Μαύρη Θάλασσα: Διαφορετικές προσεγγίσεις από ΗΠΑ-Ρωσία-Ουκρανία για τη Συμφωνία ασφαλούς ναυσιπλοΐας

Οι μαραθώνιες διαπραγματεύσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας στη Σαουδική Αραβία, που διήρκεσαν περισσότερες από 12 ώρες, κατέληξαν σε μια κατ’ αρχήν συμφωνία για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στη Μαύρη Θάλασσα. Πρόκειται για μια εξέλιξη που θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο καμπής στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, καθώς εμπλέκει τις δύο μεγαλύτερες παγκόσμιες δυνάμεις σε μια προσπάθεια διαχείρισης της σύγκρουσης μέσω διπλωματικών διαύλων. Ωστόσο, η συμφωνία δεν είναι χωρίς όρους και διατυπώσεις που αφήνουν πολλά ερωτήματα ανοιχτά. 

Για τις ΗΠΑ, η διασφάλιση της ασφαλούς ναυσιπλοΐας στη Μαύρη Θάλασσα αποτελεί στρατηγικό στόχο, καθώς προστατεύει τις εμπορικές ροές προς την Ουκρανία και τη Δύση, αποτρέποντας παράλληλα τη χρήση πολιτικών πλοίων για στρατιωτικούς σκοπούς.  

Από την πλευρά της, η Ρωσία κέρδισε την ένταξη στη συμφωνία ρήτρας που απαγορεύει τέτοιες χρήσεις, προφανώς στοχεύοντας στον έλεγχο των φορτίων που καταλήγουν στα ουκρανικά λιμάνια. Επιπλέον, η Μόσχα εξασφάλισε την υπόσχεση των ΗΠΑ να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της πρόσβασης της Ρωσίας στη διεθνή αγορά γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων, γεγονός που θα μπορούσε να ενισχύσει σημαντικά την οικονομία της. 

Οι Βασικές Παράμετροι της Συμφωνίας 

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, οι δύο πλευρές συμφώνησαν στα εξής: 

• Ασφαλής ναυσιπλοΐα στη Μαύρη Θάλασσα και αποκλεισμός της χρήσης βίας στη θαλάσσια περιοχή. 

• Απαγόρευση της χρήσης εμπορικών πλοίων για στρατιωτικούς σκοπούς, προφανώς μετά από απαίτηση της Ρωσίας. 

• Στήριξη της Ρωσίας στην εξαγωγή γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων, μέσω διευκολύνσεων στη ναυτική ασφάλιση, τη χρήση λιμένων και τα διεθνή συστήματα πληρωμών. 

• Ανάπτυξη μηχανισμού απαγόρευσης χτυπημάτων στις ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας και της Ρωσίας, ως βήμα προς μια συνολικότερη κατάπαυση του πυρός. 

Διαφορετικές Αναγνώσεις από Ουάσινγκτον, Μόσχα και Κίεβο 

Παρά τις κοινές ανακοινώσεις, υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στις θέσεις των εμπλεκομένων. Η Ουκρανία εξέδωσε ξεχωριστή δήλωση, που περιλαμβάνει την δέσμευση της Ουάσινγκτον να διευκολύνει την ανταλλαγή κρατουμένων και την επιστροφή παιδιών που έχουν εκτοπιστεί βίαια – κάτι που απουσιάζει από τη ρωσική εκδοχή.

Επιπλέον, το Κίεβο κατέστησε σαφές ότι οποιαδήποτε κίνηση ρωσικών στρατιωτικών πλοίων πέραν της ανατολικής Μαύρης Θάλασσας θα θεωρηθεί απειλή, κάτι που δεν αναφέρεται στις δηλώσεις των ΗΠΑ ή της Ρωσίας. 

Από την πλευρά της, η Ρωσία επιβεβαίωσε ότι συμφωνεί στην εκεχειρία στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως η άρση κυρώσεων σε ρωσικές τράπεζες και εταιρείες του αγροτικού τομέα, καθώς και η αποκατάσταση της λειτουργίας του ρωσικού χρηματοπιστωτικού συστήματος μέσω SWIFT. Επιπλέον, η Μόσχα ανακοίνωσε ότι η απαγόρευση χτυπημάτων σε ενεργειακές υποδομές θα ισχύσει από τις 18 Μαρτίου 2025 και για 30 ημέρες, με δυνατότητα παράτασης, ενώ η Ουάσινγκτον και το Κίεβο δεν έθεσαν σαφές χρονοδιάγραμμα. 

Οικονομικές και Γεωπολιτικές Επιπτώσεις 

Για τη Ρωσία, η άρση των κυρώσεων στις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων είναι κρίσιμη, καθώς οι εξαγωγές τροφίμων αποτελούν βασικό πυλώνα της οικονομίας της. Αν η Ουάσινγκτον δεχθεί να προχωρήσει σε αυτή τη διευκόλυνση, η Μόσχα θα μπορούσε να θεωρήσει τη συμφωνία μεγάλη επιτυχία. 

Αντίθετα, η Ουκρανία δεν φαίνεται να αποκομίζει αντίστοιχα οφέλη. Οι περιορισμοί στη ναυσιπλοΐα προς τα λιμάνια της είχαν ήδη μειωθεί πριν από τη συμφωνία, ενώ η απαγόρευση χτυπημάτων στις ενεργειακές υποδομές είναι προσωρινή και ενδέχεται να μην καλύπτει άλλες κρίσιμες υποδομές. Επιπλέον, η απαίτηση της Ρωσίας για έλεγχο των φορτίων προς την Ουκρανία θα μπορούσε να θέσει νέους περιορισμούς στο εμπόριο της χώρας. 

Η Διπλωματική Διάσταση: Μια Πλατφόρμα για Ευρύτερες Συζητήσεις; 

Η διάρκεια των διαπραγματεύσεων – που ξεπέρασε τις 12 ώρες – υποδηλώνει ότι οι συνομιλίες αφορούσαν περισσότερα από μια απλή συμφωνία για τη Μαύρη Θάλασσα. Είναι πιθανό ότι εξετάζονται και άλλες παράμετροι για μια συνολική ειρηνευτική διαδικασία στην Ουκρανία. 

• Το αν οι συμφωνίες αυτές θα υλοποιηθούν στην πράξη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Το γεγονός ότι η Ρωσία συνδέει την εκεχειρία με την άρση των κυρώσεων δημιουργεί ερωτήματα για το κατά πόσο οι ΗΠΑ θα δεχθούν τέτοιους όρους.  

Ταυτόχρονα, η Ουκρανία εμφανίζεται διστακτική στο να αποδεχθεί οποιαδήποτε συμφωνία που δίνει στη Ρωσία μεγαλύτερο έλεγχο στη ναυσιπλοΐα και το ενεργειακό πεδίο. 

Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι οι συζητήσεις συνεχίζονται, με όλες τις πλευρές να επιδιώκουν να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Το αν η συμφωνία αυτή θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για μια συνολικότερη ειρηνευτική διαδικασία ή αν θα καταλήξει σε ακόμα ένα διπλωματικό αδιέξοδο, μένει να φανεί.