Χρήστος Βασιλάκος: Εξελίξεις και προκλήσεις στον Ενεργειακό Τομέα της ΕΕ

Ο ενεργειακός τομέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται σε μια περίοδο σημαντικών αλλαγών, με στόχο τη διασφάλιση ενεργειακής ασφάλειας, βιωσιμότητας και οικονομικής ανθεκτικότητας. Οι πρόσφατες εξελίξεις, όπως η αποσύνδεση των τριών χωρών της Βαλτικής από το ρωσικό ηλεκτρικό δίκτυο και η αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, υπογραμμίζουν τη στρατηγική κατεύθυνση της ΕΕ για μεγαλύτερη αυτονομία και πράσινη μετάβαση. Το 2025 αναμένεται να είναι μια κρίσιμη χρονιά, με σημαντικές αποφάσεις και μεταρρυθμίσεις που θα επηρεάσουν τόσο τους Ευρωπαίους όσο και τους Έλληνες καταναλωτές.

Του Δρ. Χρήστου Βασιλάκου

Στις 8 Φεβρουαρίου 2025, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία πραγματοποίησαν ένα ιστορικό βήμα, αποσυνδέοντας τα ηλεκτρικά τους δίκτυα από το ρωσικό σύστημα IPS/UPS και συνδέοντάς τα πλήρως με την υπόλοιπη Ευρώπη. Η κίνηση αυτή έχει μεγάλη γεωπολιτική και συμβολική σημασία, καθώς σηματοδοτεί την πλήρη ένταξή τους στο ευρωπαϊκό ηλεκτρικό δίκτυο και την ενεργειακή τους απεξάρτηση από τη Ρωσία. Η απόφαση αυτή συνάδει με τη στρατηγική της ΕΕ για ενεργειακή ανεξαρτησία και διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας.

Ωστόσο, ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας ανέδειξε τη μεγάλη εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, προκαλώντας ενεργειακή αστάθεια και αυξήσεις στις τιμές. Αυτό οδήγησε την ΕΕ στην επιτάχυνση των πολιτικών διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας, ανάπτυξης των ανανεώσιμων τεχνολογιών και διασφάλισης ανθεκτικών ενεργειακών εφοδιασμών.

Οι πολιτικές της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας στοχεύουν στη διασφάλιση ασφαλούς, βιώσιμης, ανταγωνιστικής και οικονομικά προσιτής ενέργειας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της. Παράλληλα, η Ένωση ηγείται της παγκόσμιας προσπάθειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, επιταχύνοντας τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν πλέον το 50% της συνολικής ηλεκτρικής παραγωγής στην ΕΕ, με στόχο να αυξηθεί περαιτέρω το ποσοστό αυτό τα επόμενα χρόνια. Η ηλιακή και αιολική ενέργεια είναι πλέον από τις βασικές πηγές ηλεκτρισμού, μειώνοντας την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και συμβάλλοντας στη διατήρηση των τιμών ενέργειας σε πιο σταθερά επίπεδα.

Την τρέχουσα περίοδο 2024-2029, η ΕΕ εστιάζει τις προσπάθειές της στην ενίσχυση της θέσης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, οι οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν πληθώρα προκλήσεων και δομικών φραγμών. Οι πολιτικές κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επικεντρώνονται στις προσπάθειές για τη μείωση των τιμών ενέργειας, την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης και στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς ενέργειας.

Στις 11 Φεβρουαρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το πρόγραμμα εργασίας της για το 2025, στο οποίο περιγράφει τη φιλοδοξία της να τονώσει την ανταγωνιστικότητα, να αυξήσει την ασφάλεια και να ενισχύσει την οικονομική ανθεκτικότητα της ΕΕ. Οι βασικές προτεραιότητες περιλαμβάνουν την ψηφιοποίηση του ενεργειακού συστήματος, την ανάπτυξη έξυπνων δικτύων (smart grids), την κοινή προμήθεια καυσίμων και την ανάπτυξη ενός εκτεταμένου δικτύου υδρογόνου.

Η εγκατάσταση των έξυπνων δικτύων θα επιτρέψει την καλύτερη διαχείριση της ηλεκτρικής ενέργειας, τη βελτίωση της αποδοτικότητας και τη μείωση των απωλειών. Οι έξυπνοι μετρητές θα γίνουν πιο διαδεδομένοι, επιτρέποντας στους καταναλωτές να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την κατανάλωση ενέργειας. Νέες εφαρμογές και τεχνολογίες θα βοηθήσουν τα νοικοκυριά να μειώσουν τη σπατάλη ενέργειας, ενώ οι τιμολογιακές πολιτικές αναμένονται να γίνουν πιο ευέλικτες, επιτρέποντας στους καταναλωτές να επιλέγουν προγράμματα που προσαρμόζονται στις ανάγκες τους.

Ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα αφορά την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, καθώς η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης στον τομέα της στέγασης μπορεί να συμβάλει στη μείωση του συνολικού ενεργειακού κόστους. Η ανάπτυξη του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στοχεύει στην υποστήριξη των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, των νοικοκυριών και των περιοχών που πλήττονται περισσότερο από τις επιπτώσεις της ενεργειακής μετάβασης και της κλιματικής αλλαγής. Το ταμείο δημιουργήθηκε για να χρηματοδοτήσει δράσεις, όπως στήριξη ανακαινίσεων και διευκόλυνση της πρόσβασης σε ενεργειακά αποδοτικά και οικονομικά προσιτά σπίτια, που θα βοηθήσουν στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας και στη διασφάλιση πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, καθαρή και βιώσιμη ενέργεια για όλους τους πολίτες της ΕΕ.

Όμως, παρά τις προσπάθειες και πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ενεργειακή αγορά της ΕΕ εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από ανισορροπίες, οι οποίες επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα και τις τιμές καταναλωτή. Οι διακυμάνσεις στις τιμές πλήττουν ιδιαίτερα τα νοικοκυριά και τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, που αντιμετωπίζουν υψηλότερο ενεργειακό κόστος από τους ανταγωνιστές τους σε τρίτες χώρες. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ καλείται να διασφαλίσει σταθερές και προβλέψιμες τιμές ενέργειας με μικρότερο κόστος και αντιμετώπιση των σημαντικών αποκλίσεων ανάμεσα στα κράτη μέλη. Η Ελλάδα, αν και έχει σημειώσει βήματα προόδου στην ενεργειακή μετάβαση, εξακολουθεί να επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις των διεθνών αγορών και τις αβεβαιότητες στο κόστος των καυσίμων.

Ολοκληρώνοντας, θεωρώ ότι ο νέος ενεργειακός χάρτης αναμένεται να φέρει σημαντικές αλλαγές δημιουργώντας τόσο προκλήσεις όσο και ευκαιρίες για τους καταναλωτές. Η ενεργειακή αυτονομία, οι χαμηλότερες τιμές και η στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης είναι πλέον στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής – και αυτό είναι κάτι που όλοι οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν, και να εκμεταλλεύονται στο έπακρο τις νέες προοπτικές και δυνατότητες, μειώνοντας το ενεργειακό τους κόστος και συμβάλλοντας σε ένα πιο βιώσιμο μέλλον.