Ανατομία του πλεονάσματος-μαμούθ: Ο περιορισμός της φοροδιαφυγής και οι έμμεσοι φόροι

Tο θηριώδες, δίχως άλλο, πρωτογενές πλεονάσμα (που έφτασε το εκπληκτικό ποσό των 11,4 δις) χάρισε στην κυβέρνηση την άνεση να προχωρήσει σε παροχές οι οποίες έχουν συνολικό ύψος, όπως ανακοινώθηκε αρμοδίως, γύρω στο 1 δις. Αυτές οι παροχές δεν είναι οι μοναδικές που θα ανακοινωθούν μέσα στο 2025 αφού στόχος του Πρωθυπουργού είναι να κοινοποιήσει στους πολίτες συνολικό κοινωνικό πακέτο από τη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, τον προσεχή Σεπτέμβριο.

Μέχρι τότε όμως θα κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Είναι, άρα, προτιμότερο να προχωρήσουμε σε μία πρώτη ανατομία αυτού του τεράστιου πρωτογενούς πλεονάσματος που ανακοινώθηκε από την ΕΛΣΤΑΤ πριν από δύο ημέρες.

Λεπτομερή στοιχεία, πέρα από το ύψος του πλεονάσματος, προσώρας δεν υπάρχουν. Προφανώς θα ανακοινωθούν προσεχώς. Εχουμε όμως στη διάθεσή μας τόσο την εισηγητική έκθεση του Κρατικού Προϋπολογισμού 2025 που κατατέθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στη Βουλή αλλά και την Εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2024 όπως αυτή ανακοινώθηκε στις 27 Ιανουαρίου του 2025.

Στην εισηγητική έκθεση γινόταν η εκτίμηση ότι το πρωτογενές πλεονάσμα για το 2024 θα διαμορφωνόταν στο ύψος των 6,02 δις. Στην αναλυτική έκθεση για την Εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού αναφέρεται ότι το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος διαμορφώθηκε τελικά στα 8,7 δις ευρώ “έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 4.635 εκατ. ευρώ”.

Τονιζόταν επίσης ότι “σημαντικό μέρος της διαφοράς σε σχέση με τον στόχο προέρχεται αφενός από τα αυξημένα ταμειακά έσοδα από το ΠΔΕ κατά 612 εκατ. ευρώ και αφετέρου από τη μετακύλιση πληρωμών δαπανών των εξοπλιστικών προγραμμάτων στο 2025 και από την υποεκτέλεση των μεταβιβάσεων προς ΟΚΑ ύψους 740 και 1.907 εκατ. ευρώ αντίστοιχα”.

Τι λέει η κυβέρνηση και τι συμβαίνει με τους έμμεσους φόρους

Οι επιτελείς των οικονομικών υπουργείων αποδίδουν εν μέρει την αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος στην μείωση της φοροδιαφυγής που είναι απόρροια του μέτρου της σύνδεσης των Pos με τις ταμειακές μηχανές. Εχουν δίκιο, έστω εν μέρει. Πράγματι πρόκειται για μέτρο που φαίνεται ότι έχει χειροπιαστά αποτελέσματα αφού “μηδενίζει” τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να φοροδιαφεύγουν μία σειρά από ελεύθερους επαγγελματίες.

Ομως, μία τόσο μεγάλη αύξηση του πρωτογενούς αποτελέσματος, όπως τονίζουν οικονομικές πηγές στο Libre, δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής (που σε κάθε περίπτωση βέβαια είναι καλοδεχούμενος). Πέρα από κάθε αμφιβολία έχει παίξει ρόλο η αύξηση των εσόδων από τους έμμεσους φόρους λόγω της παρατεταμένης ακρίβειας αλλά και η αύξηση των εσόδων από τους άμεσους φόρους.

Ως προς το κομμάτι των έμμεσων φόρων, τα πράγματα είναι απλά. Η ακρίβεια και ο πληθωρισμός επιμένουν. Δεν παρατηρούνται βέβαια μεγάλες αυξομειώσεις από χρονιά σε χρονιά, ωστόσο το φαινόμενο, ιδιαίτερα από το 2022 και μετά, χαρακτηρίζεται ως παγιωμένο. Η σταθερή ακρίβεια φέρνει αυξημένα έσοδα από το ΦΠΑ, φόρο τον οποίο δεν μπορεί να αποφύγει κανείς μας αφού τα πάντα έχουν ΦΠΑ.

Οι άμεσοι φόροι μπορεί να μην έχουν αυξηθεί αν μιλάμε για το εισόδημα όμως οι διαδοχικές αυξήσεις του κατώτατου μισθού “εμφανίζουν” νέους μισθωτούς στο σύστημα, μισθωτούς που αφήνουν αναγκαστικά το καθεστώς του αφορολόγητου. Και εδώ παρατηρείται το εξής: Οι χαμηλόμισθοι αναγκαστικά ξοδεύουν το σύνολο του μισθού στην κατανάλωση, πληρώνουν έτσι και εκ των πραγμάτων και εμμέσους φόρους, περισσότερους κάθε φορά που παίρνουν την νέα αύξηση. Ηταν 650 ευρώ καθαρά είτε 750, όλο το ποσό θα κατευθυνθεί στην κατάλωση, κυρίως για είδη πρώτης ανάγκης. 

Ως προς τη μεσαία τάξη, πολλα μέλη εκ της οποίας, εισπράττουν το μέσο μισθό (λίγο παρακάτω, λίγο παραπάνω) ο οποίος, ονομαστικά, επίσης έχει αυξηθεί. Λόγω της ακρίβειας όμως τα μέλη της μεσαίας τάξης δίνουν μεγαλύτερα ποσά στην κατανάλωση για να μπορούν να ανταποκρίνονται στις αυξημένες, λόγω της αυξημένων τιμών, καταναλωτικές ανάγκες.

Οι δε πλούσιοι πληρώνουν και αυτοί περισσότερους έμμεσους φόρους. Δεν “αιμορραγούν” οικονομικά, έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν τις αυξημένες τιμές στην αγορά χωρίς προβλήματα, αλλά η κατανάλωσή τους (συχνά αυξημένη) “ταϊζει” με τη σειρά της τα κρατικά έσοδα από έμμεσους φόρους.

Η ακρίβεια, συμπερασματικά, έστω και αν δεν έχουμε τα οριστικά στοιχεία στα χέρια μας, “συμβάλλει” πέρα από κάθε αμφιβολία στην αύξηση των κρατικών εσόδων, άρα και στην αύξηση του πρωτογενούς πλεονάσματος. Ολα παίζουν το ρόλο τους. Αλλά χωρίς τους έμμεσους φόρους, μάλλον δύσκολα θα φτάναμε στα δυσθεώρητα ύψη των 11,4 δις ευρώ.