Παγκόσμια συγκίνηση, ανεκτίμητη κληρονομιά-Ο Φραγκίσκος των φτωχών σε λαϊκό προσκύνημα-Το τελετουργικό και η διαδοχή του

Λίγες ώρες μετά από τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου από εγκεφαλικό και καρδιακή ανεπάρκεια, η Καθολική Εκκλησία ετοιμάζεται για την κηδεία του Ποντίφικα που έμεινε στην ιστορία ως «ο Πάπας των φτωχών». Αύριο η σορός του θα τεθεί σε λαϊκό προσκύνημα, δίνοντας την ευκαιρία στους πιστούς να τον τιμήσουν για τελευταία φορά. Η κηδεία του αναμένεται να πραγματοποιηθεί πιθανότατα το Σάββατο, με τη συμμετοχή σημαντικών πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών. Η ιταλική κυβέρνηση αναμένεται να κηρύξει τριήμερο εθνικό πένθος.

Η κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου θα γίνει 4 με 6 μέρες αργότερα, στην πλατεία του Αγίου Πέτρου. Όπως, για παράδειγμα, έγινε με τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον 2ο, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Απριλίου 2005 και η κηδεία του τελέστηκε στις 8 Απριλίου.

Η διαθήκη του Πάπα Φραγκίσκου αποτυπώνει τη φιλοσοφία της ζωής του: ταπεινότητα, πνευματικότητα και προσήλωση στην αποστολή του. Ζήτησε να ταφεί στη βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζιόρε, χωρίς πολυτέλειες, με έναν απλό τάφο κάτω από το δάπεδο και μία μόνο επιγραφή: Franciscus.

Pope Francis' spiritual testament, dated 29 June 2022, has been published, giving indications for his burial in the Basilica of Saint Mary Major.https://t.co/8KH3Yi2cF1

— Vatican News (@VaticanNews) April 21, 2025

Στο κείμενο διευκρινίζεται ότι ο Φραγκίσκος επιθυμούσε να ταφεί «στο έδαφος, χωρίς κάποιον ιδιαίτερο διάκοσμο» αλλά μόνο με το όνομά του, γραμμένο στα λατινικά, Franciscus.

Στο αποχαιρετιστήριο μήνυμά του, ευχαρίστησε όσους τον αγάπησαν και προσευχήθηκαν για εκείνον, δηλώνοντας ότι προσέφερε τις δοκιμασίες της υγείας του για την ειρήνη και την αδελφοσύνη των λαών.

Ο ποντίφικας είχε φροντίσει να καλυφθούν τα έξοδα της κηδείας του από έναν ανώνυμο δωρητή.

Στην κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου θα παραβρεθεί πλήθος επισήμων, με πρώτο- πρώτο τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και την Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ, Μελάνια. Παρών αναμένεται να είναι και ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, ο οποίος έχει ασπαστεί τον Καθολικισμό και, άλλωστε, μια μέρα πριν ο Ποντίφικας αφήσει την τελευταία του πνοή, είχε συναντηθεί μαζί του (καθώς βρισκόταν στο Βατικανό από τη Μεγάλη Παρασκευή). Από τους τελευταίους που είχαν συναντήσει τον (άρρωστο) 88χρονο Πάπα ήταν και ο βασιλιάς της Αγγλίας, Κάρολος, μαζί με τη σύζυγό του Καμίλα, οι οποίοι όμως και πιθανότατα δεν θα παραβρεθούν στην κηδεία. Τη βασιλική οικογένεια αναμένεται να εκπροσωπήσει ο πρίγκηπας και διάδοχος του βρετανικού θρόνου, Ουίλιαμ, ένας από τους πολλούς εκπροσώπους βασιλικών οικογενειών, αρχηγούς κρατών και θρησκευτικούς ηγέτες που θα παραβρεθούν στην κηδεία του Πάπα.

Ήδη πάντως, στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, εκεί όπου ο Πάπας Φραγκίσκος έκανε την τελευταία του εμφάνιση με το κοινό να φωνάζει «Viva il Papa» («Να ζήσει ο Πάπας») μόλις 19 ώρες πριν πεθάνει, χιλιάδες πιστοί έχουν αρχίσει να συγκεντρώνονται για να θρηνήσουν τον χαμό του.

Πριν από την κηδεία, η σορός του Πάπα αναμένεται να παραμείνει για τρεις ημέρες στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Ανεξάρτητα από το πού πεθαίνει ο Πάπας, η κηδεία πραγματοποιείται πάντα στο Βατικανό και συγκεκριμένα στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. Ταυτόχρονα με την κηδεία θα εξελίσσεται και μια τεράστια, σχεδόν πρωτοφανής επιχείρηση ασφαλείας. Υπολογίζεται ότι 4 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν συρρεύσει στους δρόμους του Βατικανού κατά την κηδεία του Ιωάννη Παύλου ΙΙ το 2005, μαζί με 8.000 μέλη του προσωπικού ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων 2.000 ένστολων αστυνομικών και 1.400 αστυνομικών με πολιτικά.

Η Ελβετική Φρουρά, η οποία προστατεύει τον Πάπα και το Αποστολικό Παλάτι από το 1506, θα γονατίσει για τον καθαγιασμό της υποδοχής, την ευλογία του ψωμιού και του κρασιού που, σύμφωνα με την καθολική παράδοση, γίνονται το σώμα και το αίμα του Ιησού Χριστού. Θα εκφωνηθεί κήρυγμα που θα αναφέρεται στη ζωή του Πάπα – αν και επισήμως αυτό δεν ονομάζεται επικήδειος.

Το τελετουργικό θα γίνει σύμφωνα με τις παραδόσεις, αν και ο Πάπας Φραγκίσκος το άλλαξε πρόσφατα, απλουστεύοντάς το. Αυτό έγινε με σκοπό «να τονίσει ακόμη περισσότερο ότι η κηδεία του Ρωμαίου Ποντίφικα είναι αυτή ενός ποιμένα και μαθητή του Χριστού και όχι ενός ισχυρού ανθρώπου αυτού του κόσμου», εξήγησε ο υπεύθυνος των λειτουργικών τελετών του Βατικανού, αρχιεπίσκοπος Ντιέγκο Ραβέλι. Ο Πάπας Φραγκίσκος «έχει δηλώσει πολλές φορές την ανάγκη να απλοποιηθούν και να προσαρμοστούν ορισμένες τελετές, ώστε ο εορτασμός της κηδείας του επισκόπου της Ρώμης να εκφράσει καλύτερα την πίστη της Εκκλησίας στον αναστημένο Χριστό».

Η τελετή αναμένεται να διαρκέσει περίπου δυόμισι ώρες και να αποτελεί – στο μεγαλύτερο μέρος της- την “συμβατική” τελετή κηδείας των Καθολικών, στα Λατινικά, αλλά έχοντας προστεθεί σε αυτή και ορισμένα παπικά τελετουργικά.

Την κηδεία θα τελέσει ο κοσμήτορας του Collegium Cardinalium. Τη θέση αυτή κατέχει σήμερα ο καρδινάλιος Τζοβάνι Μπατίστα Ρε, ένας 91χρονος Ιταλός- αντιπρύτανης είναι ο Αργεντινός καρδινάλιος Λεονάρντο Σάντρι, 81 ετών. Παρόντες θα είναι και οι 252 Καρδινάλιοι.

Μετά το πέρας της τελετής, η σορός μεταφέρεται μέσα από την «πόρτα του θανάτου» στα αριστερά του βωμού στο ναό του Αγίου Πέτρου, ενώ χτυπάει μια νεκρική καμπάνα 10 τόνων. Οι ψαλμωδίες του εκκλησιάσματος περιλαμβάνουν στίχους από τον Ψαλμό 117 («Ανοίξτε μου την πύλη της δικαιοσύνης») και τον Ψαλμό 41 («Με τη λαμπρή συντροφιά των αγίων, θα πάω στον οίκο του Θεού»).

Σε αντίθεση με την πρόσφατη παράδοση, ο Φραγκίσκος ζήτησε να ταφεί στη Βασιλική της Αγίας Μαρίας του Μεγάλου, επικαλούμενος την «πολύ ισχυρή σύνδεσή» του με την αρχαία εκκλησία, η οποία βρίσκεται έξω από τα τείχη του Βατικανού. Τον τελευταίο λόγο, ωστόσο, έχουν οι Καρδινάλιοι, οι οποίοι και θα αποφασίσουν εάν θα ικανοποιήσουν αυτή του την επιθυμία. Θυμίζουμε ότι ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ΙΙ είχε ζητήσει να ταφεί στη γενέτειρά του, Πολωνία, επιθυμία που δεν έγινε δεκτή από τους Καρδινάλιους.

• Η ολομέλεια των καρδιναλίων θα καθορίσει την ημερομηνία της κηδείας και, στη συνέχεια, το Κονκλάβιο θα κληθεί να εκλέξει τον διάδοχο του Φραγκίσκου. Από τους 135 καρδιναλίους που έχουν δικαίωμα ψήφου, οι 108 είχαν διοριστεί από τον ίδιο, κάτι που θα μπορούσε να επηρεάσει τη διατήρηση του θεολογικού και κοινωνικού οράματός του.

Αν μέχρι την 33η ψηφοφορία δεν έχει εκλεγεί νέος πάπας, οι υποψήφιοι θα περιοριστούν στους δύο με τις περισσότερες ψήφους και η εκλογή θα γίνει με απλή πλειοψηφία.

Ο Φραγκίσκος ήταν ο πρώτος πάπας από τη Λατινική Αμερική και ο πρώτος Ιησουίτης που ανέβηκε στον παπικό θρόνο. Πραγματοποίησε 47 διεθνή ταξίδια, επισκεπτόμενος πάνω από 65 χώρες, και περίπου 37 εντός Ιταλίας. Ήταν ένθερμος υποστηρικτής της παγκόσμιας ειρήνης, των μεταναστών και της προστασίας του περιβάλλοντος.

Οι διάδοχοι του Πάπα Φραγκίσκου

Το Κονκλάβιο των Καρδιναλίων καλείται να επιλέξει τον επόμενο Ποντίφικα, και οι φήμες για τους υποψήφιους έχουν προκαλέσει συζητήσεις σε όλο τον κόσμο. Αν και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα ποιος θα είναι ο επόμενος Πάπας, αρκετοί ιεράρχες εμφανίζονται ως τα κορυφαία φαβορί για τη διαδοχή.

1. Πήτερ Τέρκσον (76 ετών)

Ένας από τους πιο γνωστούς υποψήφιους είναι ο Πήτερ Τέρκσον, πρώην Επίσκοπος του Κέιπ Κόουστ από τη Γκάνα. Αν εκλεγεί, θα αποτελέσει τον πρώτο μαύρο Πάπα στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας, κάτι που θα είχε σημαντική επίδραση, ιδιαίτερα στην Αφρική, όπου η Καθολική Εκκλησία γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη. Ο Τέρκσον έχει αναγνωριστεί για τις μετριοπαθείς απόψεις του, ιδίως σε θέματα όπως η στάση απέναντι στους ομοφυλόφιλους, για τους οποίους θεωρεί ότι οι νόμοι σε πολλές αφρικανικές χώρες είναι υπερβολικά αυστηροί, αλλά πρέπει να γίνεται σεβαστή η τοπική κουλτούρα.

2. Λουίς Αντόνιο Ταγκλ (67 ετών)

Ο Λουίς Αντόνιο Ταγκλ, πρώην Αρχιεπίσκοπος της Μανίλα, είναι το απόλυτο φαβορί στις στοιχηματικές αγορές και θεωρείται ο πιο πιθανός επόμενος Πάπας. Αν και είναι βαθύτατα προσηλωμένος στην καθολική διδασκαλία, έχει εκφράσει προοδευτικές απόψεις, επικρίνοντας την αυστηρότητα της Εκκλησίας απέναντι στους ομοφυλόφιλους και τους διαζευγμένους. Η εκλογή του Ταγκλ θα ήταν ιστορική, καθώς θα ήταν ο πρώτος Πάπας από την Ασία, την περιοχή με τον ταχύτερα αναπτυσσόμενο καθολικό πληθυσμό στον κόσμο.

3. Πιέτρο Παρολίν (70 ετών)

Ο Πιέτρο Παρολίν, ο οποίος υπηρετεί ως Γραμματέας του Βατικανού, είναι επίσης μία από τις πιο σοβαρές υποψηφιότητες για τη διαδοχή του Πάπα Φραγκίσκου. Στη διάρκεια της συνεργασίας του με τον Πάπα, ο Παρολίν αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο κοντινούς συνεργάτες του Φραγκίσκου, και πολλοί τον θεωρούν ως τον φυσικό διάδοχο του. Αν και δεν είναι τόσο φιλελεύθερος όσο ο Φραγκίσκος, έχει υπογραμμίσει την ανάγκη για συνέχεια στην πορεία της Εκκλησίας και τη διατήρηση της ενότητας. Παρόλα αυτά, η συμμετοχή του στη συμφωνία του 2018 με την Κίνα, που επικρίθηκε από πολλούς, έχει προκαλέσει αμφιβολίες για τη δυνατότητά του να ηγηθεί σε μια περίοδο εντάσεων.

4. Πίτερ Έρντο (72 ετών)

Ο Αρχιεπίσκοπος του Έστεργκομ-Βουδαπέστης, Πίτερ Έρντο, είναι γνωστός για τις συντηρητικές του απόψεις και έχει εκφράσει έντονη αντίθεση στους γάμους ομοφυλοφίλων και στη συμμετοχή διαζευγμένων ή ξαναπαντρεμένων καθολικών στη Θεία Ευχαριστία. Οι απόψεις του αυτές τον καθιστούν αμφιλεγόμενο υποψήφιο, ιδίως εν μέσω της συνεχούς αλλαγής των κοινωνικών προτύπων. Ωστόσο, η συντηρητική του στάση και η σταθερότητα που προσφέρει σε δύσκολες περιόδους τον καθιστούν έναν αξιόλογο υποψήφιο.

5. Χοσέ Τολεντίνο (59 ετών)

Ο Χοσέ Τολεντίνο από την Πορτογαλία είναι μία από τις νεότερες υποψηφιότητες. Ο Τολεντίνο έχει δείξει τον προοδευτικό του χαρακτήρα, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για την Εκκλησία να αλληλεπιδράσει με τον σύγχρονο κόσμο, αναγνωρίζοντας την αξία της τέχνης και του πολιτισμού, όπως ο κινηματογράφος και η μουσική. Παρά την νεαρή του ηλικία, η φήμη του ως εξαιρετικού διπλωμάτη και η ικανότητά του να συνθέτει παραδοσιακές και σύγχρονες αξίες τον καθιστούν μια ελκυστική επιλογή.

6. Ματέο Ζούπι (69 ετών)

Ο Ματέο Ζούπι, Αρχιεπίσκοπος της Μπολόνια, είναι επίσης υποψήφιος για τη διαδοχή του Πάπα Φραγκίσκου. Η διπλωματική του αποστολή στην Ουκρανία, όπου προσπάθησε να προωθήσει την ειρήνη και την ανθρωπιά, ενισχύει την εικόνα του ως του ιδανικού Πάπα για την εποχή της διπλωματικής έντασης και των παγκόσμιων συγκρούσεων. Η ικανότητά του να διαχειρίζεται δύσκολες διεθνείς σχέσεις και να προάγει την ειρήνη τον καθιστά έναν ισχυρό υποψήφιο.

7. Μάριο Γκρετς (68 ετών)

Ο Μάριο Γκρετς από τη Μάλτα είναι γνωστός για τις παραδοσιακές του απόψεις, αλλά ταυτόχρονα έχει καλέσει την Εκκλησία να «μάθει μια νέα γλώσσα» για να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις, όπως η στάση απέναντι στους ομοφυλόφιλους και τους διαζευγμένους. Η ισχυρή προσωπικότητα και η υποστήριξή του για τη συνεχιζόμενη εκκλησιαστική παράδοση τον καθιστούν έναν ενδιαφέροντα υποψήφιο για τους πιο παραδοσιακούς καθολικούς.

8. Ρομπέρ Σαρά (79 ετών)

Ο Ρομπέρ Σαρά, από τη Γαλλική Γουινέα, είναι ακόμη μια πιθανότητα για να γίνει ο πρώτος μαύρος Πάπας. Αν και η ηλικία του αποτελεί περιοριστικό παράγοντα, η συντηρητική του στάση και η έντονη αντίθεσή του στην «ιδεολογία φύλου» τον καθιστούν δημοφιλή ανάμεσα στους πιο συντηρητικούς κύκλους της Εκκλησίας. Η εμπειρία του και η δέσμευσή του στις παραδοσιακές αξίες του καθολικισμού ενδέχεται να τον φέρουν κοντά στο αξίωμα του Πάπα.

Παγκόσμια συγκίνηση και κληρονομιά

Ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν μια προσωπικότητα που ξεπέρασε τα όρια της θρησκείας, αποκτώντας μια παγκόσμια αποδοχή και αγάπη χάρη στη βαθιά ανθρωπιστική του προσέγγιση. Είχε αποδείξει από το πρώτο κιόλας διάστημα της παπικής του θητείας ότι ήταν ένα πνευματικό ηγέτη που νοιαζόταν βαθιά για τους ανθρώπους που υπέφεραν. Πάντοτε κοντά στους κατατρεγμένους, τους φτωχούς και τους πληγωμένους από τις συγκρούσεις, είχε γίνει ένας θεμελιώδης πυλώνας στήριξης για τους ανθρώπους που αντιμετώπιζαν τις μεγαλύτερες δυσκολίες. Οι μνήμες της συμπόνιας που έδειξε σε εμπόλεμες περιοχές, όπως το Κονγκό και την Παλαιστίνη, θα παραμείνουν ζωντανές στην καρδιά των ανθρώπων.

Aφησε πίσω του μια κληρονομιά ενότητας και προσφοράς, που συνεχίζει να εμπνέει. Όπως είπε ο Ντάβιντ Ζίμπεν, ένας νέος Γερμανός που ολοκλήρωσε το προσκύνημά του στον Πανάγιο Τάφο, «ελπίζω ο διάδοχος του Φραγκίσκου να συνεχίσει το έργο της ενότητας μεταξύ Ορθοδόξων και Καθολικών». Και αυτή η προσευχή, όπως και πολλές άλλες, αποδεικνύει πως η επιρροή του Φραγκίσκου θα συνεχίσει να αναδεικνύει τη σημασία της αγάπης και της ειρηνικής συνύπαρξης στον κόσμο μας.

Το λαϊκό προσκύνημα που θα ακολουθήσει την Τετάρτη (23/4), είναι μια ελάχιστη αναγνώριση της απώλειας αυτού του σπουδαίου ανθρώπου, που πέρα από τον θρόνο του είχε την ικανότητα να αφουγκράζεται τον πόνο των άλλων και να μεταφέρει ελπίδα στους δύσκολους καιρούς. Ο πάπας Φραγκίσκος «έφυγε», αλλά η κληρονομιά του θα ζει πάντα στους ανθρώπους και στον κόσμο που τον αγάπησε.

Ο Πάπας Φραγκίσκος αναγνώρισε την ανάγκη για μία Εκκλησία πιο κοντά στον λαό, προσηλωμένη στην αλήθεια του Ευαγγελίου, μακριά από την πολιτική εξουσία και τα πλούτη.

Η επιμονή του να αναδείξει τις φωνές των περιθωριοποιημένων και των περιοχών που δεν αποτελούν γεωπολιτικά κέντρα, έφερε στο επίκεντρο τις αγωνίες χωρών της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Ήταν ο πάπας που αντί να μείνει στα διαμερίσματα του Αποστολικού Παλατιού, προτίμησε τον ξενώνα της Αγίας Μάρθας — ένα σύμβολο της επιλογής του για εγγύτητα με τον απλό άνθρωπο.

Ο θάνατος του πάπα Φραγκίσκου, σε ηλικία 88 ετών, συγκλόνισε τον κόσμο και προκάλεσε κύμα θλίψης και αναστοχασμού. Από την Αργεντινή, τη γενέτειρά του, μέχρι τις πιο απομακρυσμένες γωνιές του πλανήτη, πιστοί και ηγέτες εξέφρασαν την βαθιά τους λύπη για την απώλεια του αγαπητού ποντίφικα, Χόρχε Μπεργκόλιο.