Μάτα Τσικρικά: Το κάπνισμα είναι νόσος και όχι απλώς μία “κακή συνήθεια”

Το Κάπνισμα δεν έχει χαρακτηριστεί άδικα ως η μεγαλύτερη επιδημία όλων των εποχών, καθώς ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι περίπου το 1/3 του πληθυσμού του πλανήτη καπνίζει, με τα ποσοστά να είναι ιδιαίτερα υψηλά στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου το κάπνισμα ξεκινά από την ανήλικη ζωή και με τα ποσοστά να αυξάνουν ολοένα και περισσότερο στο γυναικείο φύλο. Είναι τραγικός ο απολογισμός ότι πάνω από 7 εκατομμύρια θάνατοι ετησίως (δηλαδή, μία απώλεια ζωής κάθε οκτώ δευτερόλεπτα) συνδέονται με το κάπνισμα. Με αίτια που θα μπορούσαν να αποφευχθούν.

Ακριβώς για αυτό, δηλαδή τον τρόπο που μπορούν να βοηθηθούν οι καπνιστές να διακόψουν την εθιστική καπνική χρήση, μιλά στο libre, η Δρ. Μάτα Τσικρικά, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Πρόεδρος Ένωσης Πνευμονολόγων Ελλάδας και Πρόεδρος Ομάδας Προαγωγής Υγείας, Ιατρικής Εκπαίδευσης και Διακοπής Καπνίσματος Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας, εξηγώντας πόσο η ενημέρωση συμβάλλει στη συνειδητοποίηση και τελικά στη διακοπή της βλαβερής συνήθειας αλλά πώς μπορούν να υποστηριχθούν οι καπνιστές για να διακόψουν το κάπνισμα.

·         Η ενημέρωση για τις αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία είναι αποτελεσματική για μεγάλη μερίδα καπνιστών;

«Αν και υπάρχουν τόσες πολυετείς έρευνες και πολλαπλά αποτελέσματα που καταδεικνύουν τις βλάβες του καπνίσματος, παρόλα αυτά η πλειονότητα των καπνιστών δεν φαίνεται να έχει κατανοήσει επαρκώς το μέγεθος της προβλήματος και να έχει πειστεί να απεξαρτηθεί από την νικοτινική έξη.

Ωστόσο, πρέπει να αναφέρουμε πως, βάσει των δεδομένων μελετών, υπάρχει μία σταθερή τάση μείωσης στην κατανάλωση καπνού στις αναπτυγμένες χώρες με υψηλό εισόδημα, τις τελευταίες δυο δεκαετίες, κυρίως ως αποτέλεσμα πολυετών εκστρατειών και διαρκούς πληροφόρησης για τις επιβλαβείς επιπτώσεις της νικοτίνης στον ανθρώπινο οργανισμό.

Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περισσότερες από 4000 χημικές ουσίες εκ των οποίων οι 60 τουλάχιστον είναι καρκινογόνες. Πολλές από αυτές, όπως το μονοξείδιο του άνθρακα, η νικοτίνη, η πίσσα, η αμμωνία, η ακετόνη, το κάδμιο και η φορμαλδεΰδη είναι δηλητηριώδεις και τοξικές στον οργανισμό. Η πίσσα που περιέχουν τα τσιγάρα, αποτελεί μίγμα χημικών ουσιών που προάγουν την έναρξη της καρκινογένεσης. Το κάπνισμα τσιγάρων με χαμηλή περιεκτικότητα σε πίσσα δε φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.

Επιπρόσθετα, η νικοτίνη παίζει ρόλο στην εξέλιξη του καρκίνου μέσω της προαγωγής της αγγειογένεσης. Η χρήση πούρου ή πίπας επίσης ενοχοποιείται για αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Ο κίνδυνος εμφάνισης νοσημάτων που οφείλονται στο κάπνισμα, είναι ανάλογος της έκθεσης στον καπνό, των ετών της καπνιστικής έξης, του είδους των καπνικών προϊόντων καθώς και της έκθεσης στο παθητικό κάπνισμα.

Ο εθισμός στην νικοτίνη σε μικρή ηλικία και πριν την εγκατάσταση της πλήρους συνειδητοποίησης και απόκτησης γνώσης της καταστροφικής επίδρασης στον άνθρωπο, την καθιστά εκτός από επικίνδυνη και πιθανά δύσκολη και επίπονη τη διαδικασία απεξάρτησης και διακοπής της στη μετέπειτα ζωή».

·         Για πολλούς καπνιστές, είναι ρεαλιστική προσέγγιση  η “μείωση της βλάβης”, η οποία περιλαμβάνει τη χρήση θεραπείας υποκατάστασης με νικοτίνη. Το ίδιο ισχύει και με τα καπνικά προϊόντα θέρμανσης καπνού και ατμίσματος;

«Η καινούργια τάση που έχει καθιερωθεί διεθνώς είναι το «vape», δηλαδή το άτμισμα, έτσι ώστε οι χρήστες να μην θεωρούν τους εαυτούς τους καπνιστές και με τον τρόπο αυτό να απομακρύνονται από τον παραδοσιακό όρο του καπνίσματος».

·         Μπορούν οι ατμιστές να θεωρηθούν ως οι καπνιστές δεύτερης γενιάς ή οι καπνιστές χωρίς νικοτίνη; Πόσο αθώα είναι τα καπνικά προϊόντα θέρμανσης καπνού;

«Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι τα νέα καπνικά προϊόντα δεν έχουν μελετηθεί ακόμα επαρκώς, έτσι ώστε να παγιωθεί μια πολύ συγκεκριμένη επιστημονική θέση.  Από τα δεδομένα που υπάρχουν μέχρι στιγμής, η ιατρική κοινότητα δεν δύναται να εξάγει ξεκάθαρα συμπεράσματα για την ασφάλεια των νεότερων καπνικών προϊόντων και, κυρίως, δεν μπορεί να γνωρίζει ποιες θα είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που πιθανά θα έχουν στον ανθρώπινο οργανισμό». 

·         Υπάρχουν στοιχεία για την αποτελεσματικότητα των ιατρείων διακοπής καπνίσματος;

«Η αντιμετώπιση της νόσου του καπνίσματος αρχίζει με τη συνειδητοποίηση ότι δεν πρόκειται για μια κακή συνήθεια αλλά για μια κατάσταση εθισμού, την οποία μπορεί να αντιμετωπίσει χωρίς εξειδικευμένη βοήθεια μόνο το 3-5% των καπνιστών.

Για το λόγο αυτό, στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης, ώστε να λειτουργούν ως σημεία αναφοράς τόσο για την κοινωνία όσο και για τον κάθε καπνιστή ξεχωριστά. Αρχικά, προσδιορίζεται και καταγράφεται το προφίλ του ως καπνιστή και το ιατρικό του ιστορικό, λαμβάνοντας, μάλιστα, υπόψη κάποιες ιδιαίτερες παραμέτρους, όπως το σωματικό βάρος, το εκπνεόμενο μονοξείδιο (CO), η αναπνευστική λειτουργία (σπιρομέτρηση), ο βαθμός εξάρτησής από την νικοτίνη ή το κάπνισμα (χρησιμοποιώντας διεθνείς κλίμακες) κ.λπ. Βάσει του γενικού προφίλ του αλλά και των ειδικών προβληματισμών του, καθορίζεται εξατομικευμένα η μέθοδος παρακολούθησης και η θεραπευτική παρέμβαση.
Αυτή συνδυάζει ψυχολογική υποστήριξη (γενική ή εξειδικευμένη όπου κρίνεται απαραίτητο) με ασφαλή και αποτελεσματική φαρμακοθεραπεία. Η φαρμακευτική αγωγή αποτελεί θεραπεία χρόνιας νόσου και η αποζημίωσή της θα βοηθήσει τις προσπάθειες διακοπής».

·         Είναι σημαντικό οι νεότερες γενιές να αποτρέπονται από την έναρξη της καπνιστικής συνήθειας παρά να γίνονται μετά προσπάθειες διακοπής του καπνίσματος. Πόσο εφικτός είναι ο στόχος για Tobacco-free generations;

«Σε καμία περίπτωση, δεν χρειάζονται φανατισμοί υπέρ ή κατά ή διχαστικοί αφορισμοί που έχει αποδειχθεί ότι δεν ωφελούν και δεν προάγουν το ευ ζην στις κοινωνίες. Το μόνο που απαιτείται είναι καθιέρωση της επιστημονικής γνώσης και η έγκριτη τεκμηρίωση των δεδομένων με απώτερο σκοπό την προστασία της Δημόσιας Υγείας.

Ο ΠΟΥ καλεί να θεσπιστούν νομοθετικές ρυθμίσεις για τα νέα προϊόντα, ώστε να προστατευτούν οι μη καπνιστές, οι νέοι και οι άνθρωποι που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες από την εκκίνηση της χρήσης του καπνίσματος, καθώς και να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία των ατμιστών, ενεργητικών και παθητικών.

Πρόσφατα, η Πανευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία αναφέρει σε δήλωσή της ότι επί του παρόντος, υπάρχουν ανεπαρκή επιστημονικά στοιχεία για να τεκμηριωθεί ο μειωμένος κίνδυνος για τα νέα προϊόντα σε σύγκριση με τα συμβατικά τσιγάρα. Η Εταιρεία τονίζει ότι απαιτείται συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο για τα νέα προϊόντα, γιατί ελλοχεύει ο κίνδυνος πιθανής έναρξης χρήσης καπνού από μη καπνιστές».