H ιστορική Mονή Παναγίας Σκριπούς -Ένα σημαντικό βυζαντινό μνημείο στον Ορχομενό

Ο Ορχομενός, όπως και γενικότερα, ο κάμπος της Βοιωτίας, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι τουριστικά αναπτυγμένος προορισμός.

Οι περισσότεροι συνηθίζουμε να διασχίζουμε τη βοιωτική πεδιάδα σε κάποιο ταξίδι στον αυτοκινητόδρομο Αθηνών- Λαμίας, χωρίς να επιλέγουμε να κάνουμε κάποια στάση εκεί. Παρόλα αυτά, υπάρχουν στον Ορχομενό σημαντικά μνημεία, αρχαιά και βυζαντινά. Με ένα από τα τελευταία θα ασχοληθούμε σήμερα, την Παναγία Σκριπού.

Η Παναγία λειτούργησε για εκατοντάδες χρόνια ως το καθολικό (δηλαδή κύρια εκκλησία) της ανδρικής Μονής Σκριπού. Για την ιστορία του μοναστηριού πολλές πληροφορίες δεν υπάρχουν ενώ για την εκκλησία πιστεύεται ότι είναι έργο του 9ου-10ου αιώνα μ.Χ. και ότι χτίστηκε ως ταφικό μνημείο του χορηγού του, του Λέοντα, ο οποίος υπήρξε ανώτατος αξιωματούχους στην υπηρεσία του βυζαντινού αυτοκράτορα.

Η μονή είναι χτισμένη στο γνωστό στυλ, «σταυροειδής μεταβατικός» και αποτελεί τον κυριότερο ναό του συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού τύπου στον ελλαδικό χώρο. Πρόκειται για ένα συνδυασμό του ελεύθερου σταυρού και της τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο. Το συγκεκριμένο στυλ αποτελεί την ενδιάμεση φάση πριν την καθιέρωση του σταυροειδούς εγγεγραμμένου, που αποτελεί την πλέον γνώριμη εικόνα ελλαδικής βυζαντινής εκκλησίας που έχουμε στο μυαλό μας, όπως οι ναοί στον Μυστρά ή η Μονή του Οσίου Λουκά.

Η εκκλησία χτίστηκε μάλλον τον 9ο-10ο αιώνα μ.Χ/Photo: Περικλής Μεράκος

Photo: Περικλής Μεράκος

Το καμπαναριό του ναού/Photo: Περικλής Μεράκος

Αξίζει να έρθετε εδώ και να απολαύσετε τη βυζαντινή μαστοριά που λόγω των εργασιών αναστήλωσης και αποκατάστασης έχει αναδειχθεί στην Παναγία Σκριπού.

Η εκκλησία πια λειτουργεί ως ενοριακός ναός του Ορχομενού και είναι διαμορφωμένη με έναν όμορφο περιβάλλοντα χώρο. Εκτός από αυτό μας εντυπωσίασε και ο εσωτερικός διάκοσμος του ναού αλλά και το καμπαναριό του. Είναι νεότερο έργο, του 1939, όταν πια η εκκλησία είχε κηρυχθεί μνημείο και έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε να σέβεται τη βυζαντινή αρχιτεκτονική κληρονομιά. Επίσης, ιδιαίτερης αξίας είναι το βυζαντινό ηλιακό ρολόι, που είναι κατακόρυφα σκαλισμένο στο νότιο τοίχο του ναού.

Μία ιστορία στην Κατοχή

Η Παναγία Σκριπού γιορτάζει συνολικά 5 φορές το χρόνο. Η σημαντικότερη γιορτή είναι στις 10 Σεπτεμβρίου, οπότε γίνεται και πανηγύρι και συνδέεται με ένα τοπικό γεγονός από τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 οι Ιταλοί συνθηκολόγησαν και αποχώρησαν από τη συμμαχία με τους Γερμανούς. Εκείνη τη στιγμή υπήρχαν πάνω από 2.000 Ιταλοί στρατιώτες στην πόλη της Λιβαδειάς μαζί με άφθονο στρατιωτικό υλικό.

Το 1926 η Παναγία κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο/Photo: Περικλής Μεράκος

Photo: Περικλής Μεράκος

Photo: Περικλής Μεράκος

Οι δυνάμεις της αντίστασης του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ στον Ορχομενό θεώρησαν πως μπορούσαν να επωφεληθούν από αυτή την εξέλιξη, είτε προσελκύωντας αντιφασίστες Ιταλούς φαντάρους, είτε απλά αρπάζοντας το πολεμικό υλικό.

Οι ενέργειες αυτές έγιναν γνωστές από τους Γερμανούς που προχώρησαν στην αντεπίθεση και σε εκτελέσεις Ιταλών αιχμάλωτων και ετοιμάζονταν να προχωρήσουν σε μαζικά αντίποινα κατά των κατοίκων του Ορχομενού. Τα ξημερώματα της 9ης προς 10ης Σεπτεμβρίου ένα γερμανικό απόσπασμα με στρατιώτες και άρματα βρέθηκε μπροστά στην εκκλησία της Παναγίας, αλλά τίποτα τραγικό δεν συνέβη.

Σύμφωνα με όσα είπε μετά ο Γερμανός επικεφαλής του αποσπάσματος είδε μπροστά του την Παναγία να εμποδίζει με το σώμα της την πορεία των τανκς. Όταν αργότερα αντίκρυσε την εικόνα της Παναγίας εντός του ναού ανέφερε στους ντόπιους: «Αυτή η γυναίκα σας έσωσε».

Photo: Περικλής Μεράκος

Ο πόλεμος τελείωσε και ο Γερμανός επέστρεψε στη χώρα μας και τον Ορχομενό. Μάλιστα χάρισε στην εκκλησία μια εικόνα που δεν παραπέμπει σε κλασική αγιογραφία αλλά σε αναπαράσταση του οράματός του και τα επόμενα χρόνια συμμετείχε στην ετήσια λιτανεία στις 10 Σεπτεμβρίου.

Το βέβαιο είναι πως αξίζει την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στην περιοχή να κάνετε μια μικρή στάση στον Ορχομενό για να θαυμάσετε αυτό το βυζαντινό μνημείο, το τόσο ζυμωμένο με τη νεότερη ιστορία της Βοιωτίας.

Μερικά tips για μια εκδρομή στην περιοχή

Η Moνή Σκριπού δεν είναι το μόνο σημαντικό θρησκευτικό μνημείο στη Βοιωτία, ξεχωρίζει και η Μονή του Οσίου Λουκά, στο όρος Στείρι. Μεσοβυζαντινή μονή που έχει ενταχθεί στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Αν και επλήγη από τις πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού τα σημαντικότερα σημεία της διασώθηκαν.

Λιβαδειά/Photo: Shutterstock

Μια όμορφη ημερήσια εκδρομή από την Αθήνα είναι αυτή που περνάει από τη Μονή Σκριπού και καταλήγει στη Λιβαδειά για φαγητό, καφέ και βόλτα στις πηγές της Κρύας.

Η Μονή Σκριπού μπορεί να γίνει και ενδιάμεσος σταθμός μιας εκδρομής με τελικό προορισμό την Αράχωβα και τους Δελφούς.

Στον ίδιο τον Ορχομενό υπάρχουν και σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία, όπως το θέατρο και ο θολωτός μυκηναϊκός τάφος του Μινύα, μια μικρότερη «παραλλαγή» του τάφου του Ατρέα στις Μυκήνες.

Πηγή: travel.gr