Έρευνα libre: Δεν ευθύνονται μόνο οι φυσικοί αυτουργοί της θανάσιμης κακοποίησης του μικρού Άγγελου

Πέρα από τα συνήθη επίθετα που ανασύρουμε για να περιγράψουμε με τη δημοσιογραφική γλώσσα εγκλήματα όπως αυτό της Κρήτης που έχουν θύματα αθώα παιδιά, βρίσκεται η αλήθεια και οι ρίζες αυτής οι οποίες δεν περιγράφονται με τους ίδιους απόλυτους και δραματικούς όρους. Ενίοτε ούτε καν προσεγγίζονται καθώς η προσπάθειά προσέγγισής τους μας φέρνει αντιμέτωπους με πολλές άβολες πραγματικότητες αλλά και κρατικά ελλείμματα.

Είναι προφανές άρα ότι το ανάθεμα πέφτει στους φυσικούς αυτουργούς (που εννοείται φέρουν το, δίχως άλλο, τεράστια ευθύνη) και τα υπόλοιπα μπαίνουν κάτω από το χαλάκι. Μέχρι το επόμενο έγκλημα…

Καλό θα είναι να ξεκινήσουμε αυτή την αναφορά μας με μερικά δεδομένα που καταγράφηκαν σε σχετική έρευνα που διεξήχθη περίπου 10 χρόνια πριν, όπως τα ανέφερε σε πρόσφατη συνέντευξή του (TVXS) o ψυχίατρος και διευθυντής στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού Γιώργος Νικολαϊδης.

Τα δεδομένα αυτά είναι τα εξής:

• Στην Ελλάδα, 1 στα 20 παιδιά θα υποστεί πολλαπλές, διαφορετικού τύπου και βαριές μορφές σωματικής βίας.
• Σε κάθε σχολικό τμήμα υπάρχει τουλάχιστον ένα παιδί που δέχεται σωματική βία.
• 1 στα 6 παιδιά έχουν δεχθεί κάποιο είδος σεξουαλικής κακοποίησης.

Το 3,1% των παιδιών, δηλαδή 1 στα 33 παιδιά θα έχουν μία εμπειρία βιασμού ή απόπειρας βιασμού.

Τα πάσης φύσεως εγκλήματα εναντίον μικρών ή μεγαλύτερων παιδιών δυστυχώς είναι κάτι το συνηθισμένο. Το συναντάμε ξανά και ξανά και αυτό είναι η πρώτη άβολη πραγματικότητα. Δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση πέρα από το να διαβάσει κανείς τα παραπάνω δεδομένα. Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους, ειδικά αυτό που θέλει ένα στα έξι παιδιά να πέφτει κάποια στιγμή θύμα σεξουαλικής κακοποίησης.

• Από εκεί και πέρα τι κάνουμε ως κράτος και ως κοινωνία, όταν το πράγμα εκφεύγει της προσωπικής ευθύνης των γονέων/κηδεμόνων; Λίγα πράγματα είναι η αλήθεια.

Το έργο της παιδικής προστασίας στην Ελλάδα αποτελεί μία πολύ πονεμένη υπόθεση. Προχωράμε προς τη… λογική και το ευρωπαϊκό κεκτημένο με ρυθμό χελώνας. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Τα Σπίτια του Παιδιού, οι ειδικά διαμορφωμένοι χώροι στους οποίους ένα κακοποιημένο παιδί μπορεί να καταθέτει στις Αρχές (με ειδική μέθοδο με την οποία αποφεύγεται η επαναθυματοποίηση) δημιουργήθηκαν το 2018. Εκτοτε λειτουργούν μετ’ εμποδίων και χωρίς τμήμα του κατάλληλου προσωπικού.

Η γονεϊκότητα, επίσης, σε ηλικίες πολύ μικρές όπως αυτή κατά την οποία απέκτησε το γιο της η γυναίκα στην Κρήτη (ούτε 23 ετών) σαφώς δεν προστατεύεται αποτελεσματικά από κρατικούς θεσμούς. Μία γυναίκα, που αποκτά παιδί σε μικρή ηλικία κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, έχει ως πιστό σύμμαχο μόνο το δίχτυ της οικογενειακής προστασίας.

Οταν αυτό απουσιάζει, για οποιονδήποτε λόγο, τότε τα πράγματα γίνονται εξαιρετικά δύσκολα, ειδικά στην περίπτωση που η μητέρα έχει να παλέψει και με δικά της προσωπικά αδιέξοδα που κουβαλά από ένα δύσκολο παρελθόν. Στην περίπτωση της Κρήτης φαίνεται ότι έχουμε ένα τέτοιο παράδειγμα. Μία μητέρα με προσωπικά τραύματα που κλήθηκε να μεγαλώσει ένα παιδί μαζί μ’ έναν (κακοποιητικό, όπως δείχνουν τα πρώτα στοιχεία) σύντροφο και μία όχι και τόσο υποστηρικτική μητέρα δεν μπόρεσε να φανεί αντάξια του ρόλου της.

Η ταξικότητα, εννοείται, ότι παίζει το δικό της ξεχωριστό ρόλο. Από τα μέχρι στιγμής στοιχεία που έχουν προκύψει στην υπόθεση της Κρήτης, η 26χρονη τα έβγαζε δύσκολα πέρα. Οχι μόνο δεν είχε την οικονομική άνεση να ικανοποιήσει τις δικές της ανάγκες και του παιδιού αλλά φαίνεται ότι η καθημερινότητά της σημαδευόταν από τις οικονομικές δυσκολίες. Σε τέτοιες περιπτώσεις απαιτείται με ακόμη μεγαλύτερη ένταση η κρατική αρωγή η οποία όμως δίνεται-όταν δίνεται-με το σταγονόμετρο.

Υπάρχει, πάντα, και ο ρόλος του ευρύτερου περιβάλλοντος, των γειτόνων και των λοιπών συγγενών ο οποίος δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμάται. To παιδί στην Κρήτη έπεφτε συστηματικά θύμα βιαιοπραγιών σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες που έχει συλλέξει η Αστυνομία. Προφανώς είναι αδύνατον γείτονες να μην αντιλήφθηκαν ποτέ ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά στην εν λόγω οικογένεια. Θα σκεφτεί κανείς ότι η θέση των άλλων είναι λεπτή, αν παρέμβουν στον στενό οικογενειακό κύκλο. Δεν υπάρχει όμως άλλος τρόπος αν τα πράγματα έχουν φτάσει ήδη στα άκρα.

“Πρόκειται για τον ορισμό του κοινωνικού ελέγχου” λέει στο Libre επιστημονική πηγή. “Η αλήθεια είναι όμως ότι οι σύγχρονες κοινωνίες, ειδικά στις μεγαλουπόλεις, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αποξενωμένες. Ποιος πραγματικά ξέρει πράγματα για τους ενοίκους του διπλανού διαμερίσματος; Ποιοι είναι αυτοί που ήρθαν να ζήσουν στον 5ο (ενώ εγώ μένω στον 1ο ας πούμε) και γιατί πρέπει να με ενδιαφέρουν;”

• Τα ερωτήματα αυτά έχουν μία και μόνο απάντηση: Για να μην συμβαίνουν στυγερά εγκλήματα όπως αυτό της Κρήτης.

Εξω από το δικαστικό μέγαρο όπου μεταφέρθηκαν οι δύο κατηγορούμενοι (η μητέρα και ο σύντροφός της) συγκεντρώθηκαν πολλοί για να εκφράσουν την αγανάκτησή τους. Ενας από αυτούς αν μιλούσε έγκαιρα στις αρχές, το παιδί πιθανότατα να είχε σωθεί. Γι’ αυτό και χρειάζεται οι κρατικοί θεσμοί να προστατεύουν απόλυτα τους τρίτους που προχωρούν σε τέτοιου είδους καταγγελίες.

Διαθέτει το μηχανισμό και τη βούληση για κάτι τέτοιο το ελληνικό κράτος; Μάλλον όχι γι’ αυτό και οι περισσότεροι, ακόμα και όταν γίνονται μάρτυρες βίαιων περιστατικών, κλείνονται στο καβούκι τους. Στην εποχή της αποξένωσης και της ιδιώτευσης το ρίσκο που παίρνουν οι περισσότεροι για να διαφυλάξουν στην πράξη την κοινωνική συνοχή είναι μηδενικό.

Σ’ όλα αυτά αν προσθέσει κανείς την απουσία επικαιροποιημένων ερευνών, την έλλειψη βάσης δεδομένων που μπορούν να συμβουλευτούν οι αρχές και οι ειδικοί και την υποστελέχωση πολλών υπηρεσιών που σχετίζονται με την παιδική προστασία, έχει μπροστά του όλο το παζλ του τεράστιου προβλήματος. Τα παιδιά στην Ελλάδα, ιδίως αυτά που διαβιούν κάτω από κάθε είδους ευαλωτότητα, δεν προστατεύονται αποτελεσματικά. Ούτε από τους θεσμούς ούτε και από τους συμπολίτες, αν και η κύρια ευθύνη δεν ανήκει στους τελευταίους.