Ανάλυση BBC: Οι ειδικοί είναι επιφυλακτικοί για το σχέδιο εξάλειψης της Χαμάς

Συνεδριάζει εκ νέου το ΣΑ του ΟΗΕ, καθώς η απόφαση της ΓΣ για ανθρωπιστική εκεχειρία έπεσε στο κενό. Οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί της Γάζας συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας, με ιδιαίτερη έμφαση στο βόρειο τμήμα του θύλακα, όπου οι ισραηλινές δυνάμεις φαίνεται να επιχειρούν να προελάσουν. «Σημαντικές ζημιές» έχουν αναφερθεί στο νοσοκομείο Αλ Κουντς στη Γάζα, μετά τις ισραηλινές επιθέσεις σε κοντινούς στόχους. Εκεί έχουν βρει καταφύγιο χιλιάδες άμαχοι.

Συνεχίζεται η ένταση στη Δ. Όχθη με επιδρομές των ισραηλινών δυνάμεων και επιθέσεις εποίκων, με τον επικεφαλής της ισραηλινής υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας Shin Bet να δηλώνει ότι θα μπορούσε να υπάρξει «έκρηξη» βίας. Νέα πλήγματα του Ισραήλ σε Συρία και Λίβανο τα ξημερώματα εντείνουν την ανησυχία για περαιτέρω κλιμάκωση.

Την ίδια ώρα και ενώ οι ΗΠΑ προειδοποιούν για κλιμάκωση της σύρραξης ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, έχει ορκιστεί να «αλλάξει τη Μέση Ανατολή». Ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε ότι «δεν υπάρχει επιστροφή».

Την ίδια στιγμή, τα στοιχεία για τον αριθμό των νεκρών παιδιών είναι σοκαριστικά. Όπως σημειώνει η οργάνωση Save the Children, από τις 7 Οκτωβρίου τουλάχιστον 3.257 παιδιά έχουν αναφερθεί ότι έχουν σκοτωθεί, εκ των οποίων τα 3.195 στη Γάζα, 33 στη Δυτική Όχθη και 29 στο Ισραήλ. Δηλαδή, μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες έχουν σκοτωθεί περισσότερα παιδιά από τον ετήσιο αριθμό νεκρών παιδιών στον κόσμο από το 2019.

Πού “πάει” ο πόλεμος

Μετά τη φρίκη της 7ης Οκτωβρίου, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι συνεχίζουν να λένε ότι σκοπεύουν να ξεριζώσουν τη Χαμάς από τη Λωρίδα της Γάζας, στρατιωτικά και πολιτικά. Αλλά δεν είναι σαφές πώς θα επιτευχθεί αυτή η πρωτοφανής φιλοδοξία, σημειώνει σε δημοσίευμά του το βρετανικό BBC.

«Δεν μπορείς να προωθήσεις μια τέτοια ιστορική κίνηση χωρίς σχέδιο για την επόμενη ημέρα», λέει ο δρ Michael Milshtein, επικεφαλής του Φόρουμ Παλαιστινιακών Σπουδών στο Κέντρο Moshe Dayan του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ. Ο Δρ Milshtein, πρώην επικεφαλής του Τμήματος Παλαιστινιακών Υποθέσεων της Ισραηλινής Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, φοβάται ότι ο σχεδιασμός μόλις έχει αρχίσει. «Πρέπει να το κάνετε αμέσως τώρα», λέει.

Δυτικοί διπλωμάτες λένε ότι διεξάγουν έντονες συζητήσεις με το Ισραήλ για το μέλλον, αλλά ότι μέχρι στιγμής τίποτα δεν είναι ξεκάθαρο. «Δεν υπάρχει απολύτως κανένα σταθερό σχέδιο», είπε ένας. «Μπορείς να σκιαγραφήσεις μερικές ιδέες στο χαρτί, αλλά για να τις κάνεις πραγματικότητα θα χρειαστούν εβδομάδες, μήνες διπλωματίας».

• Υπάρχουν στρατιωτικά σχέδια – από την υποβάθμιση της στρατιωτικής ικανότητας της Χαμάς έως την κατάληψη μεγάλων τμημάτων της Λωρίδας της Γάζας. Αλλά όσοι έχουν μακρόχρονη εμπειρία στην αντιμετώπιση προηγούμενων κρίσεων λένε ότι ο σχεδιασμός φτάνει μέχρι εκεί. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει μια βιώσιμη, λειτουργική λύση για τη Γάζα την επομένη της εκκένωσης των δυνάμεών μας», λέει ο Χάιμ Τόμερ, πρώην ανώτερος αξιωματικός της υπηρεσίας εξωτερικών πληροφοριών του Ισραήλ, της Μοσάντ.

Οι Ισραηλινοί είναι σχεδόν ομόφωνοι: η Χαμάς πρέπει να ηττηθεί. Οι σφαγές της 7ης Οκτωβρίου ήταν απλά πολύ τρομακτικές. Δεν μπορεί να επιτραπεί ποτέ ξανά στην οργάνωση να κυβερνήσει τη Γάζα. Αλλά η Χαμάς, λέει ο Δρ Milshtein, είναι μια ιδέα, όχι κάτι που το Ισραήλ μπορεί απλά να διαγράψει.

«Δεν είναι όπως το Βερολίνο το 1945, όταν κόλλησες μια σημαία πάνω από το Ράιχσταγκ και αυτό ήταν όλο».

Ένας καλύτερος παραλληλισμός, λέει, είναι το Ιράκ το 2003, όπου οι δυνάμεις υπό την ηγεσία των ΗΠΑ προσπάθησαν να εξαφανίσουν όλα τα ίχνη του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν. Η «απομπααθικοποίηση», όπως ονομάστηκε, ήταν μια καταστροφή. Άφησε εκατοντάδες χιλιάδες Ιρακινούς δημόσιους υπαλλήλους και μέλη των ενόπλων δυνάμεων χωρίς δουλειά, σπέρνοντας τους σπόρους για μια καταστροφική εξέγερση.

• Αμερικανοί βετεράνοι αυτής της σύγκρουσης βρίσκονται στο Ισραήλ, μιλώντας στον ισραηλινό στρατό για τις εμπειρίες τους σε μέρη όπως η Φαλούτζα και η Μοσούλη. «Ελπίζω να εξηγήσουν στους Ισραηλινούς ότι έκαναν κάποια τεράστια λάθη στο Ιράκ», λέει ο Δρ Milshtein.

«Για παράδειγμα, να μην έχουν ψευδαισθήσεις για την εξάλειψη του κυβερνώντος κόμματος ή για την αλλαγή της νοοτροπίας των ανθρώπων. Αυτό δεν θα συμβεί».

Οι Παλαιστίνιοι συμφωνούν. «Η Χαμάς είναι μια λαϊκή οργάνωση βάσης», λέει ο Mustafa Barghouti, πρόεδρος της Παλαιστινιακής Εθνικής Πρωτοβουλίας. «Αν θέλουν να απομακρύνουν τη Χαμάς, θα πρέπει να καθαρίσουν εθνοτικά όλη τη Γάζα». Αυτή η σκέψη -ότι το Ισραήλ σκοπεύει κρυφά να εξαναγκάσει εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους να φύγουν από τη Λωρίδα της Γάζας και να μεταβούν στη γειτονική Αίγυπτο- ανακινεί τους πιο βαθιά ριζωμένους παλαιστινιακούς φόβους.

Για έναν πληθυσμό που αποτελείται ήδη σε μεγάλο βαθμό από πρόσφυγες -αυτούς που έφυγαν ή εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους όταν ιδρύθηκε το Ισραήλ- η σκέψη μιας νέας μαζικής εξόδου ξυπνά μνήμες από τα τραυματικά γεγονότα του 1948.

«Η φυγή σημαίνει εισιτήριο χωρίς επιστροφή», λέει η Diana Buttu, πρώην εκπρόσωπος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. «Δεν σημαίνει ότι θα επιστρέψουμε».

• Ισραηλινοί σχολιαστές, συμπεριλαμβανομένων πρώην υψηλόβαθμων αξιωματούχων, έχουν κάνει συχνή αναφορά στην ανάγκη να στεγαστούν οι Παλαιστίνιοι, προσωρινά, πέρα από τα σύνορα στο Σινά.

Ο Giora Eiland, πρώην επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας του Ισραήλ, λέει ότι ο μόνος τρόπος για να επιτύχει το Ισραήλ τις στρατιωτικές του φιλοδοξίες στη Γάζα χωρίς να σκοτώσει πολλούς αθώους Παλαιστίνιους, είναι να εκκενώσουν οι άμαχοι τη Γάζα.

«Θα πρέπει να περάσουν τα σύνορα με την Αίγυπτο», λέει, «προσωρινά ή μόνιμα».

Στους παλαιστινιακούς φόβους έρχεται να προστεθεί μια φράση στο αίτημα του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν προς το Κογκρέσο στις 20 Οκτωβρίου για την έγκριση χρηματοδότησης για τη στήριξη του Ισραήλ και της Ουκρανίας. Λέει: «Αυτή η κρίση θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει σε εκτοπισμό πέρα από τα σύνορα και σε υψηλότερες περιφερειακές ανθρωπιστικές ανάγκες».

Μέχρι σήμερα, το Ισραήλ δεν έχει δηλώσει ότι θέλει οι Παλαιστίνιοι να περάσουν τα σύνορα. Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) έχουν επανειλημμένα πει στους πολίτες να μετακινηθούν μόνο σε ασαφώς καθορισμένες «ασφαλείς περιοχές» στο νότο. Αλλά ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, έχει προειδοποιήσει ότι ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα μπορεί να είναι «μια προσπάθεια να ωθήσει τους άμαχους κατοίκους να… μεταναστεύσουν στην Αίγυπτο».

Αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν ακόμα κάτοικοι της Γάζας στη Λωρίδα της Γάζας όταν όλα αυτά τελειώσουν, ποιος θα τους κυβερνήσει;

«Αυτό είναι το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δολαρίων», λέει ο Δρ Milshtein. Το Ισραήλ, λέει, θα πρέπει να υποστηρίξει τη δημιουργία μιας νέας διοίκησης, που θα διοικείται από τους κατοίκους της Γάζας, με τη συμμετοχή των τοπικών ηγετών και την υποστήριξη των ΗΠΑ, της Αιγύπτου και ίσως της Σαουδικής Αραβίας. Θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει ηγέτες από τη Φατάχ, την αντίπαλη παλαιστινιακή παράταξη που η Χαμάς εκδίωξε βίαια από τη Γάζα ένα χρόνο μετά τη νίκη της στις εκλογές του 2006. Η Φατάχ ελέγχει την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία εδρεύει στην πόλη Ραμάλα, στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Αλλά η Παλαιστινιακή Αρχή και ο γηραιός πρόεδρός της Μαχμούντ Αμπάς είναι εξαιρετικά αντιδημοφιλείς μεταξύ των Παλαιστινίων, τόσο στη Δυτική Όχθη όσο και στη Λωρίδα της Γάζας.

Η Diana Buttu λέει ότι η Παλαιστινιακή Αρχή μπορεί να θέλει κρυφά να επιστρέψει στη Γάζα, αλλά όχι αν αυτό σημαίνει ότι «θα πρέπει να μπει στην πλάτη ενός ισραηλινού τανκ».

Και η βετεράνος Παλαιστίνια πολιτικός Hanan Ashrawi, η οποία υπηρέτησε για λίγο στην Παλαιστινιακή Αρχή τη δεκαετία του 1990, ενοχλείται από τη σκέψη ότι οι ξένοι, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ, θα προσπαθήσουν και πάλι να καθορίσουν πώς θα ζουν οι Παλαιστίνιοι.

«Άνθρωποι που νομίζουν ότι αυτό είναι μια σκακιέρα και μπορούν να μετακινήσουν μερικά πιόνια εδώ και εκεί και να έχουν μια κίνηση ματ στο τέλος. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί», λέει. «Μπορεί να βρείτε μερικούς συνεργάτες», λέει, «αλλά οι κάτοικοι της Γάζας δεν θα τους πάρουν με καλό μάτι».

Μεταξύ όσων έχουν ασχοληθεί με πολέμους στη Γάζα στο παρελθόν, αν και όχι σε αυτή την κλίμακα, υπάρχει βαθιά ανησυχία και η αίσθηση ότι σχεδόν τα πάντα έχουν δοκιμαστεί ξανά.

• Ο πρώην αξιωματικός της Μοσάντ, Haim Tomer, λέει ότι θα ανέστειλε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις για ένα μήνα σε μια προσπάθεια να βγουν πρώτα οι όμηροι. Το 2012, μετά από έναν προηγούμενο γύρο μαχών στη Γάζα, συνόδευσε τον διευθυντή της Μοσάντ στο Κάιρο για μυστικές συνομιλίες που κατέληξαν σε κατάπαυση του πυρός.

Οι εκπρόσωποι της Χαμάς, λέει, βρίσκονταν «στην άλλη πλευρά του δρόμου», ενώ Αιγύπτιοι αξιωματούχοι πηγαινοέρχονταν ανάμεσά τους. Ένας παρόμοιος μηχανισμός θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ξανά, λέει, και το Ισραήλ θα πληρώσει σχεδόν σίγουρα υψηλό τίμημα. «Δεν με νοιάζει αν απελευθερώσουμε μερικές χιλιάδες κρατούμενους της Χαμάς. Θέλω να δω τους ανθρώπους μας να επιστρέφουν στα σπίτια τους».

Το Ισραήλ, λέει, θα μπορούσε τότε να αποφασίσει αν θα επαναλάβει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις πλήρους κλίμακας ή θα επιλέξει μια μακροπρόθεσμη εκεχειρία. Αλλά αν δεν διαχωρίσει φυσικά το έδαφος από το Ισραήλ και δεν το σύρει στη Μεσόγειο, λέει ότι το Ισραήλ είναι προορισμένο να ασχολείται με τη Λωρίδα της Γάζας επ’ αόριστον. «Είναι σαν ένα κόκαλο στο λαιμό μας».