Ρεπορτάζ/Ευρωεκλογές: Ο ακροδεξιός μετασχηματισμός έχει ήδη συμβεί- Μιλά στο libre ο ιστορικός Γ. Σουβλής

Πριν λίγα χρόνια μιλούσαμε για την εμφάνιση της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Λίγο αργότερα, για την άνοδό της. Και τώρα φτάσαμε, μπροστά στις επικείμενες ευρωεκλογές, να μιλάμε για τον φόβο επικράτησής της στην κοιτίδα υποτίθεται της Δημοκρατίας. Τα υψηλά ποσοστά κομμάτων όπως το γερμανικό AfD, το ολλανδικό PVV, το Vlaams Belangs στο Βέλγιο, το κόμμα της Μαρί Λεπέν στη Γαλλία και το ισπανικό Vox, αποδεικνύουν ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένας ακροδεξιός μετασχηματισμός στην Ευρώπη. Τι να περιμένουμε σ’ αυτές τις εκλογές και κυρίως, τι μέρα θα ξημερώσει μετά;

Η ομάδα Βίσεγκραντ ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Μία συνάντηση το 1991 τεσσάρων χωρών στην πόλη Βίσεγκραντ, κοντά στην Ουγγαρία, ήταν αρκετή για να γεννηθούν ανησυχίες για την πορεία της Ευρώπης. Μετά τη διάλυση του Ανατολικού μπλοκ , Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία και Σλοβακία ίδρυσαν μία ομάδα με σκοπό την προώθηση των δικών τους ιδανικών και οραμάτων για την Ευρώπη. Βασικά, με σκοπό την προώθηση και επιβολή της ακροδεξιάς ατζέντας τους. Πλέον η ακροδεξιά έχει πλοκάμια σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρώπης, με αυτά τα πολιτικά σχήματα να ανεβαίνουν ολοένα και περισσότερο.

• Η ακροδεξιά απειλή στην Ευρώπη είναι υπαρκτή και ζοφερή, έγραφε σε εκτενές άρθρο του το POLITICO, στις αρχές Φεβρουαρίου, στον απόηχο των μεγάλων διαδηλώσεων στην Γερμανία για την άνοδο του εθνικιστικού AfD που έχει εδραιωθεί στην δεύτερη θέση των δημοσκοπήσεων.

Το βιβλίο «Η κανονικοποίηση του ακροδεξιού λόγου στην Ελλάδα» μας θυμίζει τα -καθόλου τυχαία- λόγια του Βίκτορ Όρμπαν (πρωθυπουργός της Ουγγαρίας), από το μακρινό 2017.

«Πριν από είκοσι εφτά χρόνια εδώ, στην Κεντρική Ευρώπη,
πιστεύαμε ότι η Ευρώπη ήταν το μέλλον μας.
Σήμερα νιώθουμε πως εμείς είμαστε το μέλλον της Ευρώπης»

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, σχολιάζει στο βιβλίο «Τα λόγια του Όρμπαν δεν είναι υπερφίαλα. Είναι η αίσθηση και η πεποίθηση ενός πολιτικού ότι ήρθε η στιγμή να ρίξει τα μπετόν της ατζέντας του στο σαθρό ευρωπαϊκό οικοδόμημα».

• Μιλήσαμε με τον Γιώργο Σουβλή, έναν εκ των δύο επιμελητών του βιβλίου, για τον ακροδεξιό μετασχηματισμό εντός των πυλών της Ευρώπης, τις αιτίες αυτού αλλά και… τι να περιμένουμε τελικά στις επικείμενες ευρωεκλογές. Ο Γιώργος Σουβλής είναι Ιστορικός σύγχρονης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής ιστορίας, μέλος της συντονιστικής ομάδας του Jacobin Greece και συνσυντονιστής του σεμιναρίου Politics of Liberation.

Τα υψηλά ποσοστά κομμάτων όπως το γερμανικό AfD, το ολλανδικό PVV, το Vlaams Belangs στο Βέλγιο, το κόμμα της Μαρί Λεπέν στη Γαλλία και το ισπανικό Vox, αποδεικνύουν ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένας μετασχηματισμός στην Ευρώπη.

«Αυτός ο ακροδεξιός μετασχηματισμός στην Ευρώπη όντως έχει συμβεί. Ένα σημαντικό μέρος του εκλογικού σώματος στις παραπάνω χώρες αλλά και σε αρκετές έχει στραφεί σε μισαλλόδοξες, αντιμεταναστευτικές, εθνικιστικές πολιτικές λύσεις πρώτη φόρα τόσο μαζικά μετά την περίοδο του μεσοπολέμου όπου είχαμε την άνοδο στην εξουσία φασιστικά κόμματα και κινήματα. Η εύκολη αναλογία μεταξύ των δυο περιόδων – του μεσοπολέμου και της σημερινής – που μπορεί κανείς να συνάγει είναι το αντικειμενικό υπέδαφος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που ξέσπασε και στις δυο περιπτώσεις. Τον μεσοπόλεμο είχαμε την Παγκόσμια Οικονομική Ύφεση του 1929 και το 2008 είχαμε την Διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην συγκυρία λόγω της ίδιας της ανορθοδόξης δομής της – σε αντίθεση για παράδειγμα με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ που αύξησε την ρευστότητα στις τράπεζες και στις αγορές – επέλεξε μέσω της Ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας στα επιμέρους μέλη κράτη της αναχρηματοδότηση των εθνικών τραπεζών με προϋπόθεση την επιβολή αυστηρών δημοσιονομικών μέτρων. Αυτή η λογική και οι συνεπαγόμενες από αυτήν πολιτικές δημιουργήσαν ένα εκρηκτικό κοινωνικό μίγμα εντός των Ευρωπαϊκών κοινωνιών διαλύοντας μεγάλος μέρος αυτών ριζικά» υπογραμμίζει και εξηγεί:

«Το πρώτο μεγάλο πλήγμα στο οποίο αποτυπώθηκε αυτή η νεοφιλελεύθερη διαχείριση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν στα πολιτικά συστήματα των χωρών των επιμέρους εθνών κρατών. Η μεταπολεμική ισορροπία που επικρατούσε στο εσωτερικών των περισσότερων με την διαδοχή στην εξουσία άλλοτε σοσιαλδημοκρατικών άλλοτε συντηρητικών κυβερνητικών σχηματισμών αμφισβητήθηκε ουσιωδών με την εμφάνιση νέων πολιτικών παικτών στα άκρα των πολιτικών συστηματών, όπως αυτοί που περιέγραψες. Σαφώς αυτού του τύπου οι πολιτικές λιτότητας που εφαρμόστηκαν από την ΕΕ μέσω των κυβερνήσεων των μελών κρατών δεν είχαν τον ίδιο αντίκτυπο σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τις επηρέασαν ανισομερώς επιτείνοντας τις ήδη υφιστάμενες αντιφάσεις στο εσωτερικό τους οι οποίες είχαν δομηθεί μέσω της προγενέστερης εμπέδωσης των νεοφιλελεύθερων πολιτικών από τον ίδιο αυτό υπερεθνικό θεσμό. Με άλλα λόγια, αυτό που θέλω να πω είναι ότι δεν επηρεάστηκε από αυτές τις εξελίξεις η Ολλανδία και η Ελλάδα. Έτσι η κρίση που εμφανίστηκε σε αυτό νεοαναδυόμενο αναδιαταγμένο πολιτικό τοπίο πέρασε σταδιακά στις κοινωνίες οι οποίες στράφηκαν ολοένα και περισσότερο σε ακροδεξιές λύσεις οι οποίες υπόσχονταν ότι η πολιτική τους ενίσχυση θα έφερνε λύσεις στα δημιουργηθέντα αυτά προβλήματα διαρκούς φτωχοποίησης των Ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Η συνθήκη που περιέγραψα συνοπτικά παραπάνω παρά το ότι έχει περάσει παραπάνω από μια δεκαετία που εμφανίστηκε η δημοσιονομική κρίση χρέους στην Ευρωπαϊκή ήπειρο δεν έχει δραματικά αλλάξει. Η λιτότητα από λύση έκτακτης ανάγκης έχει πλέον καταστεί επίσημη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης τροφοδοτώντας διαρκώς αυτές τις κοινωνικές αντιφάσεις που καταλήγουν στην ενίσχυση των ακροδεξιών σχηματισμών. Άρα για να είμαι ειλικρινής δεν βλέπω κανένα λόγο αυτά τα κόμματα να χάσουν την υφιστάμενη πολιτική τους επιρροή σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης εφόσον οι συνθήκες που τα δημιουργήσαν παραμένουν εκεί. Αντιθέτως, θα έλεγα ότι η δική μου πρόβλεψη είναι ότι η επιρροή τους θα αυξηθεί περαιτέρω στις ερχόμενες ευρωεκλογές μιας και οποιαδήποτε αντίπαλον δέον – όπως για παράδειγμα αυτό της Αριστεράς – δεν δείχνει ικανό να μειώσεις την ηγεμονία τους».    

• Σύμφωνα με κάποιες δημοσκοπήσεις, τα κόμματα τους ακροδεξιού χώρου μπορεί να καταλάβουν σχεδόν το 25% του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Δηλαδή πάνω από 150 έδρες.

«Με δεδομένο ότι το Ευρωκοινοβούλιο στο ένα τέταρτο του περίπου θα ”κατοικηθεί” από ακροδεξιές φωνές, θα υπάρχουν περαιτέρω δριμείες συνέπειες στην σφαίρα του κράτους δικαίου. Αυτού του τύπου η παρουσία στον Ευρωπαϊκό κοινοβουλίου ολόκληρου αυτού του αστερισμού ακροδεξιών σχηματισμών θα τσιμεντώσει την παρουσία τους εντός του καθιστώντας ως ένα απόλυτα νομιμοποιημένο πολιτικό παίκτη του οποίου η φωνή θα επηρεάζει την καθοριζόμενη ατζέντα των υπόλοιπων κυρίαρχων κομμάτων εκεί. Με άλλα λόγια, τα άλλα κόμματα θα πιέζονται για να μην χάνουν την νομιμοποίηση τους να στρέφουν την πολιτική τους ατζέντα τους ολοένα και πιο δεξιά κανονικοποιώντας την ακροδεξιά ρητορική και τα σχήματα και στην συνέχεια τις πολιτικές που θα προτείνονται από αυτούς. Η Ευρώπη φρούριο με ναυάγια όπως αυτό της Πήλου θα είναι μια πραγματικότητα που πλέον – με ελάχιστες εξαιρέσεις – δεν θα αμφισβητείται από κανέναν σε επίπεδο υπερεθνικών θεσμών» σχολιάζει ο κ. Σουβλής.

Προσπαθήσαμε, εν κατακλείδι, μέσα σε λίγες γραμμές να χωρέσουμε το «τις πταίει» για την στροφή προς την ακροδεξιά.

«Τις δομικές αιτίες για την εμφάνιση και διαιώνιση των παραπάνω φαινομένων τις περιέγραψα συνοπτικά παραπάνω. Αυτό το οποίο θα συμπλήρωνα είναι πως το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα – οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις της Σοσιαλδημοκρατίας και των Συντηρητικών – αρνούνται να αποδεκτούν και να αναγνωρίσουν τα δομικά αίτια της ακροδεξιάς κανονικοποίησης που δεν είναι τίποτα άλλο παρά απότοκα των εφαρμοζόμενων οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών τους. Έτσι απλά αρέσκονται να καταγγέλλουν τους σχηματισμούς αυτούς ως ”λαϊκίστικούς” οι οποίοι αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη η οποία σαγηνεύεται από τα κελεύσματα τους. Η ουσία του προβλήματος ωστόσο είναι υλική, υλιστική και έχει να κάνει με τις πολιτικές που εφαρμόζονται που εξαθλιώνουν ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα των Ευρωπαϊκών κοινωνιών στρέφοντας τα σε αυτές τις επιλογές. Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι μεγαλύτεροι λαϊκίστικές από τις πολιτικές δυνάμεις αυτού που έχει ονομαστεί ως εξτρεμιστικό κέντρο δεν υπάρχουν! Σε αυτήν την κατάσταση βέβαια έχει συμβάλει και η αριστερά η οποία βρίσκεται σε μια συνθήκη άρνησης επίσης. Αυτό το οποίο αρνείται να αποδεχτεί είναι ότι μετριοπαθείς μη λύσεις που πρόσφερε δεν ήταν λύσεις επί της ουσίας που θα μπορούσαν να προσφέρουν διέξοδα και προοπτικές στα εργαζόμενα στρώματα τα οποία επιδιώκει να εκπροσωπήσει. Αυτό σταδιακά την κατέστησε στα μάτια των εκλογικών σωμάτων των ευρωπαϊκών κοινωνιών μέρους του προβλήματος. Έτσι λύσεις όπως αυτές του Corbyn, των Podemos και του Σύριζα έχουν έρθει σε ένα ιστορικό τέλμα το οποίο αποτυπώνεται στην ουσιαστική τους διάλυση. Άμα θέλει η Αριστερά να επανέλθει στο πολιτικό προσκήνιο ως πολιτική δύναμη με αξιώσεις θα πρέπει να αναλογιστεί τα παραπάνω και αντιληφθεί ότι είναι αναγκαίο προτείνει λύσεις ουσιαστικές και δομικές στα προβλήματα των μεγάλων πλειοψηφιών παράγοντας προγράμματα και ρητορικές με φαντασία και λιγότερο ελιτισμό τα οποία θα δείχνουν την πραγματική ρίζα των αντινομιών τις οποίες βιώνουν στην καθημερινότητα τους. Πράγμα το οποίο πολύ φοβάμαι ότι δύσκολο να καταστεί εφικτό μέσα στο υφιστάμενο πλαίσιο της ΕΕ».