Ίσως η πιο κρίσιμη επίσκεψη Φιντάν στην Ουάσιγκτον και με ελληνικό ενδιαφέρον  

Η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, στις ΗΠΑ αυτήν την εβδομάδα δεν είναι μια απλή διπλωματική διαδικασία. Έρχεται σε μια περίοδο έντονων πολιτικών εντάσεων, τόσο εντός όσο και εκτός Τουρκίας, με δύο θέματα να τραβούν την προσοχή: τη σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, και την εκκρεμή ερώτηση της επιστροφής της Άγκυρας στο πρόγραμμα των F-35. Ωστόσο η πρώτη επίσκεψη του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον δεν περιορίζεται μόνο στα παραπάνω θέματα καθώς στη διπλωματική ατζέντα βρίσκονται μια σειρά από ζωτικά θέματα που αφορούν τόσο τις διμερείς σχέσεις όσο και την ευρύτερη γεωπολιτική σταθερότητα.

Είναι επίσης μια ευκαιρία να επανεκτιμηθούν οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ σε μια περίοδο παγκόσμιας αστάθειας. Από τα F-35 και τον Ιμάμογλου έως τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη Συρία, η Άγκυρα και η Ουάσιγκτον βρίσκονται αντιμέτωπες με πολλές προκλήσεις – αλλά και πιθανές συνέργειες. 

Ο Ιμάμογλου δεν είναι απλώς ένα εσωτερικό ζήτημα για την Τουρκία. Η σύλληψη του πιθανού, ισχυρότερου, αντιπάλου του Ερντογάν σε μελλοντικές εκλογές, έχει προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις. Οι ΗΠΑ, μέσω της εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών Τάμι Μπρους, έχουν ήδη εκφράσει “ανησυχίες” για τη σεβασμό των δημοκρατικών αρχών, αν και προσέθεσαν ότι δεν θα επέμβουν άμεσα σε εσωτερικές διαδικασίες της Άγκυρας. 

• Ωστόσο, η χρονική σύμπτωση με την επίσκεψη του Φιντάν δίνει στο θέμα μια νέα διάσταση. Ο τότε γερουσιαστής και σημερινός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο, γνωστός για τις κριτικές του κατά του τουρκικού καθεστώτος, είχε καταδικάσει έντονα την ακύρωση των εκλογών του Ιμάμογλου το 2019, χαρακτηρίζοντάς την ως “επίθεση στη δημοκρατία”.

Αν και το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών δεν επιθυμεί να κάνει το θέμα κεντρικό σημείο των συνομιλιών, η πιθανότητα να αναφερθεί – έστω και έμμεσα – παραμένει ανοιχτή, ιδιαίτερα αν ληφθούν υπόψη οι πιέσεις από το Κογκρέσο. 

F-35: Το αδιέξοδο και οι πιθανές λύσεις 

Στο μέτωπο των εξοπλισμών, η Τουρκία βρίσκεται σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή μετά την απομάκρυνσή της από το πρόγραμμα των F-35 λόγω της αγοράς των ρωσικών S-400. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να επανεξετάσει τη θέση της υπό προϋποθέσεις. 

Πηγές πλησίον των συνομιλιών αναφέρουν ότι ο Φιντάν θα ζητήσει την άρση των κυρώσεων CAATSA και την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα, με βασική προϋπόθεση την ουδετεροποίηση ή απόσυρση των S-400. Παράλληλα, η Άγκυρα ελπίζει σε μια γρήγορη ολοκλήρωση της συμφωνίας αγοράς 40 F-16, η οποία – παρόλο που έχει εγκριθεί – εξακολουθεί να καθυστερεί λόγω πολιτικών εντάσεων. 

Η στάση των ΗΠΑ φαίνεται να είναι προσεκτική αλλά ευέλικτη. Όπως δήλωσε πρόσφατα ένας Αμερικανός αξιωματούχος, “αν η Τουρκία βρει τρόπο να περιορίσει τη λειτουργία των S-400, θα μπορούσαμε να συζητήσουμε ξανά για τα F-35“.

Αυτό ακριβώς είναι που κάνει τις συνομιλίες Φιντάν-Ρούμπιο τόσο κρίσιμες καθώς μπορεί να καθορίσουν αν η Τουρκία θα μπει ξανά στον κύκλο της δυτικής αμυντικής βιομηχανίας ή αν θα συνεχίσει να στρέφεται προς εναλλακτικούς εταίρους. 

Το Ρωσο-Ουκρανικό Μέτωπο 

Στον πυρήνα των συνομιλιών θα βρίσκεται ο ρόλος της Τουρκίας στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας. Η Άγκυρα, που διατηρεί ισορροπημένες σχέσεις και με τις δύο πλευρές, έχει επανειλημμένα προσφέρει τις υπηρεσίες της ως μεσάζων.

Ο Φιντάν αναμένεται να τονίσει την υποστήριξη της Τουρκίας σε διεθνείς πρωτοβουλίες για εκεχειρία, ενώ παράλληλα θα προωθήσει την επανέναρξη της Συμφωνίας Σιτηρών της Μαύρης Θάλασσας – μια κρίσιμη πρωτοβουλία που η Τουρκία βοήθησε να διαπραγματευτεί και η οποία καταρτίστηκε το 2022.

Η Ουάσιγκτον, από την πλευρά της, ενδέχεται να ζητήσει από την Άγκυρα να εντείνει την πίεση στη Μόσχα, ιδίως σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας. 

Συρία: Ασταθής Εξισορρόπηση 

Το συριακό ζήτημα παραμένει ένας σύνθετος κόμβος στις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις. Ο Φιντάν θα επαναλάβει την αντίθεση της Τουρκίας στην υποστήριξη των ΗΠΑ στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), τις οποίες η Άγκυρα θεωρεί επέκταση του PKK.

Παράλληλα, θα δοθεί έμφαση στην ανάγκη συνεργασίας για την καταπολέμηση του ISIS, ιδίως μετά τις πρόσφατες εξελίξεις που φαίνεται να πλησιάζουν οι SDF και η διοίκηση Σαράα σε μια νέα συμφωνία. 

Επιπλέον, η Τουρκία θα επιμείνει στη σημασία της δημιουργίας μιας «ζώνης ασφαλείας» στα βόρεια σύνορα της Συρίας, καθώς και στην ανάγκη για διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια και ανοικοδόμηση. Η θέση της Άγκυρας είναι ξεκάθαρη: χωρίς μια πολιτική επίλυση που να λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες ασφαλείας της Τουρκίας, η σταθερότητα στη Συρία θα παραμείνει εύθραυστη. 

Ισραήλ-Γάζα: Μια Διαφορετική Προσέγγιση 

Ο πόλεμος στη Γάζα είναι ένα ακόμη θέμα όπου οι θέσεις της Άγκυρας και της Ουάσιγκτον διαφέρουν σημαντικά. Ο Φιντάν αναμένεται να επαναλάβει την καταδίκη της Τουρκίας για τις ισραηλινές επιχειρήσεις και να ζητήσει μεγαλύτερη πίεση για μια μόνιμη εκεχειρία.

Παράλληλα, η Τουρκία – ως ένας από τους λίγους εταίρους που διατηρούν επαφές και με τη Χαμάς – μπορεί να προσφέρει κανάλια επικοινωνίας, κάτι που οι ΗΠΑ ενδέχεται να εκτιμήσουν, παρά τις διαφωνίες τους. 

Ενεργειακή Συνεργασία και Ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο 

Παρά τις εντάσεις των προηγούμενων ετών, η ενεργειακή συνεργασία παραμένει ένας τομέας όπου οι δύο χώρες μπορούν να βρουν κοινό έδαφος. Οι ΗΠΑ ενδέχεται να προωθήσουν την ευρύτερη χρήση φυσικού αερίου ως γεφύρα προς την Ευρώπη, με την Τουρκία να μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στη μεταφορά.

Επιπλέον, η σταθεροποίηση των σχέσεων Τουρκίας-Ελλάδας μπορεί να αναλυθεί ως μια ευκαιρία για την ενίσχυση της ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο – μια περιοχή που παραμένει ευαίσθητη λόγω των διαφορών για την ΑΟΖ. 

Οικονομικές Σχέσεις και Τεχνολογική Συνεργασία 

Πέραν των γεωπολιτικών ζητημάτων, οι συνομιλίες θα αγγίξουν και θέματα οικονομικής φύσης. Η Τουρκία αναζητά αμερικανικές επενδύσεις σε τομείς όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ψηφιακή οικονομία και η άμυνα. Παράλληλα, η συνεργασία στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και των κρίσιμων τεχνολογιών μπορεί να αποτελέσει ένα νέο πεδίο συνεργασίας, εφόσον οι πολιτικές εντάσεις ελαττωθούν. 

Το ερώτημα που παραμένει είναι αν οι δύο πλευρές μπορούν να βρουν έναν δρόμο που να ικανοποιεί τόσο τις αμερικανικές ανησυχίες όσο και τις τουρκικές προτεραιότητες.  Από τη μια πλευρά, υπάρχουν βαθιές πολιτικές διαφωνίες, από τον Ιμάμογλου μέχρι τα ανθρώπινα δικαιώματα. Από την άλλη, οι δύο χώρες έχουν κρίσιμους κοινούς στόχους: η σταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, ο περιορισμός της ρωσικής επιρροής και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας. 

Ο Φιντάν φέρνει μαζί του ένα μήνυμα αλλά και μια πρόκληση: η Τουρκία είναι έτοιμη να συνεργαστεί, αλλά ζητά και συγκεκριμένες κινήσεις. Το αν οι ΗΠΑ θα απαντήσουν θετικά – ή αν θα επιλέξουν να διατηρήσουν τις αποστάσεις τους – θα φανεί όχι μόνο στις δηλώσεις μετά τις συνομιλίες, αλλά και στις επόμενες κινήσεις και των δύο πλευρών. 

Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι αυτή η επίσκεψη δεν είναι απλώς μια ρουτίνα. Είναι ένα τεστ για το πόσο μακριά μπορούν να πάνε οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ σε μια εποχή γεμάτη αβεβαιότητες.