Στεγαστικό: Παραμένει ανοιχτή “πληγή”- Η δομική διάσταση του προβλήματος και τα επόμενα βήματα της κυβέρνησης

Δυόμιση περίπου χρόνια μετά την εξαγγελία, από το βήμα της ΔΕΘ του 2022, του πρώτου φιλόδοξου προγράμματος, ύψους 1,8 δισ. ευρώ, για την αντιμετώπιση του στεγαστικού, είναι σαφές ότι εξακολουθεί να συνιστά ένα από τα βασικότερα προβλήματα για την ελληνική κοινωνία , αλλά και μία μεγάλη διαρκή πρόκληση για την κυβέρνηση, η οποία το κατατάσσει από την πλευρά της στις κορυφαίες προτεραιότητες.

Παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με το Μέγαρο Μαξίμου, έχουν δρομολογηθεί και υλοποιούνται στο στεγαστικό περισσότερες από 40 παρεμβάσεις, συνολικού ύψους 6,7 δις ευρώ, εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι η κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει μέχρι τώρα να αντιμετωπίσει την δομική διάσταση του προβλήματος, η οποία συνδέεται όχι με την ζήτηση, αλλά με την περιορισμένη προσφορά κατοικιών, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να συνεχίζεται η ανοδική κούρσα των ενοικίων.

Ακόμη και “ιστορίες επιτυχίας” όσον αφορά την ανταπόκριση των πολιτών, όπως τα δύο προγράμματα “Σπίτι μου”, μπορεί να δίνουν την δυνατότητα σε 30.000 οικογένειες και κυρίως νέους ανθρώπους να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι με επιδοτούμενο στεγαστικό δάνειο, δεν συνεισφέρουν όμως στην αύξηση των διαθέσιμων κατοικιών.

Σε αυτό το πλαίσιο η κυβέρνηση εξακολουθεί να δέχεται έντονη κριτική από την αντιπολίτευση – και όχι μόνο- για αναποτελεσματικότητα όσον αφορά την συνολική προσέγγιση του προβλήματος, καθώς της καταλογίζεται ότι δίνει έμφαση σε επιδόματα και σε μέτρα στήριξης της ζήτησης, αλλά δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει προϋποθέσεις για αύξηση του αποθέματος των κατοικιών και κυρίως να δρομολογήσει μια ουσιαστική πολιτική κοινωνικής στέγης.

Ενδεικτικές ως προς αυτό έχουν υπάρξει και οι αιτιάσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης περί επιλογής να ενταχθεί στο Εθνικό Σχέδιο του Ταμείου Ανάκαμψης ένα πρόγραμμα ανακαίνισης μόλις 100 κατοικιών όταν χώρες με αντίστοιχα προβλήματα όπως η Ισπανία και η Ιταλία ακολουθώντας το παράδειγμα της Πορτογαλίας με τις 26.000 κοινωνικές κατοικίες, ενέταξαν προγράμματα κατασκευής και ανακαίνισης 20.000 και 10.000 κατοικιών αντίστοιχα.

Τα κίνητρα που έχουν δοθεί μέχρι σήμερα από την κυβέρνηση- είτε ως επιδοτήσεις για ανακαινίσεις, είτε φορολογικά- με στόχο ακίνητα που παραμένουν κλειστά να διατεθούν προς ενοικίαση ή άλλα που είναι σε βραχυχρόνια να κατευθυνθούν προς μακροχρόνια μίσθωση, δεν έχουν αποδώσει τα αναμενόμενα.

Για τη θεσμοθέτηση της “κοινωνικής αντιπαροχής”- ενός “εργαλείου” για συνεκμετάλλευση με ιδιώτες και στόχο την αξιοποίηση της μεγάλης και αδρανούς ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου για προσιτή στέγη- οι διαδικασίες έχουν επίσης ξεκινήσει από το 2022, αλλά η αποτελεσματικότητά του εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο. Και η κυβέρνηση ετοιμάζεται τώρα να τροποποιήσει με νέα κίνητρα τον θεσμό προκειμένου να τον κάνει πιο ελκυστικό για την αξιοποίηση των κενών ακινήτων του δημοσίου.

Όσον αφορά την φοιτητική στέγη, που επιδοτείται με ένα ενοίκιο βάσει των πρόσφατων εξαγγελιών, με αργούς ρυθμούς έχει προχωρήσει μέχρι τώρα η διαδικασία για την υλοποίηση της ανέγερσης 8.150 θέσεων σε πέντε σύγχρονες φοιτητικές εστίες σε αντίστοιχες περιοχές, με ΣΔΙΤ, που έχουν εξαγγελθεί από την ΔΕΘ του 2022.

Μετά την πρόσφατη ανακοίνωση για την επιδότηση των ενοικιαστών, οι παρεμβάσεις για το στεγαστικό θεωρείται βέβαιο ότι θα συνεχιστούν με ορίζοντα την ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη, στην ΔΕΘ.

Ήδη, κατά τον πρώτο απολογισμό του προγράμματος “Ανακαινίζω – Νοικιάζω” για επιδότηση της ανακαίνισης παλιών κλειστών σπιτιών που έγινε κατά την χθεσινή επίσκεψη του πρωθυπουργού στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, συζητήθηκαν- και όπως φαίνεται θα δρομολογηθούν- τρόποι ενίσχυση των υφιστάμενων κινήτρων.

Αυτό άφησε σαφώς να εννοηθεί και ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης, λέγοντας ότι “ο πιο γρήγορος τρόπος για να “πέσουν” περισσότερα σπίτια στην αγορά είναι να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε το απόθεμα από κλειστά ακίνητα, κυρίως διαμερίσματα, στις μεγάλες πόλεις και καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να δώσουμε ένα γενναίο οικονομικό κίνητρο στους ιδιοκτήτες προκειμένου να προχωρήσουν σε αυτή την κατεύθυνση”.

Άφησε εξάλλου ανοιχτό αυτό το ενδεχόμενο και για τις τράπεζες προκειμένου να βγουν στην αγορά κλειστά ακίνητα που έχουν στην διάθεσή τους, για τα οποία από το 2026 θα αναγκάζονται να καταβάλλουν υψηλότερο ΕΝΦΙΑ.

Χθες ελήφθησαν τρεις ακόμη αποφάσεις σε σχέση με το στεγαστικό, οι οποίες συνδέονται με τον καλύτερο συντονισμό των πολιτικών, αλλά και με την ενημέρωση των πολιτών:

• Δημιουργία ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας όπου οι πολίτες θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν το σύνολο των πολιτικών για την προσιτή στέγη και να βρουν εύκολα κάθε πρόγραμμα που ταιριάζει στο προφίλ τους.
• Συγκρότηση διυπουργικής επιτροπής, με τη συμμετοχή όλων των συναρμόδιων Υπουργείων, για τον καλύτερο συντονισμό των εφαρμοζόμενων πολιτικών.
• Σύσταση παρατηρητηρίου στεγαστικής πολιτικής για την τακτική, μηνιαία παρακολούθηση τόσο των τιμών στην αγορά όσο και της απορρόφησης των πόρων των κυβερνητικών προγραμμάτων.

Όλα αυτά βέβαια την στιγμή που η χώρα εξακολουθεί να μην διαθέτει, από το 2013 που καταργήθηκε ο ΟΕΚ, φορέα κοινωνικής κατοικίας.

Το Μέγαρο Μαξίμου αναγνωρίζει την έκταση που εξακολουθεί να έχει το πρόβλημα, υπεραμύνεται ωστόσο του συνεκτικού χαρακτήρα του κυβερνητικού σχεδίου και ζητά επί της ουσίας πίστωση χρόνου, λέγοντας ότι οι πολιτικές της κυβέρνησης που στοχεύουν στην αύξηση της προσφοράς και στην αντιμετώπιση της στεγαστικής ακρίβειας απαιτούν κάποιο χρόνο για να φέρουν αποτελέσματα.

Τέτοιου είδους πολιτικές που στην κυβέρνηση ελπίζουν ότι στην πορεία θα αποδίδουν περισσότερο στην κατεύθυνση της πιο προσιτής στέγης και της αύξησης των διαθέσιμων κατοικιών, είναι:

• Ο περιορισμός της βραχυχρόνιας μίσθωσης σε κορεσμένες αστικές και τουριστικές περιοχές και η αυστηρότερη φορολογική μεταχείριση των επιχειρηματικών βραχυχρόνιων μισθώσεων, η απαλλαγή των ιδιοκτητών που μετατρέπουν μια βραχυχρόνια μίσθωση σε μακροχρόνια από φορολογία εισοδήματος από ενοίκια για 3 χρόνια, η φορολογική απαλλαγή έως 16.000 για όσους ιδιοκτήτες εκτελούν εργασίες ενεργειακής ανακαίνισης στα σπίτια τους.
• Επίσης, το πρόγραμμα “Ανακαινίζω-Νοικιάζω” για ανακαίνιση παλιών κλειστών ακινήτων,
• τα άτοκα τραπεζικά δάνεια μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης για ενεργειακή αναβάθμιση παλιών ακινήτων,
• η de facto εξαίρεση συγκεκριμένων περιοχών από την πολιτική «χρυσής βίζας”,
• το Πρόγραμμα «Εξοικονομώ – Ανακαινίζω για νέους».