για το πώς έχει εξελιχθεί αυτή η φαινομενικά ατελείωτη σύγκρουση.

Δεκαετία 1970: Κατάληψη του νότιου Λιβάνου από την PLO (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης)

• Η σύγκρουση στο νότιο Λίβανο άρχισε σοβαρά το 1978, αλλά οι σπόροι είχαν σπαρθεί ήδη από το 1970. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους η κυβέρνηση της Ιορδανίας απέλασε την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) από το έδαφός της, σε αυτό που έμεινε γνωστό ως «Μαύρος Σεπτέμβρης».

Σε απάντηση, η PLO μετέφερε τη βάση της στο νότιο Λίβανο, η οποία της παρείχε την υλικοτεχνική πρόσβαση για να εξαπολύει επιθέσεις με ρουκέτες «Κατιούσα» κατά του Ισραήλ στα βόρεια σύνορά του. Εκείνη την εποχή η λιβανέζικη κυβέρνηση στη Βηρυτό δεν ήταν σε θέση να επεκτείνει την εξουσία της στο νότο και μετά την έναρξη του λιβανέζικου εμφυλίου πολέμου το 1975, η περιοχή παρέμεινε άνομη.

Σε αυτό το περιβάλλον η PLO ευδοκίμησε, πραγματοποιώντας κλιμακούμενες επιθέσεις στο βόρειο Ισραήλ, οι οποίες περιλάμβαναν εισβολές σε ισραηλινό έδαφος. Στις 14 Μαρτίου 1978, το Ισραήλ εισέβαλε στο Λίβανο στο πλαίσιο της επιχείρησης «Λιτάνι».

• Αυτή ήταν μια στρατιωτική εκστρατεία – εν μέρει ως απάντηση – σε αυτό που έγινε γνωστό ως «σφαγή στην παραλιακή οδό», όταν Παλαιστίνιοι πράκτορες σκότωσαν 38 άτομα και τραυμάτισαν 70 κοντά στο Τελ Αβίβ. Η ισραηλινή επιχείρηση σχεδιάστηκε για να εκκαθαρίσει τους Παλαιστίνιους μαχητές από τις περιοχές νότια του ποταμού Λιτάνι.

1978: Η άφιξη της Unifil και η ζώνη ασφαλείας

• Ως απάντηση στην επιδείνωση της κατάστασης ασφαλείας στο νότιο Λίβανο, στις 19 Μαρτίου 1978 ο ΟΗΕ εγκατέστησε μια ειρηνευτική δύναμη – την United Nations Interim Force in Lebanon (Unifil) – στην περιοχή νότια του ποταμού Λιτάνι.

Η Unifil είχε εντολή να επιβεβαιώσει την αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τον Λίβανο, να αποκαταστήσει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια και να βοηθήσει τη λιβανική κυβέρνηση να εγκαθιδρύσει αποτελεσματική εξουσία στην περιοχή.

Το Ισραήλ κήρυξε κατάπαυση του πυρός στις 21 Μαρτίου 1978 και οι πρώτες αποστολές της Unifil έφτασαν την επόμενη ημέρα. Η ισραηλινή απόσυρση υποτίθεται ότι θα άφηνε την διαχείρηση της περιοχής στην Unifil. Αλλά ο ισραηλινός στρατός (IDF, Israel Defense Forces)  αθέτησε το τελικό στάδιο της συμφωνίας, δημιουργώντας αντ’ αυτού αυτό που ονόμασαν «ζώνη ασφαλείας» και αναθέτοντας την εξουσία της σε μια τοπική πολιτοφυλακή – τον Στρατό του Νοτίου Λιβάνου – τον οποίο συνέχισαν να υποστηρίζουν. Σε αυτό το περιβάλλον, ανεξέλεγκτο και γεμάτο από πολλαπλές υπο-κρατικές πολιτοφυλακές, αναπτύχθηκε η Unifil.

1982: Το Ισραήλ εισβάλλει

• Τον Ιούνιο του 1982, εξοργισμένο από την αποτυχία της Unifil να εξαλείψει τις παλαιστινιακές ομάδες και άλλες πολιτοφυλακές στο νότο, το Ισραήλ εισέβαλε εκ νέου στο Λίβανο στο πλαίσιο της «Επιχείρησης Ειρήνη για τη Γαλιλαία». Αυτή τη φορά ο στρατός βάδισε μέχρι τη Βηρυτό και παρέμεινε εκεί μέχρι τις 29 Σεπτεμβρίου 1982, αφού η PLO είχε επίσημα αποχωρήσει από τη Βηρυτό στην Τυνησία.

Το Ισραήλ συνέχισε να κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του νότιου Λιβάνου μέχρι τις 3 Σεπτεμβρίου 1983, όταν υποχώρησε νότια του ποταμού Αουάλι στο νότιο Λίβανο, λόγω των αυξανόμενων απωλειών των IDF από επιθέσεις ανταρτών μαχητών. Το 1985, το Ισραήλ υποχώρησε περαιτέρω αλλά σταδιακά μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου πίσω στη ζώνη ασφαλείας, την οποία συνέχισε να διατηρεί.

Το 1982 η Παλαιστινιακή Απελευθερωτική Οργάνωση, με επικεφαλής τον Γιάσερ Αραφάτ, εγκατέλειψε τον Λίβανο για την Τυνησία.

• Το πολιτικό κενό που άφησε η PLO στο νότιο Λίβανο καλύφθηκε γρήγορα από μια νέα σύγκρουση μεταξύ δύο ανταγωνιστικών οργανώσεων. Το 1984 ιδρύθηκε η Χεζμπολάχ και αφού κέρδισε δημοτικότητα στην κοιλάδα Μπεκάα, άρχισε να διεισδύει στο νότο, ανταγωνιζόμενη την αντίπαλη ομάδα Αμάλ για τη λαϊκή σιιτική υποστήριξη.

Μέχρι το 1986, η Αμάλ και η Χεζμπολάχ διεξήγαγαν τον δικό τους πόλεμο για τον έλεγχο του νότου, ο οποίος έληξε μόλις το 1989.

1990: Τέλος του εμφυλίου πολέμου

• Το 1990, η Συμφωνία του Τάιφ έθεσε τέρμα στον ευρύτερο εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου, ο οποίος μαίνονταν από το 1975. Η συμφωνία για τον καταμερισμό της εξουσίας άνοιξε τον δρόμο για την αποχώρηση των συριακών και ισραηλινών δυνάμεων. Οι περισσότερες πολιτοφυλακές διαλύθηκαν και οι λιβανέζικες ένοπλες δυνάμεις (LAF) άρχισαν να ανοικοδομούνται, αφού είχαν διαλυθεί κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου λόγω των θρησκευτικών εντάσεων.

Ωστόσο, η κυβέρνηση στη Βηρυτό παρέμεινε ανίκανη να ασκήσει εξουσία στο νότο λόγω έλλειψης πόρων και πολιτικής συναίνεσης και δεν παρέμεινε καμία λειτουργική κρατική αρχή στην περιοχή.

• Μεταξύ του 1990 και του 2000, το Ισραήλ εξαπέλυσε δύο ακόμη στρατιωτικές επιχειρήσεις στο νότιο Λίβανο, την επιχείρηση «Accountability» το 1993 και την επιχείρηση «Grapes of Wrath» το 1996.

Οι IDF εξακολουθούσαν να κατέχουν τη ζώνη ασφαλείας στο Λίβανο και οι δύο αυτές στρατιωτικές επιχειρήσεις εξαπολύθηκαν για να υποστηρίξουν τον ευρύτερο στόχο του Ισραήλ, ο οποίος ήταν να απαλλάξει την περιοχή νότια του ποταμού Λιτάνι από τη Χεζμπολάχ.

• Και οι δύο εισβολές προκάλεσαν σημαντικές ζημιές στις υποδομές και εκτοπισμό αμάχων. Το πιο σοβαρό περιστατικό ήταν ο βομβαρδισμός από την ισραηλινή αεροπορία, το 1996, του συγκροτήματος των Ηνωμένων Εθνών στο Φίτζι, στην Κάνα, 16 χιλιόμετρα βόρεια των συνόρων, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 106 αμάχων.

Οι δύο αυτές επιχειρήσεις απέτυχαν να εξαλείψουν τη Χεζμπολάχ και, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η ομάδα αύξησε τις επιθέσεις της εναντίον των IDF και της φιλοϊσραηλινής πολιτοφυλακής, του στρατού του Νότιου Λιβάνου. Χρησιμοποιώντας αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς μεταμφιεσμένους σε πέτρες, καθώς και ελεύθερους σκοπευτές και επιθέσεις σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, κατάφερε ισχυρό πλήγμα στο ηθικό των IDF, ενώ η απώλεια ισραηλινών ζωών έκανε την κατοχή εξαιρετικά αντιδημοφιλή στο Ισραήλ.

Οι τοπικές διαμαρτυρίες των πολιτών του Λιβάνου κατά της κατοχής, η οποία είχε αποκόψει τη ζώνη από τον υπόλοιπο Λίβανο, αυξήθηκαν επίσης σε κλίμακα και συχνότητα.

2000-2006: Η Χεζμπολάχ κυριαρχεί στο νότιο Λίβανο

• Στις 25 Μαΐου του 2000, οι IDF πραγματοποίησαν μια εσπευσμένη αποχώρηση, και τον Ιούνιο τα Ηνωμένα Έθνη καθιέρωσαν τη «μπλε γραμμή», μια οριοθετική γραμμή που χωρίζει τον Λίβανο από το Ισραήλ και τα Υψίπεδα του Γκολάν με μοναδικό σκοπό να επιβεβαιωθεί η αποχώρηση των IDF από το λιβανέζικο έδαφος. Όμως το κενό που προέκυψε μετά την αποχώρηση των IDF καλύφθηκε γρήγορα από τη Χεζμπολάχ.

Στη συνέχεια, μια σειρά από παράγοντες συνωμότησαν για να αποτρέψουν την ειρήνη. Ο πιο συχνά αναφερόμενος από τη Χεζμπολάχ ήταν ο ισχυρισμός ότι το Ισραήλ απέτυχε να αποσυρθεί από μικρά τμήματα διεθνώς αναγνωρισμένων λιβανικών εδαφών. Ο ισχυρισμός τους ήταν ότι το Ισραήλ, ως δύναμη κατοχής, παρέμενε νόμιμος στόχος για επιθέσεις.

Μετά την αποχώρηση του 2000, η Χεζμπολάχ έγινε η de facto πολιτική και στρατιωτική αρχή ελλείψει της LAF, η οποία, ενώ ανασυντάχθηκε, υπέφερε από έλλειψη χρηματοδότησης και ως εκ τούτου δεν ήταν σε θέση να αναπτυχθεί στο νότο.

• Η υποστήριξη για την ανάπτυξη της Χεζμπολάχ ήρθε επίσης από τη Συρία, η οποία κυριαρχούσε στην πολιτική και την ασφάλεια στο Λίβανο και διατηρούσε περίπου 15.000 στρατιώτες στη χώρα, μέχρι το 2005, όταν αποσύρθηκαν μετά από μαζικές δημόσιες διαδηλώσεις που προκλήθηκαν από τη δολοφονία του πρωθυπουργού του Λιβάνου, Ραφίκ Χαρίρι.

Η γαλάζια γραμμή παρέμεινε αμφισβητούμενη σε ορισμένα τμήματα, οδηγώντας σε συγκρούσεις μεταξύ της Χεζμπολάχ και των ισραηλινών στρατευμάτων, οι οποίες σταδιακά κλιμακώθηκαν και κορυφώθηκαν τον Ιούλιο του 2006.

2006: Πόλεμος μεταξύ Χεζμπολάχ και Ισραήλ

• Στις 12 Ιουλίου 2006, πράκτορες της Χεζμπολάχ έστησαν ενέδρα σε περίπολο των IDF νότια της γαλάζιας γραμμής, σκοτώνοντας τρεις στρατιώτες και απαγάγοντας δύο.

Μετά τον θάνατο πέντε ακόμη στρατιωτών των IDF που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια μιας αποτυχημένης προσπάθειας διάσωσης, το Ισραήλ εξαπέλυσε σφοδρά αντίποινα. Αυτό περιελάμβανε αεροπορικές επιδρομές και πυρά πυροβολικού κατά των πολιτικών υποδομών του Λιβάνου και έναν αεροπορικό και ναυτικό αποκλεισμό, ακολουθούμενο από χερσαία εισβολή στο νότιο Λίβανο.

Σε απάντηση, η Χεζμπολάχ εκτόξευσε ρουκέτες στο βόρειο Ισραήλ και ενέπλεξε τον IDF σε ανταρτοπόλεμο. Ο πόλεμος διήρκεσε 33 ημέρες και έληξε στις 14 Αυγούστου με την εφαρμογή της εντολής του ΟΗΕ, την οποία όλα τα μέρη συμφώνησαν να τηρήσουν.

• Υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν έως και 1.300 Λιβανέζοι και 61 Ισραηλινοί. Η εισβολή προκάλεσε σοβαρές ζημιές στις πολιτικές υποδομές του Λιβάνου και εκτόπισε περίπου 1 εκατομμύριο Λιβανέζους στο νότο και από 300.000 έως 500.000 Ισραηλινούς από το βόρειο Ισραήλ.

Από το 2006 και μετά

Καθότι ο Λίβανος και το Ισραήλ δεν έχουν διπλωματικές σχέσεις, ο διάλογος διεξάγεται σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των IDF και της LAF που επικοινωνούν μέσω της Unifil.

Από το 2006, η Unifil έχει την εντολή «να συνδράμει την LAF στη λήψη μέτρων για τη δημιουργία – μεταξύ της μπλε γραμμής και του ποταμού Λιτάνι – μιας περιοχής απαλλαγμένης από οποιοδήποτε ένοπλο προσωπικό, μέσα και όπλα εκτός από εκείνα της κυβέρνησης του Λιβάνου και της Unifil που έχει αναπτυχθεί στην περιοχή αυτή».

• Επί του παρόντος, η περιοχή επιχειρήσεων της Unifil εκτείνεται από τη γαλάζια γραμμή βόρεια έως τον ποταμό Λιτάνι, και ανατολικά έως τους πρόποδες των υψιπέδων του Γκολάν. Παρά τις τακτικές περιπολίες της Unifil και της LAF, η Χεζμπολάχ πιστεύεται ότι διατηρεί στρατιωτική παρουσία νότια του Λιτάνι.

Η LAF περιπολεί μέχρι τη γαλάζια γραμμή από το 2006, αλλά η ικανότητά της να υπερασπιστεί την κυριαρχία του Λιβάνου με συμβατικά μέσα είναι αμφίβολη, καθώς δεν έχει την εμπιστοσύνη των τοπικών κοινοτήτων. Η Unifil, η οποία έχει χάσει πάνω από 300 ειρηνευτές από το 1978, συνεχίζει να επιτηρεί την περιοχή.

Η απώλεια γης, περιουσίας και ζωής έχει σημαδέψει τους κατοίκους του νότου, οι οποίοι ωστόσο επιστρέφουν στα χωριά τους κάθε φορά που αναδύεται μια εύθραυστη ειρήνη, επειδή αυτό το τμήμα της χώρας είναι ζεστό, εύφορο και εκπληκτικά όμορφο.

Το μέχρι που μπορεί να φτάσει το Ισραήλ για την επίτευξη των στρατιωτικών του στόχων παραμένει αβέβαιο. Ωστόσο, η Ιστορία δείχνει ότι οι ισραηλινές χερσαίες επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται από βία και αβεβαιότητα όσον αφορά τα αποτελέσματά τους. Είναι γεγονός πως, ενώ μια στρατιωτική επιχείρηση μπορεί να ξεκινήσει εύκολα, ο καθορισμός του χρονικού σημείου για τον τερματισμό της είναι πολύ πιο δύσκολος. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα ότι, ακόμα και μετά από ένα χρόνο, οι ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις συνεχίζουν να διεξάγουν επιχειρήσεις εναντίον Παλαιστίνιων μαχητών στη Λωρίδα της Γάζας.

ΗΠΑ: Ίσως η μεγαλύτερη… απογοήτευση στην κρίση της Μέσης Ανατολής