Ο πρώτος πόλεμος πυρηνικών δυνάμεων για το νερό- Ινδία και Πακιστάν στα πρόθυρα σύγκρουσης

Η κλιμακούμενη ένταση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν φέρνει στο προσκήνιο έναν από τους μεγαλύτερους εφιάλτες της περιοχής: τη χρήση του νερού ως όπλο και τον κίνδυνο ενός νέου πολέμου. Μετά τη φονική επίθεση στο Παχαλγκάμ του Κασμίρ που άφησε πίσω της 26 νεκρούς αμάχους, οι δύο χώρες αντάλλαξαν πυρά στα σύνορα για τρίτη συνεχόμενη νύχτα, πυροδοτώντας φόβους γενικευμένης σύγκρουσης. Το Νέο Δελχί, κατηγορώντας το Ισλαμαμπάντ για διασυνοριακή υποστήριξη των μαχητών, ανακοίνωσε την αναστολή της εφαρμογής της κρίσιμης Συνθήκης για τα Ύδατα του Ινδού, απειλώντας ευθέως να διακόψει τη ροή νερού προς το Πακιστάν.

Πρόκειται για μια κίνηση με τεράστιες γεωπολιτικές και ανθρωπιστικές συνέπειες, καθώς το Πακιστάν εξαρτάται ζωτικά από το νερό των ποταμών του Ινδού για τη γεωργία και την οικονομία του. Το Ισλαμαμπάντ αντέδρασε έντονα, προειδοποιώντας ότι οποιαδήποτε παρεμπόδιση της ροής θα θεωρηθεί «πράξη πολέμου», ενώ η διεθνής κοινότητα, από τα Ηνωμένα Έθνη έως τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, καλεί σε αυτοσυγκράτηση, την ώρα που η απειλή ενός νέου καταστροφικού πολέμου μεταξύ των δύο πυρηνικών δυνάμεων μεγαλώνει.

Για αρκετές ημέρες σημειώνονται Σημειώθηκαν ανταλλαγές πυρών στα σύνορα της Ινδίας και του Πακιστάν, όπως ανακοίνωσε ο ινδικός στρατός, κατηγορώντας πακιστανικές θέσεις για «απρόκλητη» επίθεση με μικρά όπλα στους τομείς Τόμαρι Γκάλι και Ραμπούρ. Το Νέο Δελχί, επικαλούμενο τις νέες επιθέσεις και τον θάνατο αμάχων, πέρασε στην υλοποίηση κυρώσεων: αναστολή βασικής διπλωματικής συνεργασίας, μείωση διπλωματικού προσωπικού και, το πιο ανησυχητικό, διακοπή της συμμετοχής στη Συνθήκη για τα Ύδατα του Ινδού.

Η απόφαση της Ινδίας να παγώσει τη συμφωνία που ρυθμίζει τον διαμοιρασμό των ποτάμιων υδάτων έχει σημάνει συναγερμό στο Πακιστάν. Η Συνθήκη για τα Ύδατα του Ινδού, που υπογράφηκε το 1960 με τη μεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας, θεωρούνταν επί δεκαετίες ένα πρότυπο διακρατικής συνεργασίας σε περιόδους έντασης.

Η συμφωνία έδινε στην Ινδία τον έλεγχο τριών ανατολικών ποταμών (Ravi, Sutlej και Beas) και στο Πακιστάν τον έλεγχο τριών δυτικών (Indus, Chenab και Jhelum), με την Ινδία να υποχρεούται να επιτρέπει την «ανεμπόδιστη» ροή των τελευταίων. Η παραβίαση αυτής της συνθήκης απειλεί να βυθίσει το Πακιστάν σε βαθιά κρίση, με τη γεωργία, που αποτελεί περίπου το 25% της πακιστανικής οικονομίας, να κινδυνεύει άμεσα από λειψυδρία.

Η Ινδία, από την πλευρά της, φαίνεται να υπολογίζει ότι το κόστος μιας τέτοιας κλιμάκωσης θα είναι διαχειρίσιμο, τουλάχιστον στο εσωτερικό. Αναλυτές όπως ο Habiman Jacobs υποστηρίζουν ότι η κίνηση του πρωθυπουργού Narendra Modi αποτελεί ένα «έξυπνο, λαϊκιστικό μέτρο» που ενισχύει το εθνικό του προφίλ. Αντίθετα, το Πακιστάν, ήδη αντιμέτωπο με ακραία καιρικά φαινόμενα και σοβαρή ξηρασία, βλέπει την απειλή διακοπής του νερού ως ζήτημα επιβίωσης. Ήδη η Ρυθμιστική Αρχή Υδάτων του Πακιστάν προειδοποίησε για μείωση 35% στις αρδευτικές ποσότητες στις γεωργικές περιοχές του Παντζάμπ και της Σιντ, κάτι που θα μπορούσε να επιφέρει επισιτιστική κρίση και κοινωνικές αναταραχές.

Ο φόβος για αιφνίδιες πλημμύρες, σε περίπτωση που η Ινδία απελευθερώσει ανεξέλεγκτα πλεονάζον νερό, εντείνει περαιτέρω την ανησυχία στο Ισλαμαμπάντ. Ο πολιτικός αναλυτής Ναζίρ Μεμόν προειδοποιεί ότι η Ινδία θα μπορούσε επίσης να αποκρύψει κρίσιμα υδρολογικά δεδομένα, παρεμποδίζοντας έτσι τον αγροτικό προγραμματισμό στο Πακιστάν. Παράλληλα, νομικοί αναλυτές όπως ο Ανουάρ Σαντάτ επισημαίνουν ότι η μονομερής διακοπή της ροής νερού θα μπορούσε να αποτελέσει παραβίαση του εθιμικού διεθνούς δικαίου, ανοίγοντας δρόμο για νομικές προσφυγές από το Πακιστάν σε διεθνή fora.

Σε αυτό το εύφλεκτο κλίμα, οι συγκρούσεις στα σύνορα συνεχίζονται, ενώ το αντι-ινδικό αίσθημα στο Πακιστάν φουντώνει. Με τις δύο χώρες να έχουν πολεμήσει ήδη τρεις πολέμους από το 1947 και να διαθέτουν πυρηνικά όπλα, η απειλή μιας νέας μεγάλης σύρραξης στην Νότια Ασία φαντάζει πλέον πιο πραγματική από ποτέ, με το νερό να αναδεικνύεται όχι μόνο σε πηγή ζωής αλλά και σε δυνητικό αιτία πολέμου.