Η δημόσια υγεία καλείται να εξισορροπήσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Η κλιματική αλλαγή είναι παρούσα και έχει επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού είναι ένα από τα κεντρικά μηνύματα του επετειακού Πανελλήνιου Συνέδριου Δημόσιας Υγείας που ολοκληρώθηκε το προηγούμενο Σάββατο 15 Ιουνίου, με μεγάλη προσέλευση.

Στις τριήμερες εργασίες του Συνεδρίου συμμετείχαν περισσότεροι από 500 σύνεδροι και 170 ομιλητές. Η Δημόσια Υγεία καλείται να εξισορροπήσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία του πληθυσμού και στο Πανελλήνιο συνέδριο συζητήθηκε μεγάλο εύρος θεμάτων. Οι αλλαγές λόγω της κλιματικής αλλαγής επιτάσσουν ετοιμότητα, ευελιξία και επαρκή χρηματοδότηση για την κάλυψη των νέων αναδυόμενων αναγκών.

Το θέμα της δημόσιας υγείας ως οριζόντιας πολιτικής κυριάρχησε σε όλο το συνέδριο και συζητήθηκε σε ξεχωριστή στρογγυλή τράπεζα με τους Γιάννη Τούντα, Αναστασία Μπαρμπούνη, Αντιγόνη Λυμπεράκη και Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού, την οποία συντόνισε η δημοσιογράφος Μάρθα Καϊτανίδη. Η κ. Μπαρμπούνη υπογράμμισε τον ρόλο των «1000 πρώτων ημερών ζωής» για την υγεία του ατόμου, ενώ η Δημόσια Υγεία διαδραματίζει επίσης κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της υγείας ενός ατόμου, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής. Πολλές σημαντικές λειτουργίες του εγκεφάλου διαμορφώνονται κατά την πρώτη παιδική ηλικία και υπάρχει πληθώρα ερευνών που εξετάζουν την επίδραση των πρώτων χρόνων της ζωής στην ανάπτυξη νοσηρότητας στην ενήλικη ζωή.

Οι πολιτικές δημόσιας υγείας είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία των παιδιών, καθώς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της φυσικής, ψυχικής και κοινωνικής τους υγείας, επισήμανε. Ο κ. Τούντας τόνισε πως για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις νέες αυτές προσκλήσεις για τη Δημόσια Υγεία, είναι απαραίτητο να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο σκέψης μας, εγκαταλείποντας το βιοϊατρικό μοντέλο που εφαρμόζουμε σήμερα και υιοθετώντας ένα βιοψυχοκοινωνικό / οικολογικό μοντέλο.

Η ανθρώπινη υγεία, είπε, είναι αλληλένδετη με την υγεία του οικοσυστήματος μέσα στο οποίο ζούμε και λόγω της παγκοσμιοποίησης θα πρέπει πλέον να αντιμετωπίζεται ως Ενιαία για όλο τον πλανήτη. Η κ. Λυμπεράκη αναφέρθηκε στην έρευνα για τις διαφορές μεταξύ των φύλων όσον αφορά την υγεία, όπου παρατηρήθηκε ένα παράδοξο: οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες, αλλά με χαμηλότερη ποιότητα ζωής. Παράγοντες που λειτουργούν υπέρ της καλύτερης υγείας των μεγαλύτερης ηλικίας γυναικών, διαπιστώνεται ότι έχουν καλύτερη επίδραση και οδηγούν σε υψηλότερο βαθμό γνωστικής ικανότητας και ευημερίας των γυναικών τρίτης ηλικίας στις κοινωνίες οι οποίες πιστεύουν στην ισότητα των φύλων. Επομένως, επισήμανε, η εφαρμογή μίας οριζόντιας πολιτικής Δημόσιας Υγείας στη χώρα μας για την τρίτη ηλικία απαιτεί πρώτα τον σχεδιασμό και υλοποίηση μίας καμπάνιας για την ισότητα των φύλων. Η κ. Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού κλείνοντας τη συνεδρία, παρουσίασε μία ιστορική αναδρομή στην πορεία της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας και το πολυδιάστατο έργο της από την ίδρυσή της έως σήμερα.

Την εναρκτήρια ομιλία του Συνεδρίου απηύθυνε η Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη με θέμα «Επόμενα βήματα για τη Δημόσια Υγεία». Η πρόληψη και η προαγωγή υγείας βρίσκονται σήμερα στον πυρήνα της χάραξης πολιτικών υγείας, τόνισε, και αναφέρθηκε στα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου (screening), τρέχοντα και μελλοντικά, με απώτερο και φιλόδοξο στόχο την Ενιαία Υγεία. Χρειαζόμαστε γνώσεις, δεξιότητες και δομή, δήλωσε για να έχουμε ετοιμότητα και να ανταποκρινόμαστε άμεσα σε κάθε νέα πρόκληση δημόσιας υγείας που ενδεχομένως θα προκύψει λόγω της κλιματικής κρίσης στο μέλλον.
Κατά την Επίσημη Έναρξη του Συνεδρίου, χαιρετισμό απηύθυνε ο Υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης, τονίζοντας ότι οι ρυθμοί εξέλιξης της κλιματικής αλλαγής είναι τέτοιοι που η πρόβλεψη για τις επιπτώσεις της στη Δημόσια Υγεία είναι εξαιρετικά δύσκολη και για τον λόγο αυτό η συνδρομή των ειδικών που καταθέτουν τη γνώση τους σε αυτό το συνέδριο, είναι πολύτιμη. Υπογράμμισε ότι για τον σχεδιασμό βραχυ-, μεσο- και μακροπρόθεσμων πολιτικών απαιτείται ιδιαίτερη προετοιμασία ώστε να υπολογιστούν οι αλλαγές στη ζωή του πληθυσμού, ενδεχόμενα νέα νοσήματα που θα προκύψουν ή άλλα που θα αναβιώσουν και οι υπόλοιπες επιπτώσεις που θα προκύψουν από τη μετακίνηση εκατομμυρίων πληθυσμού.

Επίκαιρα ζητήματα έθιξε η στρογγυλή τράπεζα της πρώτης μέρας «Φυσικές καταστροφές και κρίσεις υγείας: Ετοιμότητα, διαχείριση και ανάκαμψη», όπου ο καθ. Δημήτρης Κουρέτας, από την οπτική του Περιφερειάρχη, μίλησε για την εμπειρία και τα διδάγματα από τις φυσικές καταστροφές του 2023 στη Θεσσαλία και η καθ. Ευαγγελία Ντζάνη ανέλυσε τον ρόλο της Ενιαίας Υγείας στην προετοιμασία και στα σχέδια ετοιμότητας και απόκρισης σε αναπάντεχες κρίσεις στην εποχή της κλιματικής αλλαγής. Τέλος, ο κ. Παναγιώτης Πρεζεράκος εστίασε στις κρίσεις υγείας και αναφέρθηκε στα βήματα που έγιναν στη δημόσια υγεία κατά την πανδημία της COVID-19, που αποτελούν σημαντική παρακαταθήκη για την αντιμετώπιση παρόμοιων κρίσεων στο μέλλον.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσίασε η συνεδρία με θέμα την πρόκληση της μικροβιακής αντοχής που συντόνισαν οι Αλκιβιάδης Βατόπουλος και Αναστασία Μπαλασοπούλου και συμμετείχαν διακριμένοι ομιλητές: ο καθηγητής Ε.Κ.Π.Α. Νικόλαος Σύψας μίλησε για την επιδημιολογία της μικροβιακής αντοχής, τις θλιβερές πρωτιές της Ελλάδας στην Ε.Ε., ως η χώρα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση αντιβιοτικών αλλά με τα ανθεκτικότερα στελέχη. Εξαιτίας αυτών, το ποσοστό των θανάτων ανά 100.000 κατοίκους είναι υψηλό και ο πληθυσμός υστερεί στον δείκτη των ποιοτικών χρόνων ζωής (quality-adjusted life years, QALYs). Η καθηγήτρια Δ.Π.Θ. Ευγενία Μπεζιρτζόγλου ανέλυσε την προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας, σε ό,τι αφορά τη μικροβιακή αντοχή, και παρουσίασε τη νέα προσέγγιση της «Πλανητικής Υγείας», μία ολιστική προσέγγιση και επέκταση της Ενιαίας Υγείας, η οποία εξετάζει τις ευρύτερες παγκόσμιες περιβαλλοντικές αλλαγές, την κλιματική αλλαγή και τον αντίκτυπό της στο περιβάλλον, την υποβάθμιση των φυσικών πόρων και του υδάτινου οικοσυστήματος.

Η Μήνα Ψυχογυιού, Αναπλ. Καθηγήτρια Ε.Κ.Π.Α., ανέδειξε τους τρόπους με τους οποίους η μικροβιακή αντοχή επηρεάζει την καθημερινή πρακτική στα νοσοκομεία, και τέλος, η κ. Βασιλική Καραούλη, Γεν. Διευθύντρια στο Υπουργείο Υγείας, αναφέρθηκε στις προτεραιότητες που περιλαμβάνει το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμικροβιακή αντοχή και τόνισε τις κατευθυντήριες οδηγίες για τη συνετή χρήση των αντιμικροβιακών ουσιών στην ανθρώπινη υγεία που έχουν ως στόχο τη μείωση της ακατάλληλης χρήσης και την προώθηση της συνετής χρήσης των αντιβιοτικών στους ανθρώπους.

Οι οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στη δημόσια υγεία, προκλήσεις και λύσεις ήταν το θέμα μιας εξαιρετικά επίκαιρης στρογγυλής τράπεζας την οποία συντόνισε η Διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις, κ. Φαίη Μακαντάση. Ο κ. Ανδρέας Α. Παπανδρέου, Καθηγητής ΕΚΠΑ, μίλησε για το κοινωνικό κόστος του άνθρακα (Κ.Κ.Α.), χαρακτηρίζοντάς το ως «τον πιο σημαντικό αριθμό που κανένας δεν γνωρίζει» και είναι ουσιαστικά η καθαρή ζημιά στην κοινωνία από κάθε πρόσθετη μονάδα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε τις πραγματικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην κοινωνία, τόνισε, απαιτείται καλύτερος προσδιορισμός των επιπτώσεων της θερμοκρασίας με συνυπολογισμό κι άλλων δεικτών. Είναι απαραίτητο, οι μελλοντικές εκτιμήσεις να λαμβάνουν υπόψη περισσότερο τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επηρεάζουν την υγεία, να αναπτυχθούν οικονομικά υποδείγματα που σχετίζουν τα κοινωνικο-οικονομικά σενάρια με τις δυναμικές κάποιων ασθενειών και να αναλυθούν οι δυνατότητες προσαρμογής απέναντι σε κινδύνους για την δημόσια υγεία.

Ο Κώστας Αθανασάκης, Επίκουρος Καθηγητής ΠΑ.Δ.Α., αναφέρθηκε στο εξαιρετικά επίκαιρο θέμα της βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας των συστημάτων υγείας και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν λόγω της κλιματικής κρίσης. Τα συστήματα υγείας μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της κλιματικής κρίσης, χωρίς να «θυσιάσουν» τη βασική τους αποστολή. Για να επιτευχθεί ωστόσο αυτό, είπε, θα πρέπει να αναπτυχθούν οι κατάλληλες πολιτικές και να βελτιωθεί η βιωσιμότητα και η ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας. Αναφέρθηκε στην ελληνική μελέτη στο πλαίσιο της PHSSR -Partnership for Health System Sustainability and Resilience- μίας παγκόσμιας συνεργασίας με στόχο την ανάλυση των προβλημάτων των συστημάτων υγείας και τη διατύπωση προτάσεων για πολιτικές που μπορούν να βελτιώσουν τη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητά τους. Οι 23 ομόφωνα αποδεκτές προτάσεις για την Ελλάδα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη ολοκληρωμένων πολιτικών για την εκτίμηση των μελλοντικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο σύστημα υγείας και την προετοιμασία μέτρων αντιμετώπισης, τη χρήση δεικτών απόδοσης και την αξιολόγηση των διοικήσεων των δημόσιων οργανισμών παροχής υπηρεσιών υγείας όσον αφορά στην ενσωμάτωση δράσεων για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των νοσοκομείων κ.ά.

Τέλος, ο κ. Ηλίας Ντεμιάν από το Ι.Ο.Β.Ε. μίλησε για την ανάγκη ετοιμότητας και προσαρμογής των συστημάτων υγείας στην κλιματική αλλαγή. Η κλιματική αλλαγή έχει επιφέρει σημαντική αύξηση του πλήθους και της έντασης ακραίων καιρικών φαινομένων στην Ελλάδα, ενώ η συχνότητα των φαινομένων αυτών στη χώρα μας ακολουθεί από το 2012-2013 ανοδική πορεία. Η επίδραση ωστόσο της κλιματικής αλλαγής δεν θα είναι ίδια σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, καθώς οι φτωχότερες από αυτές με τις χαμηλότερες επιδόσεις στο Ε.Σ.Υ. εκτιμάται πως θα βιώσουν εντονότερα τα αποτελέσματα της επιδείνωσης της κλιματικής αλλαγής. Η δρομολόγηση, συνεπώς, αλλαγών για την προσαρμογή του τομέα της υγείας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι εξαιρετικής σημασίας και, υποστήριξε πως είναι εφικτή καθώς υπάρχουν πηγές χρηματοδότησης (Ταμείο Ανάκαμψης κ.λπ.). Ωστόσο είναι ανάγκη οι πόροι που υπάρχουν να χρησιμοποιηθούν με έξυπνο και αποτελεσματικό τρόπο.

Το μείζον ζήτημα της Ψυχικής Υγείας του πληθυσμού ήταν το αντικείμενο της αντίστοιχης στρογγυλής τράπεζας στην οποία την εισαγωγική ομιλία έκανε ο Υφυπουργός Υγείας κ. Δημήτρης Βαρτζόπουλος με θέμα τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας για τον πληγέντα πληθυσμό σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών. Οι φυσικές καταστροφές δημιουργούν δύο βασικές ανάγκες, είπε, τη διατήρηση των υποδομών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και την αντιμετώπιση των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων συνεπειών των φυσικών καταστροφών στην ψυχική υγεία. Η Ελλάδα έχει δει καινοφανείς φυσικές καταστροφές τα τελευταία χρόνια, και το υπουργείο υγείας έχει κληθεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες σοβαρών πυρκαγιών και πλημμυρών, με χειρότερες αυτές στην Αλεξανδρούπολη και στη Θεσσαλία, είπε και στη συνέχεια αναφέρθηκε στην ανταπόκριση του κράτους στις παραπάνω περιπτώσεις, εστιάζοντας στην υποστήριξη των ψυχικά πασχόντων. Δεδομένης της αύξησης του κινδύνου φυσικών καταστροφών και της συνεπαγόμενης καταιγίδας δυσμενών ψυχολογικών συνεπειών, αλλά και της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, θα πρέπει να ξαναδούμε από την αρχή το ζήτημα της μακροχρόνιας φροντίδας και να μεριμνήσουμε για την αύξηση της ποσότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, δήλωσε ο κ. Βαρτζόπουλος.

Η κ. Παρασκευή Σακκά μιλώντας ειδικότερα για τον τομέα της άνοιας, τόνισε ότι υπάρχουν ανεκπλήρωτες ανάγκες ακόμη και σε κανονικές συνθήκες, πόσο μάλλον σε συνθήκες κρίσης. Αναφέρθηκε σε ορόσημα για τη διαχείριση της νόσου στη χώρα, όπως τη δημιουργία του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ το 2015, και την έγκριση από τη Βουλή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τη νόσο το 2016. Από τότε έχουν ιδρυθεί πολλές μονάδες, κέντρα και ιατρεία αλλά και η γραμμής βοήθειας (1102), η οποία όμως πρέπει να γίνει ευρύτερα γνωστή στο κοινό. Οι προσπάθειες επικεντρώνονται στη μακροχρόνια φροντίδα, με δημιουργία κέντρων ημερήσιας φροντίδας, έτσι ώστε οι οικογένειες των πασχόντων να μπορούν να ανακουφίζονται και οι ασθενείς να μπορούν να λαμβάνουν μη φαρμακευτικές θεραπείες. Στην εισήγησή της για την κατάθλιψη, η κ. Μαρίνα Οικονόμου-Λαλιώτη επισήμανε ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και των φυσικών καταστροφών στην ψυχική υγεία προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία και έχουν οδηγήσει στη δημιουργία του όρου «οικολογικό άγχος» (eco stress), μιας προ-τραυματικής διαταραχής της ψυχικής υγείας.

Η κατάθλιψη είναι μια νόσος πολυπαραγοντική, στην οποία συμβάλλουν τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες, ενώ οι οικονομικοί παράγοντες παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην εκδήλωσή της. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα είχε ως αποτέλεσμα μεγάλη αύξηση του επιπολασμού της κατάθλιψης. Η κ. Λαλιώτη δήλωσε ότι μετά από μακροχρόνια παραμονή στο παρασκήνιο, η ψυχική υγεία αρχίζει πλέον να έρχεται στο προσκήνιο με ένα θετικό αποτέλεσμα: γεννάται η πρόκληση να δημιουργηθούν νέες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, όχι μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα αλλά και στην περιφέρεια. Η συντονίστρια της συζήτησης η κ. Μένη Μαλλιώρη επισήμανε το γεγονός ότι χάνεται μια μεγάλη ευκαιρία έγκαιρης παρέμβασης στις ψυχικές ασθένειες εν τω γεννάσθαι, καθώς οι γιατροί της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που βλέπουν ασθενείς που παραπονούνται για αμφιλεγόμενα συμπτώματα, στέλνουν τον ασθενή σπίτι του αν δεν βρουν κάποιο σωματικό πρόβλημα, αντί να τον παραπέμψουν για αξιολόγηση από ειδικό της ψυχικής υγείας.

Σε στρογγυλή τράπεζα, υπό τον συντονισμό της κ. Τζένης Κουρέα-Κρεμαστινού, συζητήθηκαν τα διδάγματα από την πρόσφατη πανδημία της COVID-19, τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για προετοιμασία για μια ενδεχόμενη νέα κρίση. Η κλιματική αλλαγή, η αύξηση των μετακινήσεων και η γήρανση του πληθυσμού αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης νέων πανδημιών. Η πρόσφατη κρίση της COVID-19 έδειξε ότι η ψηφιοποίηση και διασύνδεση του συστήματος επιτήρησης και του συστήματος υγείας, η προστασία του ευάλωτου πληθυσμού, η προστασία του έμψυχου προσωπικού του Ε.Σ.Υ., αλλά και η προσαρμοστικότητα των συστημάτων, καθώς και η άμεση και αποτελεσματική επικοινωνία της ιατρικής κοινότητας και της πολιτείας με το κοινό, μπορούν να μας θωρακίσουν αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση μιας νέας πανδημίας.

Κατά την πανδημία κρίθηκε απαραίτητη η ηλεκτρονική καταγραφή των κρουσμάτων σε ένα ψηφιακό Μητρώο COVID-19, μέσω ενός καθολικού συστήματος εργαστηριακής επιτήρησης επιβεβαιωμένων κρουσμάτων που μέχρι τότε γινόταν κυρίως με συμβατικά / αναλογικά μέσα, είπε η κ. Κασσιανή Γκολφινοπούλου. Σε εξέλιξη αυτού, ένα ψηφιακό εργαλείο (πλατφόρμα web) επιτήρησης είναι σήμερα υπό ανάπτυξη από τον Ε.Ο.Δ.Υ. λαμβάνοντας υπόψη τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των διαδικτυακών βάσεων δεδομένων, την προστασία του απορρήτου και τη δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης των αποτελεσμάτων. Ο κ. Γκίκας Μαγιορκίνης παρουσίασε με οργανωμένο και συνοπτικό τρόπο τα 4 μαθήματα που πήραμε σχετικά με το σύστημα υγείας από την «εκκωφαντική» πανδημία της COVID-19. Αυτά αφορούν τα ευάλωτα άτομα, τα οποία είναι τα πρώτα που πλήττονται σε μια πανδημία και κατευθύνονται όλα μαζί στο σύστημα υγείας – επομένως θα πρέπει να έχει υπάρξει μέριμνα εκ των προτέρων. Το έμψυχο δυναμικό του Ε.Σ.Υ. θα πρέπει να προστατεύεται καθώς τα τελευταία χρόνια υποφέρει από ένα πρωτοφανές brain drain.

Ο πληθυσμός θα πρέπει να συμμετέχει στις προσπάθειες αντιμετώπισης μιας πανδημίας μέσω δύο βασικών εργαλείων: τα εμβόλια και τα self-test. Τέλος, θα πρέπει να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα του συστήματος υγείας από το σύνολο του πληθυσμού. Ο κ. Δημήτρης Παρασκευής υπογράμμισε πως για την αντιμετώπιση μιας πανδημίας του μεγέθους της COVID-19, οι προσπάθειες θα πρέπει να περιστρέφονται γύρω από τρεις άξονες: α) την επιτήρηση, β) τη δημιουργία ενός συστήματος υγείας που να μπορεί να αντεπεξέλθει στην εκθετική αύξηση των αναγκών νοσηλείας και γ) τη δημιουργία ενός συστήματος πρόληψης. Εν κατακλείδι, τα διδάγματα που αποκομίσαμε από την πανδημία της COVID-19 μπορούν να αυξήσουν την ετοιμότητά μας για το μέλλον. Ωστόσο, η ετοιμότητα δεν μπορεί να εξασφαλίσει απόλυτα την πρόβλεψη των μελλοντικών αναγκών και πολύ σημαντικό ρόλο θα παίξει η προσαρμοστικότητα των συστημάτων.

Το ανερχόμενο ζήτημα της μετανάστευσης λόγω της κλιματικής αλλαγής, ένα αναδυόμενο, φλέγον ζήτημα δημόσιας υγείας, συζητήθηκε στη στρογγυλή τράπεζα με συντονιστή τον Γεώργιο Κανδύλη και πρώτο ομιλητή τον Επίκουρο Καθηγητή ΠΑ.Δ.Α., Θεόδωρο Φούσκα, ο οποίος μίλησε για τη μετανάστευση που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή μέσα από εμπειρίες μετακινούμενων ατόμων, τις οποίες έχει καταγράψει στο πλαίσιο έρευνας σε μετανάστες που ζουν στην Ελλάδα. H κλιματική αλλαγή αποτελεί βασικό παράγοντα ώθησης της μετανάστευσης, ο αριθμός των ανθρώπων που μετακινούνται από ευάλωτες σε πιο βιώσιμες περιοχές των χωρών τους για να διασφαλίσουν ασφάλεια και ευ ζην βαίνει αυξανόμενος. Ο ομιλητής παρουσίασε τη μελέτη της περίπτωσης του Μπανγκλαντές, μια χώρα της οποίας ο σημαντικότερος παραγωγικός τομέας είναι η γεωργία.

Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο πρωτογενής τομέας είναι ο πρώτος που επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή. Πλημμύρες και ξηρασίες έχουν ως αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να χρειαστεί να μεταναστεύσει σε αναζήτηση εργασίας και τροφής, φαινόμενο που θα ενταθεί τα επόμενα χρόνια. Η Χριστίνα Ψαρρά, Γενική Διευθύντρια του Ελληνικού Τμήματος των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα», αναφέρθηκε στην πλανητική υγεία, με επίκεντρο το νερό και την επίδρασή του στην ανθρώπινη υγεία. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την πρόσβαση σε καθαρό νερό σε καιρούς κρίσεων, με σοβαρές επιπτώσεις και προκλήσεις διαβίωσης στις οποίες οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα σπεύδουν να συνδράμουν με το έργο τους. Η ομιλήτρια αναφέρθηκε σε δεδομένα και εμπειρίες από τις αποστολές των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» καταλήγοντας στα δυσοίωνα στοιχεία που προβλέπουν ότι μέχρι το 2050 ο αριθμός των εκτοπισμένων λόγω της κλιματικής αλλαγής θα ξεπεράσει τα 200 εκ. άτομα.

Ο Κωνσταντίνος Μήτρου, Προϊστάμενος Τμήματος Μετακινούμενων Πληθυσμών, Ε.Ο.Δ.Υ., επισήμανε ότι πλέον μιλάμε για κλιματική αλλαγή και όχι κλιματική κρίση. Το κλίμα έχει αλλάξει και θα πρέπει να προσαρμοστούν όλα τα συστήματα στις νέες συνθήκες, ωστόσο, οι μετακινούμενοι πληθυσμοί προέρχονται από περιοχές ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή και με μικρή δυνατότητα προσαρμογής. Η Ελλάδα έχει εμπειρία στην υποδοχή μετακινούμενων πληθυσμών και διαθέτει σχέδια αντιμετώπισης, είπε, τα οποία όμως διαρκώς πρέπει να αλλάζουν καθώς αλλάζουν οι συνθήκες και το προφίλ των μετακινούμενων πληθυσμών. Η νέα εποχή απαιτεί μεγαλύτερη συλλογικότητα, ετοιμότητα, ευελιξία και πόρους, δήλωσε. Η διπλωματία της παγκόσμιας υγείας έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, δηλαδή είναι αντικείμενο της διεθνούς διπλωματίας και περιλαμβάνει πολυεπίπεδες διαδικασίες και πολύπλοκες διαπραγματεύσεις, στις οποίες εμπλέκονται διεθνείς φορείς αλλά και τοπικοί οργανισμοί, εξήγησε ο Κωνσταντίνος Τσιάμης, Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας Δημόσιας Υγείας και Ιατρικής Μετακινούμενων Πληθυσμών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Η διπλωματία της υγείας, εξήγησε, στοχεύει στη βελτίωση της παροχής υγείας με την εξαγωγή ιατρικού εξοπλισμού, της ανταλλαγής γνώσεων, θεραπευτικών μέσων και καινοτόμων ιδεών, αλλά και εξειδίκευσης του ανθρώπινου δυναμικού. Δυστυχώς, κατέληξε ο κ. Τσιάμης, η υγεία δεν είναι ακόμα υψηλά στην ατζέντα των συζητήσεων των αρχηγών κρατών. Είμαστε ακόμη πολύ μακριά από την αναγνώριση του «οικολογικού μετανάστη».

Το Συνέδριο αφιέρωσε μια ενότητα του προγράμματος σε θέματα καινοτομίας και ψηφιακής υγείας.

Πρώτον, στο στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Η τεχνητή νοημοσύνη στη δημόσια υγεία: Προοπτικές και προβληματισμοί» συζητήθηκαν οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στον χώρο της δημόσιας υγείας, πώς μπορούν να τη βελτιώσουν, αλλά και οι προβληματισμοί και τα ηθικά ζητήματα που δημιουργούνται γύρω από τη χρήση της.

Ο Κωνσταντίνος Κεσανόπουλος μίλησε για την επανάσταση που έχει φέρει η τεχνητή νοημοσύνη στις βιοεπιστήμες, παρουσιάζοντας την ιστορική διαδρομή των γενετικών δεδομένων και φθάνοντας στον ρόλο της ΤΝ στην αξιοποίησή τους. Έθεσε κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν την ιδιοκτησία των δεδομένων και δεοντολογικά θέματα που άπτονται της ΤΝ. Ο Νίκος Ιωσήφ μίλησε για την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στον μετασχηματισμό της πρόληψης και του προσυμπτωματικού ελέγχου στη δημόσια υγεία. Θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ανάγκη και όχι ως πολυτέλεια, είπε, ενώ το πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι η ψηφιακή μετάβαση ώστε να δημιουργηθούν αξιόπιστα και ποιοτικά δεδομένα. «Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί όχι απλά να μεταρρυθμίσει, αλλά να επαναπροσδιορίσει τη δημόσια υγεία, προσφέροντας καινοτόμες λύσεις σε άλυτα έως σήμερα προβλήματα», κατέληξε.

Ο καθηγητής Χαράλαμπος Πατρικάκης αναφέρθηκε στις δυνατότητες, τις ευκαιρίες αλλά και τους προβληματισμούς ως προς τη συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης στην αντιμετώπιση επιδημιών χρησιμοποιώντας παραδείγματα με τη βοήθεια chatbot τεχνητής νοημοσύνης σε αντιπαραβολή με πραγματικά στοιχεία. Υπογράμμισε, ωστόσο, την έλλειψη άρτια εκπαιδευμένου και εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης. Ο Αθανάσιος Κακασής μίλησε για τη σημασία του εναρμονισμού των ιατρικών δεδομένων στην υπηρεσία της δημόσιας υγείας. Παρουσίασε τα επικρατέστερα πρότυπα δεδομένων και εξήγησε τον ρόλο τους στη διαλειτουργικότητα του ατομικού φακέλου ασθενή στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων για την Υγεία (EHDS).

Δεύτερον, στο στρογγυλό τραπέζι για την Ενσωμάτωση καινοτομίας και νέων τεχνολογιών στη δημόσια υγεία, υπό τον συντονισμό της Ελπίδας Φωτιάδου, Η.ΔΙ.Κ.Α. Ο Ιωάννης Κουμπούρος, αναπλ. καθ. Π.Α.Δ.Α., χαρακτήρισε ως κλειδί για την προώθηση της Δημόσιας Υγείας, την ενδυνάμωση των επαγγελματιών υγείας με ψηφιακές δεξιότητες. Οι ασθενείς φαίνεται πως είναι πιο προχωρημένοι ψηφιακά από τους επαγγελματίες υγείας, επισήμανε και παρέθεσε προγράμματα που αξιοποιούν καινοτομίες και ψηφιακές τεχνολογίες για την εξυπηρέτηση των ασθενών, τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών.

Η Μίνα Μπουμπάκη, Υπ. Υγείας, υπογράμμισε τον ρόλο των ρυθμιστικών πλαισίων στη δημόσια υγεία και αναφέρθηκε σε καινοτομίες που έχει συνεισφέρει η ψηφιακή υγεία στη δημόσια υγεία, όπως ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας, η τηλε-υγεία, η Τεχνητή Νοημοσύνη, οι εφαρμογές mHealth and wellness και τα Big Data & RWD. Ανέπτυξε τη σημασία του Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων Υγείας (EHDS), ο οποίος θα συνεισφέρει στην ενδυνάμωση των πολιτών, την εναρμόνιση και πιστοποίηση των συστημάτων του Η.Φ.Υ., στην έρευνα και την καινοτομία και τις πολιτικές δημόσιας υγείας και μίλησε αναλυτικά για την πρωτογενή και δευτερογενή χρήση των ηλεκτρονικών δεδομένων υγείας που διέπεται από το πλαίσιο του EHDS. Η Ιωάννα Σαλαγιάννη μίλησε για τον ψηφιακό μετασχηματισμό στον χώρο της Δημόσιας Υγείας και τον ρόλο των ηλεκτρονικών εφαρμογών της Η.ΔΙ.Κ.Α. σε αυτόν. Το Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης είναι η μεγαλύτερη ηλεκτρονική εφαρμογή στην Ελλάδα και μια από τις πιο ολοκληρωμένες υπηρεσίες Η/Σ στην Ευρώπη. Ακολουθούν τα Εθνικά Μητρώα Ασθενών (ΕΜΑ) και το MyHealth app η πρόσβαση του πολίτη στα δεδομένα υγείας του, ενώ ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (Α.Η.Φ.Υ.) αποτελεί τον πυρήνα όλων των αναγκαίων διασυνδέσεων της υγείας των πολιτών.

Η Εύη Χατζηανδρέου αναφέρθηκε στον ρόλο της ιατρικής ακριβείας στη δημόσια υγεία καθώς και στον ρόλο των γενετικών αναλύσεων στην πρόληψη και τη θεραπεία παθήσεων. Η χρήση της γενετικής στην ιατρική ακριβείας προσφέρει στη διάγνωση, στην πρόγνωση και στη φαρμακογενετική, δηλαδή στην εξατομικευμένη θεραπευτική αγωγή που διασφαλίζει αποτελεσματικότητα και περιορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες. Με τη χρήση της γενετικής έχουμε τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε γενετικά δεδομένα στο πεδίο της έγκαιρης πρόληψης και συγκεκριμένα μέσω του προσδιορισμού της βαθμολογίας πολυγονιδιακού κινδύνου.

Το Πανελλήνιο Συνέδριο Δημόσιας Υγείας 2024 έληξε με τις βραβεύσεις των καλύτερων εργασιών μεταξύ των 130 που έγιναν αποδεκτές για παρουσίαση στο Συνέδριο, κατόπιν της κρίσης από την Επιτροπή Αξιολόγησης Περιλήψεων. Τα βραβεία απένειμε ο πρόεδρος της Επιτροπής Εμμανουήλ Συμβουλάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, στην καλύτερη Ελεύθερη Ανακοίνωση και στις δύο καλύτερες Αναρτημένες Ανακοινώσεις (ePoster) που ισοβάθμησαν.

Η Επίτιμη Πρόεδρος του Συνεδρίου, Ομότιμη Καθηγήτρια Δημόσιας και Διοικητικής Υγιεινής, Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού και η Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου, Καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας, Αναστασία Μπαρμπούνη χαιρέτισαν τους συνέδρους κηρύσσοντας τη λήξη του Συνεδρίου.