Ουκρανία: Πιο κοντά η ειρηνευτική συμφωνία μετά την καθοριστική στροφή Ζελένσκι

Η συνάντηση του Σαββάτου στη Ρώμη, στο περιθώριο της κηδείας του Πάπα, μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Βολοντίμιρ Ζελένσκι αποτέλεσε καθοριστικό σημείο στην πορεία των αμερικανο-ουκρανικών διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου. Ήταν η πρώτη φορά που οι δύο ηγέτες αντάμωναν μετά την σφοδρή και πικρή σύγκρουση στον Λευκό Οίκο, η οποία είχε επιβαρύνει δραματικά τις διμερείς τους σχέσεις. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε μορφή τετ-α-τετ, παρά την προσπάθεια του Εμανουέλ Μακρόν να συμμετάσχει, την οποία ο Τραμπ απέρριψε, όπως δείχνουν τα σχετικά πλάνα.

Οι λεπτομέρειες της συνομιλίας παραμένουν αδιευκρίνιστες, ωστόσο από την ανάλυση ειδικών στην ανάγνωση χειλιών που παρακολούθησαν αποσπάσματα της συνάντησης, προκύπτουν κάποιες ενδείξεις: σύμφωνα με την εφημερίδα The Sun, ο Ζελένσκι φέρεται να είπε «Θα ήθελα να το κάνεις, αλλά όχι έτσι», ενώ ο Τραμπ απάντησε «Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα στρατηγική. Μπορείτε να είστε σίγουροι».

Η συνομιλία κράτησε περίπου 15 λεπτά και έλαβε χώρα σε ένα ιδιαίτερα φορτισμένο πλαίσιο: η Ουκρανία, με την υποστήριξη της Ευρώπης, είχε μόλις απορρίψει το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ, το οποίο προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικού εδάφους και την άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας σε περίπτωση κατάπαυσης του πυρός.

Οι ουκρανικές τροποποιήσεις κρίθηκαν προφανώς απαράδεκτες από την Ουάσινγκτον, οδηγώντας τον Τραμπ στην ανάγκη να επανεκκινήσει ουσιαστικά τη διαπραγματευτική διαδικασία με τη Μόσχα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η συνάντηση στη Ρώμη φαίνεται να είχε στόχο να πεισθεί ο Ζελένσκι να αποδεχθεί, έστω και εν μέρει, το αμερικανικό σχέδιο, το οποίο κατά πολλούς αναλυτές είχε ήδη διαμορφωθεί σε συνεργασία με τη Μόσχα.

Το γεγονός ότι ο ίδιος ο Τραμπ ήταν ο εμπνευστής της συνάντησης έχει επιβεβαιωθεί από τον σύμβουλό του Γουόλτζ, και ενισχύει την ερμηνεία ότι επιθυμούσε μια καθαρή συνομιλία χωρίς ευρωπαϊκές παρεμβάσεις, ιδιαίτερα καθώς θεωρούσε ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι είχαν επηρεάσει αρνητικά τη στάση του Ζελένσκι απέναντι στο σχέδιό του.

Αν ο Τραμπ πέτυχε ή όχι τον σκοπό του παραμένει ασαφές, ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποια συμφωνία επιτεύχθηκε, καθώς μετά τη συνάντηση ο Αμερικανός πρόεδρος έκανε σειρά θετικών δηλώσεων για τον Ζελένσκι, ενώ στο παρελθόν οι τοποθετήσεις του ήταν μάλλον επικριτικές. 

Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η απάντησή του ότι «νομίζω πως ναι» όταν ρωτήθηκε αν ο Ζελένσκι ήταν έτοιμος να «εγκαταλείψει την Κριμαία», γεγονός που αν αληθεύει σημαίνει την άρση της βασικής αντίρρησης του Κιέβου στο αμερικανικό σχέδιο.

Παράλληλα, ο Τραμπ άρχισε να ασκεί δημόσια κριτική στη Ρωσία για επιθέσεις κατά της Ουκρανίας, μια αλλαγή στάσης που δεν είχε παρατηρηθεί σε προηγούμενες περιόδους, ακόμη και μετά φονικούς ρωσικούς βομβαρδισμούς όπως εκείνος στο Κρίβι Ριχ.

Μετά τη ρωσική αεροπορική επίθεση στο Τσερκάσι, ο Τραμπ όχι μόνο κατήγγειλε το χτύπημα, αλλά άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο επιβολής νέων κυρώσεων στη Ρωσία, ενώ  υποσχέθηκε  να αξιολογήσει την κατάσταση εντός δεκαπενθημέρου. Αυτή η μεταβολή στη ρητορική ερμηνεύεται από πολλούς ως προσπάθεια να παρουσιαστεί ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να διαπραγματεύονται «από θέση ισχύος», με στόχο τόσο την εσωτερική πολιτική σκηνή των ΗΠΑ όσο και την ενίσχυση της θέσης του Ζελένσκι στην Ουκρανία.

Υπάρχουν δύο βασικές εκδοχές για αυτή την αλλαγή. Η πρώτη υποστηρίζει ότι ο Τραμπ, αφού άκουσε τον Ζελένσκι, στρέφει πλέον την πίεση στη Μόσχα, διαβλέποντας ότι η Ρωσία εκτροχιάζει τις ειρηνευτικές συνομιλίες. Σε αυτή τη γραμμή, ο Λευκός Οίκος δήλωσε πως υπάρχει «αυξανόμενη απογοήτευση» τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία, ενώ ο Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο επισήμανε ότι νέες κυρώσεις θα μπορούσαν να παρατείνουν τον πόλεμο κατά δύο χρόνια, γεγονός που σηματοδοτεί τη σημασία της συνέχισης της διαπραγματευτικής διαδικασίας.

Παράλληλα, η ρωσική πλευρά δεν έχει υιοθετήσει ρητορική επιθετική προς την Ουάσινγκτον, δείχνοντας διάθεση να συνεχίσει τις συνομιλίες παρά τις αιχμές του Τραμπ.

Η δεύτερη εκδοχή είναι ότι ο Τραμπ κατάφερε να πείσει τον Ζελένσκι να συμφωνήσει με το ειρηνευτικό του σχέδιο και, καθώς αναμένονταν αντιδράσεις από τη Δύση, η Ουάσινγκτον επιχείρησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις με μια σκληρότερη στάση απέναντι στη Ρωσία. Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, η κριτική του Τραμπ στον Πούτιν απευθύνεται τόσο προς το εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και προς τον ίδιο τον Ζελένσκι, ως μήνυμα ότι θα παραμείνει υπό την αμερικανική προστασία.

Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για το Κίεβο, καθώς ένα από τα βασικά αιτήματα του Ζελένσκι ήταν να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει στην εξουσία μετά το πέρας του πολέμου, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος των διαπραγματεύσεων.

Το ερώτημα αν τελικά ο Ζελένσκι συμφώνησε πλήρως με το σχέδιο Τραμπ παραμένει ανοιχτό. Ωστόσο, η εξαφάνιση των αναφορών στις ουκρανικές τροποποιήσεις και η επίμονη επανάληψη των βασικών θέσεων του Τραμπ ενισχύουν την εκτίμηση ότι μια συμφωνία έχει επέλθει.