Μπορούν οι μεταμοσχεύσεις οργάνων από χοίρους να δώσουν λύση στο παγκόσμιο πρόβλημα;

Η πρώτη κλινική δοκιμή που εξετάζει αν οι νεφροί από χοίρους μπορούν να μεταμοσχευθούν με ασφάλεια σε ζωντανούς ανθρώπους εγκρίθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA). Στο πλαίσιο της δοκιμής, που θα ξεκινήσει αργότερα φέτος, νεφροί από γενετικά τροποποιημένους χοίρους θα μεταμοσχευθούν σε άτομα με χρόνια νεφρική νόσο, των οποίων τα όργανα δεν λειτουργούν πλέον αυτόνομα.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Η έγκριση του FDA θα φέρει τη δοκιμαστική διαδικασία ένα βήμα πιο κοντά στην παροχή οργάνων σε χιλιάδες ανθρώπους που περιμένουν για ένα μόσχευμα. «Η έναρξη επίσημων κλινικών δοκιμών είναι πολύ συναρπαστική», δηλώνει ο Jay Fishman, ειδικός στις μεταμοσχεύσεις και στις λοιμώδεις νόσους στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης στη Βοστώνη.

Περίπου μισή ντουζίνα άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα έχουν λάβει όργανα από γενετικά επεξεργασμένους χοίρους – νεφρούς, καρδιές, ήπαρ και θύμο αδένα – αλλά οι επεμβάσεις εγκρίθηκαν για λόγους συμπόνιας, δηλαδή οι ασθενείς ήταν πολύ άρρωστοι και δεν είχαν άλλες επιλογές. Οι περισσότεροι από τους λήπτες δεν επέζησαν πέρα από λίγους μήνες μετά τις μεταμοσχεύσεις, για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένου του ότι ήταν υπερβολικά άρρωστοι για να αντέξουν μια τόσο μεγάλη χειρουργική επέμβαση.

«Οι άνθρωποι που έχουν λάβει ξενομοσχεύματα έχουν προσφέρει μια τεράστια συμβολή στον τομέα μας», λέει ο Fishman. Ωστόσο, οι επίσημες κλινικές δοκιμές είναι τυποποιημένες και, επομένως, μπορούν να παράγουν σημαντικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων κρίσιμων δεδομένων για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα, ώστε να προωθηθεί ο τομέας, προσθέτει.

Πώς θα πραγματοποιηθεί η πρώτη δοκιμή

Σύμφωνα με την United Therapeutics, τη βιοτεχνολογική εταιρεία με έδρα το Silver Spring του Μέριλαντ και το Research Triangle Park στη Βόρεια Καρολίνα, που διεξάγει τη δοκιμή, αρχικά θα εγγραφούν έξι άτομα στη μελέτη. Η δοκιμή θα περιλαμβάνει άτομα ηλικίας 55–70 ετών με τελικού σταδίου νεφρική νόσο, τα οποία είτε δεν πληρούν τα ιατρικά κριτήρια για συμβατική μεταμόσχευση νεφρού είτε είναι απίθανο να λάβουν μόσχευμα τα επόμενα πέντε χρόνια και ενδέχεται να πεθάνουν περιμένοντας.

Οι ασθενείς θα παρακολουθούνται στενά για περίπου έξι μήνες για τυχόν σοβαρές παρενέργειες, λοιμώδεις νόσους και ενδείξεις νεφρικής βλάβης και στη συνέχεια θα παρακολουθούνται για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Η δοκιμή θα αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα παρακολουθώντας πόσοι συμμετέχοντες – και μεταμοσχευμένοι νεφροί – επιβιώνουν από τη διαδικασία και για πόσο χρονικό διάστημα. Θα μετρήσει επίσης την ικανότητα των νεφρών να φιλτράρουν το αίμα και θα καταγράψει αλλαγές στην ποιότητα ζωής των συμμετεχόντων.

Ο FDA έχει επιβάλει παύσεις μεταξύ των ασθενών για να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξουν απρόοπτα, λέει ο Fishman. Μια επιτροπή παρακολούθησης θα εξετάσει τα δεδομένα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας των πρώτων έξι συμμετεχόντων, πριν αποφασίσει αν η δοκιμή θα πρέπει να επεκταθεί σε έως και 50 άτομα.

Οι κλινικές δοκιμές θα επιτρέψουν στους ερευνητές να επιλέξουν άτομα με καλύτερη υγεία από τους πρώτους λήπτες που έλαβαν μοσχεύματα για λόγους συμπόνιας, ώστε να αξιολογήσουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της μεταμόσχευσης, λέει ο Muhammad Mohiuddin, χειρουργός και ερευνητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ στη Βαλτιμόρη.

Η επιτυχία αυτής της δοκιμής θα ανοίξει τον δρόμο για μεγαλύτερες και μακροπρόθεσμες κλινικές μελέτες, δηλώνει ο Wayne Hawthorne, χειρουργός μεταμοσχεύσεων στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ στην Αυστραλία.

Ο Mohiuddin, ο οποίος το 2022 ηγήθηκε της πρώτης μεταμόσχευσης καρδιάς χοίρου σε ζωντανό άνθρωπο, δηλώνει ότι βρίσκεται στη διαδικασία υποβολής αιτήματος στον FDA για την έναρξη κλινικών δοκιμών. Ωστόσο, προσθέτει ότι η καρδιά είναι ένα πιο δύσκολο όργανο για να λάβει έγκριση.

Μια άλλη εταιρεία, η eGenesis στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, έχει επίσης υποβάλει αίτημα στον FDA για την έναρξη μιας δοκιμής ξενομεταμοσχεύσεων, λέει ο Fishman, ο οποίος έχει συμβουλεύσει τόσο την United Therapeutics όσο και την eGenesis για την ασφάλεια της μικροβιολογίας και θα συμμετείχε σε μια δοκιμή της eGenesis αν αυτή εγκριθεί.

Σε δήλωσή της μέσω email, η eGenesis ανέφερε ότι τον Δεκέμβριο έλαβε έγκριση από τον FDA για την εκτέλεση τριών μεταμοσχεύσεων νεφρών από χοίρους στο πλαίσιο της χρήσης για λόγους συμπόνιας. Η εταιρεία δεν σχολίασε την κατάσταση της αίτησης για τις κλινικές δοκιμές της.

Τροποποιημένοι χοίροι (modified pigs)

Οι τροποποιημένοι χοίροι (modified pigs) είναι χοίροι που έχουν υποστεί γενετικές αλλαγές με σκοπό την επίτευξη συγκεκριμένων χαρακτηριστικών ή τη μείωση κινδύνων, όπως η απόρριψη των οργάνων τους κατά τις μεταμοσχεύσεις. Αυτές οι γενετικές τροποποιήσεις συνήθως περιλαμβάνουν την εισαγωγή, αλλαγή ή αδρανοποίηση γονιδίων που σχετίζονται με την ανοσολογική απόκριση, τους ιούς που μπορεί να μεταφέρουν, ή άλλες βιολογικές λειτουργίες. Ο στόχος αυτών των τροποποιήσεων είναι να καταστήσουν τα όργανα των χοίρων πιο συμβατά με τον ανθρώπινο οργανισμό και να μειώσουν τις πιθανότητες απόρριψης κατά τη διάρκεια μεταμοσχεύσεων.

Οι συμμετέχοντες στις κλινικές δοκιμές θα λάβουν νεφρούς από χοίρους που έχουν υποβληθεί σε γενετική τροποποίηση για να μειωθεί ο κίνδυνος απόρριψης των οργάνων.

Κάθε εταιρεία εκτρέφει χοίρους με ένα μοναδικό σύνολο γενετικών τροποποιήσεων. Στις δοκιμές, η United Therapeutics θα χρησιμοποιήσει χοίρους με 10 γενετικές τροποποιήσεις, ενώ τα ζώα της eGenesis έχουν 69 τροποποιήσεις – οι περισσότερες από τις οποίες έχουν σχεδιαστεί για να αδρανοποιήσουν ιούς που θα μπορούσαν να κρύβονται στο χοιρινό γονιδίωμα.

Οι εταιρείες χρησιμοποιούν επίσης διαφορετικές ράτσες χοίρων: η eGenesis χρησιμοποιεί μια ράτσα μικρών χοίρων (miniature-pig) για να εμποδίσει την ανάπτυξη των οργάνων μετά τη μεταμόσχευση και η United Therapeutics απενεργοποιεί ένα γονίδιο χοίρου για να αποτρέψει τη συνέχιση της ανάπτυξης του οργάνου μετά τη μεταμόσχευση.

Μόνο πέντε άτομα στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λάβει μεταμόσχευση οργάνου από χοίρο, και το μεγαλύτερο διάστημα που έχει επιβιώσει κάποιος είναι 71 ημέρες – και συνεχίζεται καθώς ο λήπτης βρίσκεται ακόμα εν ζωή. Αυτό σημαίνει ότι παραμένουν αρκετές προκλήσεις μπροστά, καθώς τα νέα πειράματα δοκιμάζουν τη μακροχρόνια βιωσιμότητα της διαδικασίας.

Προβλήματα και ανησυχίες

Για παράδειγμα, οι κλινικοί γιατροί θα πρέπει να διαχειριστούν τα αντισώματα που παράγονται κατά των αντιγόνων του χοίρου για να αποτρέψουν την απόρριψη οργάνων, λέει ο Mohiuddin. Επιπλέον, μη ανθρώπινα πρωτεύοντα που έλαβαν νεφρούς χοίρων ανέπτυξαν μια κατάσταση στην οποία τα ούρα τους περιέχουν υπερβολική ποσότητα πρωτεΐνης, λέει ο David Cooper, ανοσολόγος ξενομεταμοσχεύσεων στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης στη Βοστώνη. Οι ερευνητές δυσκολεύονται να βρουν μια μέθοδο για τη διαχείριση αυτής της κατάστασης, και παραμένει να φανεί αν αυτό θα επηρεάσει και τους ανθρώπους, προσθέτει.

Υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι οι χοίροι μπορεί να φέρουν ιούς ή άλλες λοιμώξεις που να μεταδοθούν στον λήπτη. Ο Fishman λέει ότι οι ομάδες έχουν μάθει τη σημασία τόσο του ελέγχου των χοίρων όσο και της παρακολούθησης των ληπτών για λοιμώξεις.

Η Luhan Yang, διευθύνουσα σύμβουλος της Qihan Biotech στο Χανγκτζού της Κίνας και μία από τους ιδρυτές της eGenesis, ελπίζει ότι η έγκριση του FDA θα ενθαρρύνει αντίστοιχες ρυθμιστικές αρχές στην Ευρώπη και την Κίνα να εξετάσουν παρόμοιες δοκιμές. Για δεκαετίες, έχει ακούσει ανθρώπους να λένε ότι η ξενομεταμόσχευση είναι «στα πρόθυρα». Η ανακοίνωση της δοκιμής «είναι μια σημαντική πρόοδος στον τομέα».

ΗΠΑ: Ξεκινούν κλινικές δοκιμές μεταμόσχευσης νεφρών από χοίρους σε ανθρώπους