Μια Ανεξάρτητη Επιτροπή Αλήθειας για τα Τέμπη

Τα Τέμπη έγιναν κραυγή. Ένα κύμα δίκαιης αγανάκτησης και βαθιάς δυσπιστίας διαπερνά τη χώρα, ανασηκώνοντας στην επιφάνεια ένα συσσωρευμένο αίσθημα αδικίας. Γιατί κάθε πολίτης σε αυτόν τον τόπο κουβαλά τη δική του εμπειρία μη απόδοσης δικαιοσύνης. Κι οι αθροιζόμενες εμπειρίες σχηματίζουν ένα ποτάμι οργής, ένα εκρηκτικό τοπίο. Η κοινωνία δεν αρκείται πλέον σε αόριστες εξηγήσεις· απαιτεί αλήθεια και δικαιοσύνη. Ποτέ άλλοτε στη Μεταπολίτευση αυτό το αίτημα δεν είχε τόσο θεμελιώδη, σχεδόν υπαρξιακή, σημασία.

Τα Τέμπη γίνονται σημείο καμπής για την πορεία της χώρας. Γιατί μια Δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ένα στοιχειώδες επίπεδο εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Είτε θα βρούμε τον τρόπο να αναπνεύσει ξανά η Δημοκρατία μας είτε θα παραδοθούμε σε μια πραγματικότητα όπου οι πολίτες θα είναι έρμαια σε συμπεριφορές που τροφοδοτούν μία τοξική εκτροπή του δημόσιου βίου.

Πώς θα το επιτύχουμε όμως; Η Ελλάδα δεν είναι η πρώτη χώρα που αντιμετωπίζει κρίσεις εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και θεσμών λόγω επώδυνων και ανεξερεύνητων ζητημάτων. Αν και κάθε κοινωνία καλείται να βρει τις δικές της απαντήσεις, αξιοποιώντας την ιστορική και πολιτική της παράδοση, η διεθνής πείρα προσφέρει πολύτιμα διδάγματα. Μία από τις πλέον δοκιμασμένες πρακτικές είναι η σύσταση και λειτουργία Ανεξάρτητων Επιτροπών Έρευνας, με θεσμική θωράκιση και αρμοδιότητα τη διαλεύκανση της αλήθειας και την απόδοση ευθυνών. Γιατί λοιπόν να μην αναληφθεί μια τέτοια πρωτοβουλία, με απόφαση της Βουλής, πέρα από τις ήδη αναληφθείσες για την διερεύνηση ποινικών ευθυνών;

Σε όλο τον κόσμο, της Ευρώπης συμπεριλαμβανομένης, λειτουργούν ad hoc Ανεξάρτητες Επιτροπές, με προσωπικότητες κύρους, με διεθνή τεχνογνωσία, με πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία και στις υπηρεσίες του κράτους. Συνήθως καλούνται Επιτροπές Αλήθειας και Συμφιλίωσης, γιατί η αλήθεια και η απόδοση της δικαιοσύνης είναι οι μόνες διαδικασίες που μπορούν να οδηγήσουν στη συμφιλίωση των πολιτών και στην ενίσχυση των θεσμών.

Επιβάλλεται λοιπόν και στην Ελλάδα να συσταθεί μια ολιγομελής ad hoc Ανεξάρτητη Επιτροπή Έρευνας. Με προσωπικότητες κύρους, από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα συνεργασθεί όχι μόνο με την Βουλή και τις δικαστικές αρχές αλλά και με εκπροσώπους των συγγενών, γιατί το δικαίωμα στην αλήθεια και μάλιστα των οικείων προσώπων ανήκει στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και με εκπροσώπους των σιδηροδρομικών φορέων και των αρχών, που θα είναι υποχρεωμένοι να συνεργασθούν. Μια Επιτροπή διερεύνησης της αλήθειας και απόδοσης ευθυνών για τα Τέμπη η οποία θα μπορεί να χρησιμοποιήσει τη διεθνή τεχνογνωσία και ανθρώπους ειδικούς.

Η δημιουργία μιας Ανεξάρτητης Επιτροπής φαίνεται να είναι ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε. Η προοδευτική αντιπολίτευση και οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών μπορούν αμέσως να αναλάβουν πρωτοβουλίες προς αυτήν την κατεύθυνση. Και η κυβέρνηση, όμως, οφείλει να αντιμετωπίσει την πρόταση θετικά, κατανοώντας έστω και τώρα, ότι ο τρόπος που χειρίστηκε (και αυτό) το ζήτημα θέτει σε κίνδυνο τη Δημοκρατία και τη σταθερότητα της χώρας. Τα καθέκαστα της συγκρότησης μιας παρόμοιας ανεξάρτητης επιτροπής μπορούν να συζητηθούν αν υπάρξει συμφωνία επί της αρχής. Θεωρούμε πάντως ότι αυτή τη στιγμή είναι ο μόνος τρόπος και για να αποκτήσει χειροπιαστό στόχο το κίνημα των Τεμπών και για να αποφύγει η χώρα περιπέτειες από το άγος του αδικαίωτου θανάτου.

Ξενοφών Κοντιάδης, Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Αντώνης Λιάκος, Ομότιμος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Νίκος Μαραντζίδης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Γιώργος Σωτηρέλης, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών