Γιατί η Ελλάδα γιορτάζει την έναρξη και όχι τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – Το αιχμηρό σχόλιο του Μάνου Χατζηδάκη

Ο Μάνος Χατζιδάκις, σε ραδιοφωνική εκπομπή για την 28η Οκτωβρίου, τον Ιωάννη Μεταξά και το «Όχι» κατέθεσε το δικό του αιχμηρό σχόλιο. «Γιατί είπε το «Όχι» ο Μεταξάς αφού θαύμαζε τον άξονα και κυβερνούσε με τον τρόπο του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού; Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά, οι πιέσεις, οι Άγγλοι, τα ανάκτορα κλπ. Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί: Και αν λέγαμε ναι; Πάλι στα ίδια θα ήμασταν», τόνισε αρχικά.

Στη συνέχεια, είπε: «Ένα δυο χρόνια υπό συμμαχική επιστασία. Μήπως δεν ήμασταν πέντε και δέκα χρόνια κάτω από αυτούς; Και ύστερα μέσα στη συμμαχία και τέλος στην ευρωπαϊκή κοινότητα».

«Άσε και εκείνη την μεταπολεμική ψευδαίσθηση που μας την καλλιεργούσαν και οι πρώτες μεταπολεμικές κυβερνήσεις ότι ήμασταν και οι πρωταγωνιστές του πολέμου, οι περιούσιοι των συμμάχων. Πιστεύαμε στο τέλος σαν τον Καραγκιόζη πως εμείς σκοτώσαμε τον καταραμένο όφι. Μεθύσαμε από δόξα που μόνοι μας χαρίσαμε στους εαυτούς μας», πρόσθεσε ο Μάνος Χατζιδάκις.

«Για άλλη μια φορά νίκησαν οι Χίτες, οι κουτσαβάκηδες, οι ταγματασφαλίτες, οι βασανιστές και οι μέλλοντες Μιχαλόπουλοι και οι Κουρήδες. Αυτή είναι η 28η Οκτωβρίου», είπε χαρακτηριστικά.

• Όμως γιατί η Ελλάδα, με σχεδόν μισό εκατομμύριο νεκρούς στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν γιορτάζει τον Μάιο, όταν η νίκη των συμμάχων (το 1945) οριστικοποιήθηκε; Γιατί επιλέχθηκε η μέρα που η χώρα, είπε «Όχι» στον Γκράτσι και κατόπιν στη Γερμανία; Γιατί επιλέχθηκε η μέρα που η Ελλάδα ουσιαστικά εισήλθε στον φρικτό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;

Ξεκάθαρη απάντηση δεν υπάρχει. Η 28η Οκτωβρίου καθιερώθηκε η ημέρα μνήμης για τον αγώνα των Ελλήνων απέναντι στους Ιταλούς φασίστες και τη ναζιστική Γερμανία για πολλούς και διάφορους λόγους.

Η επέτειος του «Όχι» γιορτάστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια της Κατοχής. Στο κεντρικό κτίριο και στον προαύλιο χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιήθηκε ο πρώτος εορτασμός στις 28 Οκτωβρίου 1941. Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, έγιναν ομιλίες από φοιτητές, ενώ στην επέτειο αναφέρθηκε εκτενώς και ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος αρνήθηκε να κάνει μάθημα εκείνη την ημέρα, με αποτέλεσμα να απολυθεί από το Πανεπιστήμιο.

Στην δεύτερη επέτειο (1942), ο εορτασμός έγινε στην Πλατεία Συντάγματος με πρωτοβουλία των οργανώσεων ΕΠΟΝ και ΠΕΑΝ. Μάλιστα, υπήρχε ανησυχία για το πώς θα αντιδράσουν οι ιταλικές δυνάμεις κατοχής, οι οποίες, ωστόσο, δεν παρενέβησαν. Στον Πειραιά πραγματοποιήθηκαν ολιγοπληθείς συγκεντρώσεις, που διαλύονταν σύντομα, για να αποφευχθεί η επέμβαση των Ιταλών.

Για πρώτη φορά η επέτειος γιορτάστηκε επίσημα στις 28 Οκτωβρίου 1944 με παρέλαση ενώπιον του πρωθυπουργού, Γεωργίου Παπανδρέου. Να σημειωθεί ότι η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε, το 1952, η γιορτή της Αγίας Σκέπης από την 1η Οκτωβρίου να μεταφερθεί στις 28 Οκτωβρίου, με το αιτιολογικό ότι η Παναγία βοήθησε τον Ελληνικό Στρατό στον πόλεμο της Αλβανίας.

• Όπως γίνεται αντιληπτό, η πρώτη κιόλας επέτειος του «Όχι» απέκτησε ξεχωριστό χαρακτήρα. Έγινε αφορμή για να κρατηθεί ζωντανή η φλόγα της αντίστασης σε μια εποχή που η ιταλογερμανική κατοχή «θέριζε» τον ελληνικό λαό. Οι πολίτες της χώρας, ιδίως στα αστικά κέντρα, γνώριζαν την απόλυτη εξαθλίωση, που κορυφώθηκε με τον Μεγάλο Λιμό. Ως εκ τούτου, η επέτειος του «Όχι», έστω και υπό αντίξοες συνθήκες, λειτουργούσε ως σπίθα για να κρατήσει ζωντανό το όνειρο της λευτεριάς.

Πάντως, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής, προκύπτει ότι τόσο η Αριστερά, όσο και η Δεξιά ταυτίζονταν με την 28η Οκτωβρίου, στην οποία απέδιδαν διαφορετικό νόημα.

Για πολλούς, η επέτειος του «Όχι» αντιπροσωπεύει την ενότητα και την αδελφοσύνη που επέδειξε ο ελληνικός λαός κάτω από αντίξοες συνθήκες, αλλά και την αναγκαιότητα για πάλη με την ελπίδα ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες.