Foreign Affairs/ Η πρόταση για Ισραηλινο-Παλαιστινιακή Συνομοσπονδία

Σε όλο τον κόσμο, οι ηγέτες συνεχίζουν να δεσμεύονται για την υποστήριξη μιας λύσης δύο κρατών (Ισραήλ και Παλαιστίνης), θεωρώντας ότι είναι η λύση που προωθεί τις προσπάθειες τερματισμού του πολέμου και ανοικοδόμησης της Γάζας. Στο πολυαναμενόμενο ψήφισμα για την κατάπαυση του πυρός, που εγκρίθηκε τον Ιούνιο, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεσμεύτηκε και πάλι «στο όραμα της λύσης των δύο κρατών όπου δύο δημοκρατικά κράτη, το Ισραήλ και η Παλαιστίνη, ζουν δίπλα-δίπλα ειρηνικά μέσα σε ασφαλή και αναγνωρισμένα σύνορα».

Ωστόσο, για όποιον παρακολουθεί τι συμβαίνει στο πεδίο, αυτές οι δηλώσεις ακούγονται αποκομμένες από την πραγματικότητα. Ο Νετανιάχου και οι ακροδεξιοί κυβερνητικοί εταίροι του έχουν δεσμευτεί να μην επιτρέψουν τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. Ακόμη και οι κορυφαίοι αντίπαλοι του Νετανιάχου είναι επιφυλακτικοί απέναντι σ’ αυτή την ιδέα, γνωρίζοντας τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι οι Ισραηλινοί, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, αντιτίθενται.

Το ανέφικτο του γνωστού σχεδίου των δύο κρατών έχει ωθήσει ορισμένους διανοούμενους να αντιπροτείνουν λύση ενός κράτους. Σύμφωνα με αυτή, οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί Εβραίοι θα είναι ισότιμοι πολίτες σε ένα κράτος που θα κυβερνάται από μια ενιαία, δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση. Μια τέτοια λύση μπορεί να είναι ένας ευγενής μακροπρόθεσμος στόχος, αλλά προς το παρόν παραμένει φιλοδοξία. (…) Δεν υπάρχει κοινή ισραηλινο-παλαιστινιακή ταυτότητα, και παρόλο που θα μπορούσε κάποτε να αναπτυχθεί, θα χρειαζόταν αρκετές γενιές.

Εάν ούτε η γνωστή λύση των δύο κρατών ούτε η λύση ενός κράτους δεν μπορεί να λειτουργήσει, τότε οι προοπτικές για ειρήνη μεταξύ των δύο λαών μπορεί να φαίνονται απίστευτα ζοφερές. Υπάρχει όμως μια εναλλακτική: μια Ισραηλινο-Παλαιστινιακή συνομοσπονδία, που θα βασίζεται στις αρχές της ισότητας και της εταιρικής σχέσης. Σε αυτήν, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι θα αποκτούσαν ο καθένας το δικό τους, ξεχωριστό κράτος. Θα είχαν ξεκάθαρα σύνορα και το δικαίωμα να ψηφίζουν τους δικούς τους νόμους. Αλλά μετά από μια μεταβατική περίοδο, τα σύνορα θα ήταν ανοιχτά και οι δύο λαοί θα είχαν τελικά το δικαίωμα να ζουν σε όλη τη γη μεταξύ της Ιορδανίας και της Μεσογείου, την οποία και οι δύο θεωρούν την ιστορική τους πατρίδα. Τα κοινά ισραηλινο-παλαιστινιακά όργανα θα ρυθμίζουν θέματα που ξεπερνούν τα όρια κάθε κράτους, όπως η ενέργεια και η εξωτερική ασφάλεια. Θα υπήρχαν κοινά δικαστικά όργανα για να προστατεύουν τις ελευθερίες όλων.

Με αυτό τον τρόπο, μια συνομοσπονδία θα έλυνε ακανθώδη ζητήματα που προκύπτουν από την ασυμφωνία μεταξύ ιθαγένειας, εθνικότητας και κράτους, καθώς και μεταξύ δημογραφίας, εθνικότητας και κυριαρχίας. Θα μπορούσε να εγγυηθεί τόσο στους Ισραηλινούς όσο και στους Παλαιστίνιους την ισότητα, ατομικά και συλλογικά. Και θα βοηθούσε και τις δύο ομάδες να συνεργαστούν σε δίκαιη βάση μετά από δεκαετίες κατοχής και συγκρούσεων.

Οι συνομοσπονδίες έχουν χρησιμοποιηθεί διαχρονικά για την αντιμετώπιση των εθνοτικών εντάσεων, ενώ τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια λύση δύο κρατών που βασίζεται στον διαχωρισμό δεν είναι μόνο πρακτικά. Είναι επίσης ηθικά. Ενισχύει μια αντίληψη για εθνικά ομοιογενή έθνη-κράτη που παραπέμπει (και απειλεί να επαναλάβει) στις καταστροφικές μεταφορές πληθυσμών του εικοστού αιώνα. Περιθωριοποιεί τα δικαιώματα των Παλαιστινίων προσφύγων και θα δημιουργήσει σκληρά σύνορα που χωρίζουν τους Παλαιστίνιους και τους Εβραίους από μέρη που βρίσκονται στο επίκεντρο της ιστορίας και της μνήμης τους. Τέλος, προσφέρει ένα περιορισμένο θεσμικό πλαίσιο για τη διαχείριση της αναπόφευκτης αλληλεξάρτησης Ισραηλινών και Παλαιστινίων, οι οποίοι -είτε χωρισμένοι είτε όχι- πρέπει και οι δύο να ζουν σε ένα κομμάτι εδάφους λίγο μεγαλύτερο από την πολιτεία του Βερμόντ. Ως αποτέλεσμα αυτής της γεωγραφίας, αντιμετωπίζουν κινδύνους που μπορούν να διασχίσουν οποιαδήποτε σύνορα. Υπάρχει λόγος που οι ειδικοί της ιατρικής έχουν προειδοποιήσει ότι η πολιομυελίτιδα, από το κατεστραμμένο σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης της Γάζας, θα μπορούσε να εξαπλωθεί στο Ισραήλ.

Μια Ισραηλινο-Παλαιστινιακή συνομοσπονδία δύσκολα θα ήταν η πρώτη τέτοια συμφωνία. Συνομοσπονδίες υπάρχουν εδώ και αιώνες: ο όρος αναφέρεται σε μια ένωση στην οποία δύο ή περισσότερα κυρίαρχα κράτη συμφωνούν να εκχωρήσουν ορισμένες από τις κυριαρχικές τους εξουσίες σε κοινούς θεσμούς με σκοπό την επίτευξη κοινών στόχων, όπως η αμοιβαία ασφάλεια ή η οικονομική πρόοδος. Τα κράτη μέλη μιας συνομοσπονδίας διαθέτουν συνήθως ανεξάρτητες διεθνείς προσωπικότητες. Αλλά και οι συνομοσπονδίες συχνά διευκολύνουν την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων και αγαθών στο εσωτερικό τους.

Οι συνομοσπονδίες, όπως και άλλες ρυθμίσεις κατανομής της εξουσίας, έχουν χρησιμοποιηθεί από καιρό για την αντιμετώπιση των εθνοτικών εντάσεων σε κοινούς χώρους. Μερικές φορές, έπαιξαν έναν μεταβατικό ρόλο. Η Ένωση Σερβίας και Μαυροβουνίου, για παράδειγμα, διευκόλυνε μια ειρηνική μετάβαση στην ανεξαρτησία του Μαυροβουνίου σε μια περιοχή που κατά τα άλλα μαστιζόταν από εθνοτικό πόλεμο. Η Ελβετία ήταν κάποτε μια συνομοσπονδία μεταξύ γερμανόφωνων, γαλλόφωνων και ιταλόφωνων καντονιών. Αλλά  με το σύνταγμά του 1848, μετατράπηκε σε μια πιο σφιχτά δεμένη ομοσπονδία.

Ωστόσο, οι συνομοσπονδίες δεν είναι κατ’ ανάγκη προσωρινές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, για παράδειγμα, είναι μια συνομοσπονδία που έχει αποδειχθεί αρκετά ανθεκτική. Ιδρύθηκε για να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη δεν θα ήταν η πηγή ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου και σημείωσε τεράστια επιτυχία σε αυτή την αποστολή. Κέρδισε ακόμη και το Νόμπελ Ειρήνης το 2012. Το μπλοκ ήταν επιτυχές και με άλλους τρόπους. Παρήγαγε οικονομική και επιστημονική συνεργασία, επέτρεψε την ελεύθερη κυκλοφορία και προώθησε τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Κράτη που δεν είναι μέλη προσπαθούν να τους επιτραπεί να ενταχθούν και μόνο ένα μέλος έχει αποχωρήσει. Και παρόλο που η ΕΕ έχει καθιερώσει μια κοινή εμπορική πολιτική, περιβαλλοντικούς κανόνες και πολλά άλλα είδη κανονισμών, κάθε χώρα του μπλοκ παραμένει κυρίαρχη, με τους δικούς της νόμους, ξεχωριστή διεθνή προσωπικότητα και ιδιαίτερη εθνική ταυτότητα.

Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι θα απολάμβαναν την ελευθερία διαμονής σε όλη την κοινή τους πατρίδα. Μια Ισραηλινο-Παλαιστινιακή συνομοσπονδία, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, θα αποτελείται από ξεχωριστά κράτη. Η Παλαιστίνη θα δημιουργηθεί παράλληλα με το Ισραήλ, με αναγνωρισμένα διεθνή σύνορα μεταξύ τους.

Ο καθένας θα ήταν κυρίαρχος, με ξεχωριστή συνταγματική τάξη, μέλος σε διεθνείς οργανισμούς και ανεξάρτητη εξουσία σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, όπως η εκπαίδευση, οι εξωτερικές υποθέσεις, η επιβολή του νόμου, η κοινωνική πρόνοια και η φορολογία. Από αυτές τις απόψεις, μια συνομοσπονδία είναι, στον πυρήνα της, μια λύση δύο κρατών.

Αλλά αυτό το πλαίσιο θα διέφερε από τη γνωστή λύση των δύο κρατών σε σημαντικά σημεία.

Θα υπήρχε, για παράδειγμα, ένα ελεγχόμενο αλλά ανοιχτό σύνορο μεταξύ των δύο κρατών. Σε μια μεταβατική περίοδο, οι πολίτες και των δύο θα αποκτούσαν το δικαίωμα να μετακινούνται σε ολόκληρη τη χώρα, με την επιφύλαξη αμοιβαίων και συντονισμένων μέτρων ασφαλείας. Τελικά, οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι θα απολάμβαναν επίσης την ελευθερία διαμονής στην κοινή τους πατρίδα (αν και τα δικαιώματα διαμονής θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σταδιακά και με ιδιαίτερη προσοχή στην πολιτική και οικονομική σταθερότητα). Αυτό σημαίνει ότι οι Ισραηλινοί πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των εποίκων της Δυτικής Όχθης, θα μπορούσαν να διαμένουν στην Παλαιστίνη υπό την προϋπόθεση ότι τηρούν τους νόμους της, ενώ οι Παλαιστίνιοι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων, θα μπορούσαν να διαμένουν στο Ισραήλ με την ίδια προϋπόθεση. Οι Παλαιστίνιοι πολίτες του Ισραήλ θα διατηρήσουν την ισραηλινή υπηκοότητα και τα δικαιώματα διαμονής τους.

Προς το παρόν, η συζήτηση για μια τέτοια διοίκηση μπορεί να φαίνεται πρόωρη. Η προσοχή του κόσμου είναι κατανοητό ότι παραμένει στραμμένη στην επίτευξη εκεχειρίας που μπορεί να βάλει τέλος στις δολοφονίες και τις καταστροφές στη Γάζα, να φέρει ομήρους και φυλακισμένους στα σπίτια τους και να περιορίσει τον κίνδυνο ενός μεγαλύτερου περιφερειακού πολέμου. Αλλά για να επιτύχουν όλους αυτούς τους στόχους, τα εμπλεκόμενα κράτη πρέπει να καθοδηγούνται από ένα όραμα για το μέλλον που να είναι σαφές, ρεαλιστικό και δίκαιο. Πρέπει να αναγνωρίσουν ότι οι δύο λαοί, ο καθένας με πάνω από επτά εκατομμύρια ανθρώπους, θα συνεχίσουν να ζουν μαζί στην κοινή τους πατρίδα. Μια συνομοσπονδία που βασίζεται στις αξίες της ίσης εταιρικής σχέσης και της ελευθερίας μετακίνησης είναι ακριβώς ένα τέτοιο όραμα και παρέχει μια συναρπαστική εναλλακτική στις επικίνδυνες φιλοδοξίες των ακραίων εθνικιστών. Θα πρέπει να χρησιμεύσει ως πυξίδα που βοηθά τους αξιωματούχους να χαράξουν μια πορεία μέσα από τις δύσκολες αποφάσεις που βρίσκονται μπροστά μας.

Απόδοση στα ελληνικά από το KREPORT