Από το ReArm στο Readiness 2030: Οι κίνδυνοι για την Ε.Ε- Μπορεί να απεξαρτηθεί από τα αμερικανικά οπλικά συστήματα;

Η ευρύτερη ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί όχι μόνο επενδύσεις στην άμυνα αλλά και αποφασιστικά βήματα για καινοτομία και έρευνα, υποστηρίζουν πέντε ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι και ερευνητές της δεξαμενής σκέψης Bruegel. Προειδοποιούν ότι η ΕΕ πρέπει να αποφύγει δύο βασικά σφάλματα.

Το πρώτο λάθος θα ήταν να μην αντιληφθεί ότι η σημερινή δυναμική εξουσίας εξαρτάται εξίσου από οικονομικούς και τεχνολογικούς παράγοντες όσο και από καθαρά στρατιωτικές παραμέτρους. Η Κίνα προβληματίζει τις ΗΠΑ κυρίως λόγω της εντυπωσιακής οικονομικής ανάπτυξης και της θεαματικής τεχνολογικής προόδου που πέτυχε από τη δεκαετία του 1980.

Η ΕΕ δεν θα πρέπει απλώς να επιδιώξει να καλύψει την τεχνολογική της υστέρηση αλλά και να θέσει στόχους καινοτομίας συμβατούς με την κλιματική μετάβαση και τη διαφύλαξη του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου.

Οι περικοπές και οι περιορισμοί που επέβαλε η κυβέρνηση Τραμπ σε Αμερικανούς ερευνητές αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία για την ΕΕ να βελτιώσει την ικανότητα καινοτομίας της. Η ΕΕ θα πρέπει να προσελκύσει ερευνητές από τις ΗΠΑ αυξάνοντας σημαντικά τις επενδύσεις στη βασική έρευνα, στην οποία προς το παρόν επενδύει τα μισά από τις ΗΠΑ.

Το δεύτερο λάθος θα ήταν η επιστροφή σε ξεπερασμένες βιομηχανικές πολιτικές, με επιδοτήσεις σε επιχειρήσεις που επιλέγονται ως «εθνικοί πρωταθλητές». Η ΕΕ χρειάζεται θεσμούς ανάλογους με τον Οργανισμό Προηγμένων Ερευνητικών Προγραμμάτων των ΗΠΑ (ARPA), που -σε στρατηγικούς τομείς (άμυνα, ενέργεια, υγεία)- συντονίζει πόρους και επιστήμονες για την ανάπτυξη πρωτοποριακών τεχνολογιών, όπως τα εμβόλια mRNA. Χωρίς ένα τέτοιο πλάισιο, οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες, ειδικά -αλλά όχι μόνο- στον τομέα της άμυνας, υποφέρουν από την έλλειψη ανταγωνισμού που αποθαρρύνει την καινοτομία.

Η έκθεση του Μάριο Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ υπογράμμισε ότι χρειάζεται ένας ευρωπαϊκός οργανισμός τύπου ARPA για να στηρίζει τον μετασχηματισμό της επιστημονικής γνώσης σε πρωτοποριακή καινοτομία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας (EIC), το οποίο καλείται να εντοπίζει και να χρηματοδοτεί χρήσιμες νέες τεχνολογίες, δεν διαθέτει την κλίμακα και το εύρος της εμπειρογνωμοσύνης που απαιτούνται για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων σε άκρως εξειδικευμένους τομείς. Θα πρέπει να γίνει λιγότερο γραφειοκρατικό και να διαθέτει σημαντικά περισσότερους πόρους για να υποστηρίζει έργα υψηλού κινδύνου αλλά με δυνατότητα πρωτοποριακής τεχνολογικής προόδου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να συμπεριλάβει αυτήν την ιδέα όταν υποβάλει νομοθετικές προτάσεις για το επόμενο πρόγραμμα πλαίσιο της ΕΕ. Όπως πρότεινε ο Ντράγκι, θα πρέπει να διατεθούν περισσότερα κονδύλια για τη χρηματοδότηση της ανατρεπτικής καινοτομίας, η οποία επί του παρόντος λαμβάνει μόνο το 5% των πόρων και αντί να ωφελεί πρωτίστως ώριμες εταιρείες, το πρόγραμμα θα πρέπει να στοχεύει στην υποστήριξη νέων καινοτόμων επιχειρήσεων.

H EΕ αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή το ReArm Europe Plan, για να μπορεί κάθε κράτος μέλος να βελτιώσει την άμυνα του, μέσω εθνικής χρηματοδότησης. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε χαρακτηριστικά, πως η ΕΕ θα επενδύσει στον επανεξοπλισμό της το ποσό των 800 δισεκατομμυρίων ευρώ. «Τα κράτη μέλη είναι έτοιμα να επενδύσουν περισσότερα στην ασφάλεια τους, εάν έχουν δημοσιονομικό χώρο. Πρέπει να τους επιτρέψουμε να το κάνουν, χωρίς να ενεργοποιήσουν τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος».

Από ReArm σε Readiness 2030

Ο νέος όρος, «Ετοιμότητα 2030», του σχεδίου που έφερε αρχικώς την ονομασία ReArm, είναι μια άμεση απάντηση στα παράπονα που εξέφρασαν οι Giorgia Meloni και Pedro Sánchez τις τελευταίες ημέρες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι θα καταργήσει σταδιακά τον όρο «Επανοπλισμός Ευρώπης» για να περιγράψει την πρωτοβουλία πολλών δισεκατομμυρίων για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης μετά τις αντιδράσεις των ηγετών της Ιταλίας και της Ισπανίας, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι το όνομα είναι υπερβολικά φορτισμένο και κινδυνεύει να αποξενώσει τους πολίτες.

Από εδώ και στο εξής, το σχέδιο για την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων και της παραγωγής σε ολόκληρο το μπλοκ θα είναι γνωστό ως «Ετοιμότητα 2030», μια αναφορά στην ημερομηνία κατά την οποία η Ρωσία θα μπορούσε να έχει τις απαραίτητες δυνατότητες για να εξαπολύσει επίθεση εναντίον κράτους μέλους της ΕΕ ή του ΝΑΤΟ.

Εν τω μεταξύ, το συγκεκριμένο πρόγραμμα συγκέντρωσης και διανομής 150 δισεκατομμυρίων ευρώ σε χαμηλότοκα δάνεια για τη διευκόλυνση της αγοράς προηγμένων όπλων και πυρομαχικών θα ονομάζεται «SAFE». Παράλληλα, η Επιτροπή πρότεινε επίσης τη στοχευμένη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων για την κινητοποίηση έως και 650 δισεκατομμυρίων ευρώ, για συνολικά 800 δισεκατομμύρια ευρώ.

“Είμαστε ευαίσθητοι στο γεγονός ότι το όνομα αυτό καθαυτό μπορεί να προκαλέσει κάποια ευαισθησία σε ορισμένα κράτη μέλη, επομένως αυτό είναι κάτι που, φυσικά, ακούμε”, δήλωσε η Paula Pinho, επικεφαλής εκπρόσωπος της Επιτροπής, το απόγευμα της Παρασκευής.

Μπορεί να απεξαρτηθεί η ΕΕ από τους αμερικανικούς εξοπλισμούς;

Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης οι ΗΠΑ προμήθευσαν το 64% του στρατιωτικού εξοπλισμού των ευρωπαϊκών μελών του ΝΑΤΟ από το 2019 έως το 2024. Η αύξηση ήταν της τάξεως του 12% συγκριτικά με την προηγούμενη πενταετία.

Πήραμε τα πάντα, όπως σημειώνει το News247, από ελικόπτερα Apache μέχρι άρματα μάχης Abrams, συστήματα αεράμυνας Patriot και μαχητικά αεροσκάφη F-35, που έτυχαν ιδιαίτερης προτίμησης. Συγκεκριμένα, όταν παραδοθούν όλες οι ευρωπαϊκές αγορές, περισσότερα από 570 αεροσκάφη F-35 θα βρίσκονται σε ευρωπαϊκούς στρατούς.

Τα συγκεκριμένα τζετ στο επίκεντρο ενός debate δεκαετιών για το αν υπάρχουν kill switches στα αμερικανικά οπλικά συστήματα, συστήματα που απενεργοποιούν ή περιορίζουν εξ αποστάσεως ό,τι κατασκευάζουν και πωλούν οι ΗΠΑ.

Eιδικοί σε θέματα ασφάλειας ομολόγησαν στους Financial Times πως έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται εκ νέου την ύπαρξη των «kill switches» που ενεργοποιήθηκαν το 2021 στο Αφγανιστάν, όταν τα μισά Black Hawk της Καμπούλ έμειναν καθηλωμένα στο έδαφος και οι αντάρτες νίκησαν.

Oι έχοντες γνώση εξηγούν πως είτε έχουν, είτε δεν έχουν kill switch (που προκύπτει με κώδικα -δεν είναι δηλαδή, κάτι το ιδιαίτερα σύνθετο για αυτούς που ξέρουν) τα F-35, αυτό που σίγουρα διαθέτουν και αποτελεί πλεονέκτημα των ΗΠΑ, είναι συστήματα που βασίζονται σε ενημερώσεις λογισμικού, ανταλλακτικά και logistics, τα οποία είναι απαραίτητα, πωλούνται ξεχωριστά και ελέγχονται εξ ολοκλήρου από τις ΗΠΑ.

Το αυτό ισχύει και για τους συνδέσμους δορυφορικής επικοινωνίας, ανταλλαγής πληροφοριών και υποστήριξης επικοινωνιών που χρησιμοποιούν τα οπλικά συστήματα. Παρέχονται αποκλειστικά από τις ΗΠΑ, όπως και η υποστήριξη λογισμικού. Σε ό,τι αφορά τις όποιες μετατροπές (πχ τον εξοπλισμό των drones με πυραύλους) χρειάζεται μια μακρά διαδικασία αδειοδότησης από τις ΗΠΑ, όπως έγινε γνωστό όταν έκαναν τις σχετικές ενέργειες οι Γαλλία και Ιταλία.

Στην τιμή που δίνει μια χώρα για ένα F-35 υπάρχει το ποσό της υποστήριξης για κάθε τζετ (όπλα, εκπαίδευση, ανταλλακτικά και αρχική συντήρηση) και το «κόστος πτήσης» που είναι η τιμή του ίδιου του αεροσκάφους (πλαίσιο, κινητήρας και βασικά συστήματα).

Αυτό αλλάζει ανάλογα με τα μοντέλα που αγοράζονται και τον αριθμό της παραγγελίας.

H Eλλάδα συμφώνησε να αγοράσει 20 μαχητικά F-35A Joint Strike Fighters μέσω του προγράμματος Foreign Military Sales (FMS). Το κόστος, συμπεριλαμβανομένης της πρόσθετης υποστήριξης (εκπαίδευση, υλικοτεχνική υποστήριξη και πιθανώς όπλα) αναφέρεται στα 3.21 δισεκατομμύρια ευρώ (160.5 εκατομμύρια το ένα).

Σύμφωνα με το State Department η ευρύτερη πιθανή συμφωνία που περιλαμβάνει 20 επιπλέον F-35, εκτιμάται στα 7.88 δισεκατομμύρια ευρώ. Προς το παρόν είναι δεσμευμένα μόνο τα αρχικά 3.210.000.000 ευρώ.

Η Φιλανδία πήρε “χονδρική” 64 F-35A και έδωσε 8.614 δισεκατομμύρια συνολικά (135 εκατομμύρια το ένα) για τις παροχές που εξασφάλισε η Γερμανία για 35 πανομοιότυπα αεροσκάφη και παροχές έναντι 7.8 δισεκατομμυρίων ευρώ στο σύνολο (222 εκατομμύρια το ένα).