Σακελλαρίδης στο libre: Γιατί η Generation Z είναι “μαύρο κουτί” για τα κόμματα- Η κρίση της πολιτικής και οι συνεργασίες

Στα προβλήματα της σύγχρονης πολιτικής και των κομμάτων, στον ρόλο Eteron αλλά την προσωπική του διαδρομή αναφέρεται ο Γαβριήλ Σακελαρίδης στη συνέντευξη στο libre. Αναφερόμενος στην κρίση της πολιτικής, όπως ο ίδιος λέει το «καινούριο στοιχείο» που παρατηρείται «είναι το αίσθημα αδυναμίας της πολιτικής να καθορίσει την ατζέντα, να χαράξει αυτόνομη πορεία από τα οικονομικά συμφέροντα και εντέλει να αποβεί χρήσιμη στη ζωή των πολιτών».

Τονίζει ότι τα κόμματα δεν πρέπει να συνομιλούν για συνεργασίες σύμφωνα με τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, αλλά «οφείλουν να διαμορφώνουν τις συνεργασίες τους» βάσει των εκλογικών αποτελεσμάτων.

Τέλος, ο Γ. Σακελαρίδης μιλά για πρώτη φορά για την απόφασή του να παραιτηθεί τον Οκτώβριο του 2015 από βουλευτής. Όπως λέει  «από τη μία όντως δεν μπορούσα να υπερασπιστώ αυτή την πολιτική, αλλά από την άλλη ένιωθα ότι δεν μπορούσα να προτείνω κάποια εναλλακτική».

Συνέντευξη

–Κύριε Σακελλαρίδη, το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, το οποίο διευθύνετε έχει συμπληρώσει σχεδόν πάνω από έναν χρόνο λειτουργίας. Σ’ αυτό το διάστημα έχει πραγματοποιήσει πολλές και διαφορετικές έρευνες. Τελευταία παρουσιάσατε έρευνες για το λεγόμενο «απόρρητο» και τις υποκλοπές και το θέμα του κόστους των ενοικίων. Θα μας κάνετε έναν απολογισμό και θα μας πείτε τι προετοιμάζετε για τη συνέχεια;

To Eteron ξεκίνησε τη δημόσια παρουσία του τον Γενάρη του 2022 και μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο έχει όντως κατορθώσει να κάνει μία σημαντική πορεία. Στόχος μας εξαρχής ήταν να θέσουμε στον δημόσιο διάλογο κρίσιμα ζητήματα, να τα συνοδεύσουμε με αξιόπιστη έρευνα και να τα επικοινωνήσουμε προς την κοινωνία και την πολιτική με τρόπο κατανοητό και εύληπτο.

• Με αφετηρία τις αξίες του Ινστιτούτου και την πίστη στην κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα, την συμπερίληψη, τη διαφάνεια και την εμβάθυνση της δημοκρατίας, δεν κρύψαμε την ιδεολογική μας βάση και την τοποθέτηση μας στα κοινά.

Αντιθέτως, με αυτά ως δεδομένα προσπαθήσαμε να διευρύνουμε τον χώρο απεύθυνσης των προοδευτικών αξιών και να επανανοηματοδοτήσουμε την πρακτική της πολιτικής με επεξεργασίες προτάσεων αλλά και με νέους τρόπους επικοινωνίας με κοινωνικές ομάδες που παραδοσιακά δεν γοητεύονται από την πολιτική. 

Στο πλαίσιο αυτό αναδείξαμε μία σειρά ζητημάτων όπως την ανάγκη ύπαρξης συγκροτημένης δημόσιας πολιτικής για την στέγαση στην χώρα μας. Εστιάσαμε κυρίως στο ζήτημα των αυξημένων ενοικίων και τις επιπτώσεις του στην κοινωνία, καθώς θεωρήσαμε ότι είναι ένα φλέγον ζήτημα από την μία, αλλά υποτιμημένο στον δημόσιο διάλογο από την άλλη. Ασχοληθήκαμε επισταμένα με την ακτινογράφηση της λεγόμενης Generation Z, της γενιάς δηλαδή που σήμερα είναι 17-25 ετών και αποτελεί ένα “μαύρο κουτί” για την πλειοψηφία όσων ασχολούνται με την πολιτική.

Προσπαθήσαμε να διαπιστώσουμε τους τρόπους μέσα από τους οποίους πολιτικοποιείται και κοινωνικοποιείται η γενιά αυτή, που έχει το χαρακτηριστικό ότι έχει μεγαλώσει μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον των νέων τεχνολογιών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ταυτόχρονα, αναδείξαμε το ζήτημα των κακόβουλων λογισμικών παρακολούθησης και των υποκλοπών, φέρνοντας στην Ελλάδα τον κορυφαίο ερευνητή στον κόσμο από το Citizen Lab του Τορόντο, ενώ καταθέσαμε προτάσεις πολιτικής για το πως πρέπει να λειτουργεί το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών, βασιζόμενοι στη διεθνή εμπειρία. Τέλος παρουσιάσαμε έρευνες για την οικονομική δικαιοσύνη, για τα ενεργειακά στον απόηχο του πολέμου στην Ουκρανία αλλά και για ζητήματα δικαιωμάτων όπως την έμφυλη βία και τις γυναικοκτονίες αλλά και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. 

• Πλέον βρισκόμαστε μπροστά στον προγραμματισμό των δράσεων μας για το 2023. Ένα ζήτημα με το οποίο θα ασχοληθούμε είναι αυτό της “ανοικτότητας” των δεδομένων, της διακυβέρνησης αλλά και των τεχνολογιών.

Αυτό είναι ένα κρίσιμο ζήτημα που έχει προεκτάσεις τόσο στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας, όσο και στην διαφάνεια και εντέλει στη δημοκρατική συμμετοχή. Από εκεί και πέρα θα ακολουθήσει ένα πλήθος ερευνών και δράσεων. 

–Αναμφισβήτητα η πολιτική περνά κρίση αξιοπιστίας. Στην Ελλάδα, το θέμα της διαχείρισης των υποκλοπών, οι «αποκαλύψεις» για τον βουλευτή Ανδρέα Πάτση και η υπόθεση Qatar Gate που έχει και ελληνικό άρωμα δείχνουν ότι η κριση δεν μας άφησε βοήθησε να καταλάβουμε δομικά λάθη της κοινωνίας. Σε συνομιλίες με στελέχη των κομμάτων, υπάρχει διάχυτη ανησυχία για τη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές. Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει μεγάλη αποχή, κάτι που παραδοσιακά ενισχύει το πρώτο κόμμα και τις αντιδραστικές δυνάμεις;

Η αποχή είναι ένα δομικό πρόβλημα των σύγχρονων δημοκρατιών, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκφράζει την απογοήτευση των πολιτών από το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του. Δεν είναι απαραίτητο ότι εκφράζει μία απολίτικη στάση, για κάποιους είναι πολιτική πράξη αποδοκιμασίας.

Υπάρχουν όμως και εκείνοι που υιοθετούν μία πιο αντιπολιτική στάση, συνολικά επικριτική προς την πολιτική ως ουσία και όχι απέναντι στις παθογένειές της. 

Τα σκάνδαλα στην πολιτική ζωή του τόπου ήταν διαχρονικά αναπόσπαστο κομμάτι της. Σίγουρα παίζουν σημαντικό ρόλο στην απογοήτευση και την ανάπτυξη εχθρότητας προς την πολιτική. Αυτό που όμως είναι καινούριο στοιχείο, και έχει πιο δομικά χαρακτηριστικά, είναι το αίσθημα αδυναμίας της πολιτικής να καθορίσει την ατζέντα, να χαράξει αυτόνομη πορεία από τα οικονομικά συμφέροντα και εντέλει να αποβεί χρήσιμη στη ζωή των πολιτών. Η μετα-δημοκρατική τάση που ενισχύεται σε όλη την Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα, αποδυναμώνει την πολιτική σφαίρα ως χώρο δημόσιου διαλόγου και λήψης δημοκρατικών αποφάσεων, μειώνει τη λογοδοσία και τη διαφάνεια και τοποθετεί τα οικονομικά συμφέροντα στο επίκεντρο.

• Η επανοηματοδότηση της πολιτικής, ως αξίας από μόνη της με τρόπο που να είναι χρήσιμη στη ζωή των πολιτών ίσως είναι το πιο μεγάλο διακύβευμα της σύγχρονης εποχής. Ειδικά για την Αριστερά και τους προοδευτικούς πολίτες, ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται η πολιτική, η ρητορική που την ακολουθεί αλλά και η δημόσια πρακτική που τη συνοδεύει είναι εξαιρετικής σημασίας σε μία τέτοια περίοδο.

Ο χώρος που αφήνεται από την πολιτική συμμετοχή και εκφράζεται μέσα από την εκλογική αποχή, αποτελεί προνομιακό πεδίο για την ανάπτυξη μισαλλοδοξίας και ακροδεξιού λαϊκισμού που βαθαίνει τη συντηρητικοποίηση των κοινωνιών. 

–Από τις έρευνες του Eteron, βλέπετε οι πολίτες να ζητούν συγκυβέρνηση ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ή ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ. Ή μήπως πρέπει να λάβουμε στα σοβαρά υπόψιν το ενδεχόμενο ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, να σχηματίσουν από κοινού κυβέρνηση. 

Δεν πιστεύω ότι τα κόμματα πρέπει να συζητάνε για συνεργασίες στη βάση των δημοσκοπήσεων. Αυτό στην πραγματικότητα διαμορφώνει μία “πολιτική-σουπερμάρκετ” που τα πολιτικά κόμματα πρέπει να προσαρμόζονται στις προτιμήσεις των “καταναλωτών – ψηφοφόρων”. Τα πολιτικά κόμματα φυσικά και πρέπει να ακούνε τους πολίτες, να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες τους, τα προβλήματα και τις προτιμήσεις τους. Και πάνω σε αυτά να καταθέτουν πολιτικά σχέδια βασισμένα σε αξίες και πολιτικές και όχι σε επικοινωνιακά, “έξυπνα” προϊόντα.

Από εκεί και πέρα, τα πολιτικά κόμματα κρίνονται στις εκλογές και με βάση το αποτέλεσμα, σε συνθήκες απλής αναλογικής, οφείλουν να διαμορφώνουν τις συνεργασίες τους.

Οι εκλογικές μάχες δεν κερδίζονται μόνο στο επίπεδο της τακτικής. Για να κερδηθούν χρειάζονται μάχες στο πεδίο των ιδεών, των επιχειρημάτων, των κοινωνικών συμμαχιών και της στρατηγικής. Χρειάζονται εργαλεία και αναλύσεις για το πώς σχηματίζουν οι άνθρωποι πολιτικές ταυτότητες σε συνθήκες ρευστότητας. 

Αν δεν δοθεί χώρος στην πολιτική ως πεδίο γόνιμης σύγκρουσης ιδεών και εκπροσωπήσεων θα μετατραπεί σε ένα παιχνίδι εκλογικής αριθμητικής, ενισχύοντας τις φυγόκεντρες τάσεις και την αντιπολιτική.

–Με τον κ. Τσίπρα συζητάτε για πολιτική και τα προβλήματά της; Τον συμβουλεύετε;

Ως Eteron έχουμε διαύλους επικοινωνίας και παρουσιάζουμε τις μελέτες μας στο πολιτικό προσωπικό της χώρας. Προφανώς και σε στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και άλλων πολιτικών κομμάτων.

Είναι κάτι που το επιδιώκουμε και θεωρούμε χρήσιμο, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί την αποκλειστική μας δραστηριότητα. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και συζητήσεις με τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και με όλους όσους το επιθυμούν. 

–Το 2015 παραιτηθήκατε από το βουλευτικό αξίωμα μάλλον αιφνιδιαστικά. Τελικά τότε φύγατε γιατί διαφωνούσατε με την πολιτική του 3^ου μνημονίου, που έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ ή θέλατε να «αποτοξινωθείτε» από την πολιτική γενικότερα;

Η περίοδος των μνημονίων ήταν μία περίοδος που δύσκολα θα μπορούσατε να βρείτε πολλούς βουλευτές που να συμφωνούσαν με την πολιτική που εφαρμοζόταν, ειδικά από την Αριστερά. Ήταν μία πολιτική ανορθολογική ως προς τους διακηρυγμένους στόχους της και με σαφή προσανατολισμό στην εσωτερική υποτίμηση και τη λιτότητα.

Οι συνέπειες της πλέον είναι γνωστές στην ελληνική κοινωνία. Η παραίτηση μου είχε να κάνει με δύο παραδοχές.

Από την μία όντως δεν μπορούσα να υπερασπιστώ αυτή την πολιτική, αλλά από την άλλη ένιωθα ότι δεν μπορούσα να προτείνω κάποια εναλλακτική. Μπροστά σε αυτή την αμηχανία και το αδιέξοδο, ένιωσα ότι το μόνο που μπορούσα να κάνω είναι να παραιτηθώ και να αποσυρθώ από την κεντρική πολιτική σκηνή.

Αντιλαμβάνομαι τις κριτικές ότι “φυγομάχησα” και ότι “δεν έμεινα να το παλέψω”, ήταν όμως -θεωρώ- μια ειλικρινής πράξη και ανάληψη προσωπικής ευθύνης. 

–Μεταξύ της θητείας στην Διεθνή Αμνηστία, της έρευνας στο Eteron και την πολιτική σας θητεία, τι επιλέγετε;

Όλα όσα αναφέρετε συνδέονται με μία λεπτή κόκκινη κλωστή. Μια ανάγκη ενασχόλησης με τα κοινά, τις αξίες και την ιδεολογική μου αναφορά, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να είμαι στην πρώτη γραμμή, στην κεντρική πολιτική σκηνή. Αυτό που έχει σημασία για όλους μας είναι να νιώθουμε χρήσιμοι σε όποιον σκοπό τασσόμαστε. Αυτό μπορεί να γίνεται με διάφορους τρόπους, μέσα από διάφορες παρακαμπτηρίους, χωρίς αυτοαναφορικότητες.

• Από όλες τις παραπάνω εμπειρίες όμως νιώθω ότι έχω αποκομίσει σημαντικά οφέλη που σχετίζονται κυρίως με την έννοια της χρησιμότητας του κάθε ανθρώπου στη συλλογική προσπάθεια για την κοινωνική αλλαγή. Πολλές φορές ακούμε ότι η πολιτική είναι η “τέχνη του εφικτού”.

Η προσπάθεια να μετατοπίζεις κάθε φορά αυτό που θεωρείται “εφικτό” σε κάθε συγκυρία βρίσκεται -κατά την άποψη μου- στον πυρήνα της πολιτικής και είναι το πιο σπουδαίο διακύβευμα.