Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας: Μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας

Η 10η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (World Suicide Prevention Day) με απόφαση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), καθώς θεωρεί την αυτοκτονία ένα μείζον πρόβλημα της δημόσιας υγείας (ήδη από το 1990) και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται, με ανάπτυξη εθνικών προγραμμάτων πρόληψης, σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Ρούλα Σκουρογιάννη

Στην Έκθεση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας για την αυτοκτονία τονίζεται ότι αυτή δεν αποτελεί ένα μοιραίο γεγονός, καθώς το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να έχει προληφθεί.
Κάθε 40 δευτερόλεπτα, ένας άνθρωπος σε όλο τον κόσμο θέτει τέρμα στη ζωή του, ενώ περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από αυτοκτονίες κάθε χρόνο παρά στον πόλεμο, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, με τον απαγχονισμό, τη δηλητηρίαση και τον αυτοπυροβολισμό είναι οι πιο συνηθισμένες μέθοδοι αυτοκτονίας.

Κάθε χρόνο, καταγράφονται σε όλο τον κόσμο περισσότερες από 800.000 απώλειες ατόμων από αυτοτραυματισμούς. Τι σημαίνει αυτός ο αριθμός;

Αρκεί να αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, περισσότεροι από 500 άνθρωποι αυτοκτονούν, ετησίως, προκαλώντας θλίψη και πένθος σε τουλάχιστον 5000 άτομα του οικείου τους περιβάλλοντος.
Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες και μελέτες, για κάθε μία αυτοκτονία τουλάχιστον 5 έως 10 άτομα βιώνουν το συναισθηματικό φορτίο του πένθους αλλά και τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες του στίγματος της αυτοκτονίας, ενώ 135 άτομα θεωρείται ότι επηρεάζονται άμεσα από κάθε αυτοκτονία.
Αξίζει να τονίσουμε ότι στην Ελλάδα, δεν έχουμε καταγραφή των μη θανατηφόρων αποπειρών αυτοκτονίας, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 25 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών.

Όλα αυτά αναδεικνύουν την αυτοκτονία σε ένα μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας το οποίο δυνητικά αφορά τον καθένα, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής ή κοινωνικοοικονομικής τάξης.

Το μήνυμα του προέδρου του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών

«Στη χώρα μας, κάθε χρόνο, περισσότεροι από 500 άνθρωποι δίνουν τέλος στη ζωή τους. Έχει μεγάλη σημασία, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των πολιτών, για την ψυχική ανθεκτικότητα και την πρόληψη των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών», δήλωσε ο πρόεδρος του ΙΣΑ, Γ. Πατούλης, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την πρόληψη της αυτοκτονίας.
«Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων τους στο περιβάλλον μας μπορεί να σώσει ανθρώπινες ζωές. Στον τομέα αυτό, η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο καθώς είναι ο φορέας που βρίσκεται κοντά στο πολίτη και έχει τη δυνατότητα να αναλάβει πρωτοβουλίες, για την πρόληψη και την προαγωγή της Υγείας του».

Αυτοκτονίες χωρίς προηγούμενη ανακοίνωση: Πώς μπορούν να προληφθούν;

Μία άλλη διάσταση σχετικά με τις «αυτοκτονίες χωρίς προηγούμενη ανακοίνωση», δίνει από την πλευρά του, μιλώντας στο libre, o ψυχολόγος Γεώργιος Παπαγεωργίου, Διευθυντής στην ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ, προτρέποντάς μας να είμαστε υποψιασμένοι (όταν υπάρχουν ενδείξεις) για σκέψεις αυτοκτονίας στους ανθρώπους γύρω μας.

«Δυστυχώς, μεγάλος αριθμός αυτοκτονιών έχει συμβεί χωρίς να έχει προηγηθεί υποψία για την πράξη, προηγουμένως.

Οι “αυτοκτονίες χωρίς προηγούμενη ανακοίνωση” είναι ένα νούμερο κοινωνικά πολύ δύσκολο να μετρηθεί, πιστεύουμε όμως ότι είναι σε μία τάξη μεγέθους μία στις τέσσερις αυτοκτονίες.

Τα περιστατικά αυτά συμβαίνουν χωρίς να υπάρξουν στοιχεία υποψίας στον περίγυρο και στους κοντινούς ανθρώπους του θύματος.

Για να κάνουμε πρόληψη, η πρώτιστη σημασία είναι να κινηθούμε ενεργητικά χωρίς απαραίτητη δική μας αναμονή σε εκδήλωση στοιχείων υποψίας.

Στις περισσότερες αυτοκτονίες, βρίσκουμε να έχουν προηγηθεί στοιχεία “αυτοαναφοράς αυτοκτονικού ιδεασμού”, δηλαδή το ίδιο το θύμα, σε κοντινά του πρόσωπα έχει μιλήσει, ή εκδηλωθεί με γραπτά σημειώματα, πώς σκέφτεται τέτοια διέξοδο.

Η τραγικότητα έγκειται πώς τέτοιου είδους συνδυασμοί δεν είναι σπάνιοι: Οι άνθρωποι, γενικά όλοι μας, έχουμε τον ψυχισμό μας βασισμένο σε έναν δυισμό: “να Παλέψω ή να Φύγω” από το όποιο πρόβλημα.

Είναι το κλασικό “Fight or flight”, δίλημμα με το οποίο αντιμετωπίζουμε μία δύσκολη κατάσταση, όπως μία ανίατη αρρώστια, μία μεγάλη οικογενειακή καταστροφή, μία εξαιρετική απώλεια.

Εναντίον τέτοιων ζητημάτων, μπορώ είτε να πολεμήσω αυτό που με στενοχωρεί είτε να το αποφύγω. Άρα, με απλά λόγια, ο αυτοκτονικός ιδεασμός ως σύστημα σκέψης υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους. Δηλαδή, είτε λίγο είτε πολύ, σε όλους μας σε πολύ δύσκολες περιπτώσεις, θα περάσει από το νου μας η αυτοκτονία ως διέξοδος».

Η σκέψη αυτοκτονίας είναι ένας λογικός μηχανισμός που ενυπάρχει στον άνθρωπο

«Σε επόμενο στάδιο, ο αυτοκτονικός ιδεασμός γίνεται κι αυτοαναφορά, δηλαδή το αναφέρουμε για τον εαυτό μας σε κάποιον άλλον άνθρωπο συγγενή ή φίλο ή ειδικό», συνεχίζει ο κ. Παπαγεωργίου.

«Όταν το σκεφτόμαστε, η αυτοαναφορά είναι υγιές στοιχείο διότι δίνουμε στον εαυτό μας τη δυνατότητα να ελέγξουμε την πράξη που σκεφτόμαστε μέσα από το φίλτρο κάποιων άλλων.

Επομένως, δεν θα πρέπει να φοβόμαστε να το συζητήσουμε. Διότι, όπως είπαμε και παραπάνω, η σκέψη αυτοκτονίας είναι ένας λογικός μηχανισμός που ενυπάρχει στον άνθρωπο. Όμως, πρέπει πάντα να κάνουμε το δεύτερο βήμα, που είναι η λογική παραδοχή πως η ζωή μας θα τελειώσει ούτως ή άλλως από μόνη της κάποτε και δεν έχουμε λόγο να επισπεύσουμε το τελείωμα της ούτε να χάσουμε ευκαιρίες διόρθωσης σε ότι περνάμε», σχολιάζει ο κ. Παπαγεωργίου.

Οι αυτόματοι μηχανισμοί επιβίωσης που μας κρατάνε ζωντανούς

«Όταν κάποιος άνθρωπος μέσα στην δυστυχία του καταλήξει σε απόπειρα αυτοκτονίας, πολύ συχνά δεν τα καταφέρνει. Φαίνεται, δηλαδή αποδεικνύεται, πως αυτόματοι μηχανισμοί επιβίωσης μας κρατάνε ζωντανούς έστω και την τελευταία ώρα, κυριολεκτικά η ζωή συχνά μας δίνει “δεύτερες ευκαιρίες”.

Και το στάδιο αυτό είναι, επίσης, σημαντικό να το δούμε και ως σημάδι, πως πρέπει να μάθουμε να κάνουμε πράγματα στη ζωή μας αλλιώς και, βεβαίως, εννοώ ψυχοθεραπεία.

Συνοπτικά λοιπόν: Μιλήστε για τις σκέψεις αυτοκτονίας που έχετε! Δεν είναι ένας απαράδεκτος μηχανισμός, υπάρχει ως δυνατότητα σκέψης στους ανθρώπους αλλά το Υγιές είναι πάντα να το απορρίπτουμε και να προσπαθούμε για μία ζωή πιο ευτυχισμένη».

Το αίσθημα της απελπισίας δεν είναι ίδιο σε όλους τους ανθρώπους

«Έχετε υπόψιν πώς η απελπισία είναι πάντα κακός σύμβουλος και αυτό ισχύει γενικά. Όμως, το αίσθημα της απελπισίας δεν είναι ίδιο σε όλους τους ανθρώπους: στους καταθλιπτικούς, τους ανθρώπους δηλαδή που είναι βυθισμένοι σε αυτό που λέμε “διπλή κατάθλιψη” (χρόνια κατάθλιψη) είναι πολύ πιο έντονο και πρέπει να δίνουμε προσοχή.

Είναι άνθρωποι πολύ πιο ευαίσθητοι στην απελπισία από όσο μπορούμε να κρίνουμε για τον εαυτό μας.

Επίσης, άνθρωποι που είναι σε απομόνωση είτε εξαιτίας καραντίνας είτε εξαιτίας κοινωνικής μοναξιάς είτε λόγω γηρατειών και κοινωνικής αποστασιοποίησης, εμφανίζουν απελπισία και συναισθήματα φόβου πολύ περισσότερο.

Επίσης, άνθρωποι που έχουν ψυχιατρικά θέματα είναι ομοίως πολύ ευάλωτοι. Αν και όπου έχετε τέτοιους ευαίσθητους ανθρώπους έχει σημασία να τους νοιάζεστε ενεργητικά. Μην περιμένετε να ζητήσουν βοήθεια μόνοι τους. Ας έχετε υπόψη πως η αυτοκτονία από ψυχολογική άποψη είναι πάντα πολυπαραγοντικό ζήτημα, δηλαδή έχει πολλές αιτίες και όχι μία.

Η γενικότερη συμβουλή μας είναι η εξής: υποψιαστείτε για σκέψεις αυτοκτονίας στους ανθρώπους γύρω σας, δεν είναι ούτε τόσο παράλογες ούτε απαράδεκτες να “έρθουν” ως σκέψεις. Συχνά, οι άνθρωποι χρειαζόμαστε βοήθεια στο να έχουμε Κίνητρο για ζωή. Μιλήστε σε ανθρώπους για να σιγουρευτείτε ότι έχουν μέσα τους ζωντανή επιθυμία ζωής», τονίζει καταλήγοντας ο κ. Γ. Παπαγεωργίου.