Ανάλυση: Η μεγάλη “υποχώρηση” της Άγκυρας στη Συρία

Η κλιμάκωση των αεροπορικών επιδρομών του Ισραήλ στη Συρία την τελευταία εβδομάδα δεν αποτελεί απλώς μια ακόμη πράξη στον συνεχιζόμενο γεωπολιτικό ανταγωνισμό της Μέσης Ανατολής. Η συγκεκριμένη συγκυρία αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς συμπίπτει με πληροφορίες ότι η Τουρκία επιθυμεί να εγκαθιδρύσει στρατιωτικές βάσεις στο συριακό έδαφος —μια εξέλιξη που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει δραστικά το γεωστρατηγικό τοπίο στη βόρεια Συρία και ευρύτερα στην περιοχή. Η Άγκυρα φέρεται να επιθεώρησε τουλάχιστον τρεις συριακές αεροπορικές βάσεις – μεταξύ των οποίων η Τ4, η Παλμύρα και το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Χάμα – προκειμένου να διερευνήσει τη δυνατότητα εγκατάστασης στρατιωτικών δυνάμεων στο πλαίσιο μελλοντικής αμυντικής συνεργασίας ή και στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή.

Ωστόσο, λίγες μόλις ημέρες μετά τις αναφορές για τις τουρκικές επιθεωρήσεις, το Ισραήλ εξαπέλυσε συντονισμένες αεροπορικές επιθέσεις ακριβώς σε αυτές τις τοποθεσίες. Η χρονική και γεωγραφική σύμπτωση δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: πρόκειται για ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς την Άγκυρα, ότι κάθε τουρκική στρατιωτική εγκατάσταση στη Συρία θα θεωρηθεί εχθρική ή τουλάχιστον ανεπιθύμητη από το Τελ Αβίβ.

Ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, έσπευσε να διαμηνύσει πως η Άγκυρα δεν επιθυμεί καμία αντιπαράθεση με το Ισραήλ στο συριακό έδαφος, αναγνωρίζοντας εμμέσως τον γεωπολιτικό κίνδυνο μιας τέτοιας κίνησης.

Η στρατηγική της Άγκυρας: Εξωτερική πολιτική ως εσωτερικό εργαλείο

Ο Τούρκος ακαδημαϊκός και ειδικός στις διεθνείς σχέσεις Χαϊντάρ Τσακμάκ σχολίασε ότι η Τουρκία, στην πραγματικότητα, δεν έχει άμεση ανάγκη να εγκαθιδρύσει στρατιωτικές βάσεις εντός της Συρίας. Κατά τον ίδιο, η εν λόγω πρόθεση εντάσσεται περισσότερο στο πλαίσιο ενός πολιτικού τακτικισμού: μια προσπάθεια του προέδρου Ερντογάν να μεταφέρει την προσοχή της κοινής γνώμης από τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας στην εξωτερική πολιτική.

• Σε αυτό το πλαίσιο, η ανακοίνωση στρατιωτικής παρουσίας στη Συρία εξυπηρετεί επικοινωνιακά, χωρίς όμως να διακινδυνεύει άμεσα την πρόκληση διεθνούς αντιπαράθεσης — εκτός κι αν υπάρξουν «κόκκινες γραμμές», όπως αυτή του Ισραήλ, που ενεργοποιούνται.

Ο Τσακμάκ θεωρεί απίθανο το ενδεχόμενο ενός πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας λόγω της Συρίας, ωστόσο δεν αποκλείει ότι το Ισραήλ μπορεί να ασκήσει επαρκή πίεση ώστε να αποτρέψει την Άγκυρα από το να προχωρήσει στην υλοποίηση του σχεδίου της για στρατιωτικές βάσεις.

Οι δύο καθοριστικοί παράγοντες: Ισραήλ και Δαμασκός

Ο πολιτικός αναλυτής Χουρσίντ Ντελί επισημαίνει ότι η απόφαση της Τουρκίας θα εξαρτηθεί από δύο βασικούς παράγοντες. Ο πρώτος είναι η στάση του Ισραήλ, το οποίο με τις επιδρομές του έστειλε σαφές μήνυμα ότι απορρίπτει την τουρκική παρουσία εντός της Συρίας.

• Ο δεύτερος, εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η θέση της συριακής κυβέρνησης. Η Δαμασκός, αν και κατά καιρούς έχει ανεχθεί ή και συνεργαστεί με περιφερειακούς παίκτες, θεωρεί κάθε πιθανή ισραηλινοτουρκική αντιπαράθεση στο έδαφός της ως απειλή για την ίδια της την υπόσταση. Ως εκ τούτου, ακόμη και αν η Τουρκία ήθελε να ενισχύσει τη στρατιωτική της παρουσία, η Δαμασκός θα μπορούσε να την μπλοκάρει ή να τη σαμποτάρει με διάφορους τρόπους.

Η εναλλακτική λύση: Περιφερειακή ασφάλεια χωρίς βάσεις

Η γεωγραφική εγγύτητα των νοτιοανατολικών επαρχιών της Τουρκίας με τις βόρειες περιοχές της Συρίας δημιουργεί έναν στρατηγικό διάδρομο που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για στρατιωτικές ή επιχειρησιακές δράσεις, χωρίς την ανάγκη δημιουργίας νέων βάσεων στο εσωτερικό της Συρίας.

• Όπως επισημαίνουν αναλυτές, πολλές τουρκικές πόλεις που συνορεύουν με τη Συρία απέχουν μόλις λίγα χιλιόμετρα από περιοχές όπου δραστηριοποιείται ακόμη το Ισλαμικό Κράτος (ISIS). Η Τουρκία θα μπορούσε, συνεπώς, να αυξήσει τη στρατιωτική της ετοιμότητα ή και τις ειδικές επιχειρήσεις εντός των συνόρων της, ενισχύοντας παράλληλα τη συνεργασία της με τις τοπικές αρχές ή ακόμα και με τη συριακή κυβέρνηση σε θέματα πληροφοριών και αντιτρομοκρατικής δράσης.

Αυτό το σενάριο ενδέχεται να αποβεί λιγότερο προκλητικό, καθώς δεν απαιτεί επίσημη στρατιωτική εγκατάσταση εντός ξένου εδάφους, αποφεύγοντας έτσι τις αντιδράσεις τόσο του Ισραήλ όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες παρακολουθούν με ανησυχία κάθε νέα στρατιωτική μετακίνηση στην περιοχή.

Το δίλημμα της Τουρκίας: Συμμαχίες και απειλές

Η Τουρκία βρίσκεται σε μια σύνθετη γεωπολιτική εξίσωση. Από τη μία πλευρά, επιθυμεί να αντιμετωπίσει το κουρδικό στοιχείο στη Συρία και να περιορίσει την επιρροή των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), τις οποίες θεωρεί βραχίονα του PKK. Από την άλλη, όμως, επιδιώκει να αποφύγει την ευθεία σύγκρουση με το Ισραήλ, το οποίο δρα ενεργά στο συριακό θέατρο επιχειρήσεων, αλλά και με τις ΗΠΑ, οι οποίες στηρίζουν με συνέπεια τους Κούρδους συμμάχους τους στον πόλεμο κατά του ISIS.

• Το ισραηλινό «όχι» στις τουρκικές βάσεις στη Συρία είναι μια υπενθύμιση ότι το παιχνίδι στη Μέση Ανατολή είναι πολυεπίπεδο. Δεν αρκεί η στρατιωτική ισχύς ή η πολιτική βούληση· απαιτείται και η συνεννόηση με μια σειρά δρώντων που έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα.

Απόσυρση ή αναπροσαρμογή;

Αν και η Τουρκία εμφανίστηκε πρόθυμη να δημιουργήσει στρατιωτικές βάσεις στη Συρία, το μήνυμα από το Ισραήλ ήταν άμεσο και σαφές: τέτοιες κινήσεις δεν είναι αποδεκτές, και κάθε σχεδιασμός θα τιμωρείται προληπτικά.

• Η Άγκυρα, γνωρίζοντας τις γεωπολιτικές ισορροπίες, πιθανότατα θα υποχωρήσει ή θα αναπροσαρμόσει τα σχέδιά της. Ίσως επιλέξει να διατηρήσει υψηλή ρητορική για εσωτερική κατανάλωση, αλλά στην πράξη να ενισχύσει τις επιχειρήσεις της εντός των δικών της συνόρων ή μέσω “ήπιας” συνεργασίας με άλλες δυνάμεις στη Συρία.

Όποια κι αν είναι η τελική της απόφαση, η Τουρκία γνωρίζει ότι η δημιουργία στρατιωτικών βάσεων στη Συρία δεν είναι απλώς θέμα επιχειρησιακής αναγκαιότητας, αλλά ένα επικίνδυνο γεωπολιτικό στοίχημα με υψηλό κόστος και απρόβλεπτες συνέπειες.