Χριστοδουλάκης στο libre: Yπάρχει αδικαιολόγητος εφησυχασμός για την οικονομία. Λάθος μέγα!

«Λάθος μέγα!», χαρακτηρίζει ο καθηγητής και πρώην υπουργός Οικονομικών Νίκος Χριστοδουλάκης τον «εφησυχασμό» για την οικονομία. «Το εξωτερικό ισοζύγιο διευρύνεται γιατί και πάλι έχουν αυξηθεί οι ακριβές εισαγωγές, ενώ οι εξαγωγές δεν επαρκούν να τις ισορροπήσουν», εξηγεί χαρακτηριστικά.

Μιλά επίσης για την κρίση στην εύρεση κατοικίας, την αντιμετώπιση του φαινομένου της ακρίβειας και την ανάπτυξη της οικονομίας σε συνδυασμό με το δημογραφικό πρόβλημα.

Συνέντευξη

–Κύριε Χριστοδουλάκη, το μοντέλο ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας παραμένει το ίδιο με εκείνο που μας οδήγησε στην κρίση. Βασίζεται κυρίως στις πωλήσεις κατοικιών και στον τουρισμό. Οδηγούμαστε σε μια νέα οικονομική κρίση;

Το 2010 μπήκαμε στην κρίση, όχι τόσο γιατί δεν είχαμε μεγάλη εσωτερική παραγωγή, αλλά κυρίως επειδή επικρατούσε καταναλωτική υστερία με τις εισαγωγές και τον ιδιωτικό δανεισμό από τις τράπεζες που και αυτές με την σειρά τους έπρεπε να δανείζονται από το εξωτερικό. Όταν λοιπόν στέρεψε η διεθνής ρευστότητα και κανείς δεν δάνειζε φτηνά, χώρες που είχαν είτε μεγάλο εξωτερικό έλλειμμα είτε μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα αντιμετώπισαν την απειλή της κρίσης. Εμείς είχαμε και από τα δύο, και μάλιστα εντεινόμενα από το 2007 και μετά.

Σήμερα δεν έχουμε φτάσει σε παρόμοια επίπεδα απειλής, υπάρχει όμως ένας αδικαιολόγητος εφησυχασμός ότι η οικονομία τρέχει μόνη της και δεν υπάρχει φόβος εκτροχιασμού. Λάθος μέγα! Το εξωτερικό ισοζύγιο διευρύνεται γιατί και πάλι έχουν αυξηθεί οι ακριβές εισαγωγές, ενώ οι εξαγωγές δεν επαρκούν να τις ισορροπήσουν.

–Ο συνδυασμός τουρισμού και πωλήσεων Real-estate έχει προκαλέσει τεράστια κρίση στην εύρεση κατοικίας.

Όντως βλέπουμε να ξετυλίγεται μια κοινωνική κρίση: Πολλά σπίτια «βγαίνουν» από την ελληνική αγορά είτε λόγω τουρισμού και Rbnb είτε λόγω του επαίσχυντου καθεστώτος της Χρυσής Βίζας. Έρχονται από Κίνα, Τουρκία, Ισραήλ κλπ, αγοράζουν σπίτια για να φέρουν δικούς τους επισκέπτες που τους πληρώνουν στην πατρίδα τους και έτσι πρακτικά κάνουν επανεξαγωγή συναλλάγματος. Έτσι προκαλείται μια στεγαστική κρίση που δεν έχει προηγούμενο αλλά η κυβέρνηση την βλέπει ως ψήφο εμπιστοσύνης στην οικονομία!

–Στην απασχόληση τι γίνεται; Είναι καλύτερα τα ή χειρότερα τα πράγματα;  

Τα ποσοστά ανεργίας πέφτουν αλλά συνήθως με θέσεις μερικής απασχόλησης, όχι πλήρους απασχόλησης όπως θα έπρεπε. Παράλληλα, εμφανίζονται μεγάλες ασυμμετρίες μεταξύ προσόντων και αναγκών. Στο μεν ανώτερο επίπεδο ειδίκευσης λείπουν αρκετά άτομα με εξελιγμένες γνώσεις πληροφορικής, μηχανικής και μαθηματικών που χρειάζονται για να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν τις νέες δυνατότητες σε Τεχνητή Νοημοσύνη, νέα βιομηχανική παραγωγή και περιβαλλοντικές επενδύσεις.

Yπάρχει ένας αδικαιολόγητος εφησυχασμός ότι η οικονομία τρέχει μόνη της και δεν υπάρχει φόβος εκτροχιασμού. Λάθος μέγα!

Από την άλλη υπάρχουν μαζικές ελλείψεις σε μεσαία τεχνικά στελέχη, απλούστατα γιατί τις τελευταίες δεκαετίες η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση έχει μείνει πολύ πίσω. Εκεί θα χρειαζόταν μια μεγάλη τομή, αλλά κανείς δεν δίνει την σημασία που πρέπει στην εκπαίδευση. Εδώ τα περισσότερα πανεπιστήμια είναι κλειστά επί δύο μήνες και όλοι το έχουν συνηθίσει …

–Το άλλο μείζον πρόβλημα είναι η ακρίβεια. Φαίνεται τελικά ότι δεν λειτουργεί ο ανταγωνισμός. Φαίνεται επίσης ότι όσο και να ψάχνουν οι καταναλωτές φθηνότερα προϊόντα δεν βρίσκουν. Τα καρτέλ, φαίνεται ότι δουλεύουν μια χαρά…

Στην ακρίβεια πρέπει να επιτίθεσαι όταν πρωτοεμφανίζεται, γιατί αλλιώς παγιώνεται και οι τιμές δεν πέφτουν πλέον. Εδώ η κυβέρνηση αδράνησε για μεγάλο χρονικό διάστημα και τώρα που επιχειρεί παρεμβάσεις και πρόστιμα, τα περιθώρια επιτυχίας έχουν στενέψει.

Εκτός όμως από τα προϊόντα και τα σούπερ μάρκετ, υπάρχουν και άλλες δεξαμενές ακρίβειας για τις οποίες επίσης πρέπει να οργανωθούν μεγάλες παρεμβάσεις: Ένας παράγοντας είναι η διαρκής ανατίμηση των παρεχόμενων υπηρεσιών τηλεπικοινωνίας στην Ελλάδα. Τα στοιχεία της Eurostat φέρνουν την χώρα μας να είναι κατά 75% ακριβότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ανάλογα συνέβαιναν έως πέρυσι με το ηλεκτρικό ρεύμα, να δούμε πώς θα πάνε φέτος τα χρωματιστά τιμολόγια και θα επανέλθουμε. Ο τρίτος τομέας όπου σημειώθηκαν εξωφρενικές ανατιμήσεις είναι τα αστικά ακίνητα, όπως είπαμε προηγουμένως. Οι τιμές αγοράς και ενοικίων διογκώθηκαν πέραν πάσης λογικής και αυτές με την σειρά τους τροφοδότησαν ανοδικές τάσεις σε όλη σχεδόν την οικονομία.

–Η ανάπτυξη τελικά πως θα έρθει; Από τι εξαρτάται και τι οφείλει να κάνει η κυβέρνηση που δεν κάνει;

Θα έρθει με πραγματικές επενδύσεις που δημιουργούν γνώση και απασχόληση, χωρίς να καταστρέφουν το περιβάλλον. Με ενίσχυση κλάδων με μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία. Για παράδειγμα, όταν βάζουμε αιολικά πάρκα να μην φέρνουμε όλο τον εξοπλισμό από την Γερμανία, αλλά να παράγουμε εδώ έλικες, μπαταρίες και  πίνακες ελέγχου. Να δημιουργήσουμε επαρκή δίκτυα μεταφοράς για να μπορεί να αποκεντρωθεί η παραγωγή ενέργειας και να διοχετεύεται όπου υπάρχει ζήτηση χωρίς να χάνεται άσκοπα.

Στην ακρίβεια πρέπει να επιτίθεσαι όταν πρωτοεμφανίζεται, γιατί αλλιώς παγιώνεται και οι τιμές δεν πέφτουν πλέον

Κρίσιμη προϋπόθεση είναι να φτιάξουμε σύγχρονες και ασφαλείς μεταφορές, ιδιαίτερα στον σιδηρόδρομο. Υπάρχουν επαρκή κεφάλαια στο Ταμείο Ανάκαμψης. Σε συνδυασμό με σύγχρονες βιομηχανικές περιοχές θα μπορούσαμε να αποκτήσουμε μια ισχυρή ελληνική μεταποίηση. Και μετά όλα θα είναι ευκολότερα.

–Και μελλοντικά προβλήματα για τα οποία δεν υπάρχει κάποιο εμφανές σχέδιο πως θα λυθούν; Ο πληθυσμός μειώνεται συνεχώς. Νέοι φεύγουν στο εξωτερικό και είναι άγνωστο αν και πότε θα γυρίσουν. Εθνικό σχέδιο για το δημογραφικό πως θα δημιουργηθεί;

Δεν αρκεί να μοιράζεις μόνο επιδόματα. Το δημογραφικό θα ανακάμψει μόνο αν δούμε μια νέα στρατηγική διευκόλυνσης ή προικοδότησης νέων ζευγαριών με κατοικία, εργασιακή στήριξη με κίνητρα εξέλιξης αλλά και παιδικούς σταθμούς στην δουλειά. Και πάλι όμως δεν φτάνουν γιατί πλέον ο πληθυσμός έχει πάρει την κατηφόρα και χρειάζεται 50 χρόνια να ανακάμψει.

Για αυτό θα χρειαστούμε να ενισχυθεί ο γηγενής πληθυσμός με οικονομικούς μετανάστες. Πολλοί νομίζουν ότι υποχρεωτικά αυτοί θα είναι ανειδίκευτοι και δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν. Αν όμως γίνει οργανωμένα, η Ελλάδα μπορεί να προσελκύσει καταρτισμένους μετανάστες από διάφορες χώρες και να μπουν σε διαδικασία ταχείας ενσωμάτωσης σε όλα τα επίπεδα. Από την φορολογία και την στράτευση έως τα δημόσια αξιώματα και την πολιτική. Αλλιώς θα μένουμε σε μια γυάλα εθνικής καθαρότητας, αλλά θα είμαστε όλο και λιγότεροι!

-Να πάμε και στην πολιτική. Το ΠΑΣΟΚ γιατί δεν κερδίζει όσο ίσως αναμένουν κάποιοι;

Στην χώρα μας, το πιο θεαματικό παράδειγμα μετεωρικής ανόδου στο πολιτικό στερέωμα ήταν η περίοδος του ΣΥΡΙΖΑ από το 2012 έως το 2019. Ξέρουμε όλοι πόσο άντεξε και βλέπουμε τώρα πώς καταλήγει.  Γρήγορες δόξες, γρήγορες απογοητεύσεις.  Για αυτό, και σε αντίθεση με τον Μίλτο Τεντόγλου που λέει ότι θα παρατήσει το άλμα εις μήκος και θα κάνει επί κοντώ, εμείς στο ΠΑΣΟΚ θα συνεχίσουμε το απλό άλμα με μετριοπάθεια και θα χτίζουμε σταδιακά την επιρροή μας. Ειδικά μέχρι τις Ευρωεκλογές θα κάνουμε και μεγάλη εξάσκηση στο μετ’ εμποδίων γιατί βλέπω πολύς αχός να ακούγεται εναντίον του ΠΑΣΟΚ από πολλές μπάντες. Προφανώς θα ενοχλούσε πολλούς η κατάκτηση της δεύτερης θέσης και έχουν βαλθεί να την κοντύνουν. Κουράζονται.

–Τις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ πώς τις βλέπετε; Μπορεί να έχει μέλλον ένα κόμμα που βρίσκεται σε συνεχή κρίση;

Τα διαβάζω αλλά αφορά πρωτίστως τους ίδιους πώς θα βγουν από την κρίση και τι θα κάνουν στο μέλλον. Το χειρότερο στην πολιτική είναι να νομίσεις ότι μια ευνοϊκή συγκυρία που σε φέρνει σε πλεονεκτική θέση θα κρατήσει για πάντα και εσύ μπορείς να επαναπαύεσαι. Επιπλέον θεωρώ ότι οι μεγάλες περιπέτειες του 2015 που λίγο έλειψε να βγάλουν την Ελλάδα από το Ευρώ και ίσως την ΕΕ, δεν έχουν ακόμα απαντηθεί πειστικά, ούτε φαίνεται όλοι να τις απαρνήθηκαν. Ποιος τις σχεδίασε, πού στηρίχτηκαν, ποιος ήταν ο ρόλος των ξένων παραγόντων, γιατί υποκύψαμε στο Υπερταμείο και όλα τα συναφή.

–Μέσα σ’ όλα αυτά οι ευρωεκλογές φαίνεται ότι θα οδηγήσουν σε αύξηση των δυνάμεων της δεξιάς και της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη. Μήπως το ίδιο θα συμβεί και στην Ελλάδα;

Μα έχει ήδη συμβεί με τις περυσινές εκλογές και κάμποσα κόμματα ερίζουν πλέον ότι είναι τα καθαρόαιμα δεξιά  και ακροδεξιά σχήματα. Γεννιούνται όμως και νέες μορφές εκδήλωσης των τάσεων αυτών, εκτός από την κλασσική ρητορική και τα πολιτικά συνθήματα. Εσχάτως βλέπουμε να ξεδιπλώνεται και ένα βαθύτερο μέτωπο του φανατικού κλήρου εναντίον της πολιτικής αντιπροσώπευσης που θα ήταν αδιανόητο πριν λίγα χρόνια. Όσο και να είναι μειοψηφικά αυτά τα φαινόμενα, παρέχουν μια νέου τύπου κάλυψη στον πυρήνα της ακραίας πολιτικής που στερεώνεται όχι μόνο ιδεολογικά αλλά επίσης κοινωνικά και θεσμικά. Ένα είδος «κληρικανικού εθνικισμού» που ήδη γνωρίζει μεγάλη άνθιση στις ΗΠΑ και περιμένει την νέα βασιλεία του Τραμπ για να κυριαρχήσει.

Πολύ φοβάμαι ότι στις ευρωεκλογές θα ενισχυθούν παρόμοια φαινόμενα σε όλη την Ευρώπη και στην χώρα μας. Για να τα αντιμετωπίσουμε χρειάζεται όχι μόνο να εκφωνούμε αντιδεξιά συνθήματα, αλλά να δουλέψουμε με σοβαρότητα για να διορθώσουμε πραγματικά προβλήματα. Και είναι πολλά.