“Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…” Η ακολουθία της Μ. Πέμπτης- Τα έθιμα και το μυστικό για το βάψιμο των κόκκινων αυγών

H Μεγάλη Πέμπτη, μια από τις πιο ιερές μέρες της Χριστιανοσύνης, σηματοδοτεί την κορύφωση του Θείου Δράματος. Σήμερα, η Εκκλησία θυμάται το Μυστικό Δείπνο του Ιησού Χριστού και αναλογίζεται τα Πάθη Του, τη Σταύρωση και τον θάνατό Του, στον δρόμο προς την Ανάσταση και το Πάσχα.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, η υμνολογία της Εκκλησίας εστιάζει στα Πάθη του Χριστού, με τη διήγηση των γεγονότων της Σταύρωσης.

Στις εκκλησίες, διαβάζονται τα 12 Ευαγγέλια και ανάμεσα στο 5ο και το 6ο Ευαγγέλιο, ψάλλεται το τροπάριο «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…» και ο Εσταυρωμένος λιτανεύεται από τους ιερείς.

Τα 12 Ευαγγέλια της Μεγάλης Πέμπτης συγκροτούνται κυρίως από περικοπές των Ευαγγελίων του Ιωάννη και του Ματθαίου.

Περιληπτικά τα 12 Ευαγγέλια: Τελευταίες νουθεσίες του Ιησού στους μαθητές του… «Αγαπάτε Αλλήλους». Ο τελευταίος αποχαιρετισμός. Προσευχή του Ιησού. Προδοσία του από τον Ιούδα. Σύλληψη του Ιησού και μεταφορά του «Από τον Άννα στον Καϊάφα». Δίκη του Ιησού από τους Αρχιερείς. Άρνηση Πέτρου («Πριν αλέκτορα φωνήσαι, τρις απαρνήση με»). Ο Ιησούς ενώπιον του Πιλάτου, στο Πραιτώριο. Προσπάθεια του Πιλάτου να απελευθερώσει τον Κύριο, αλλά εμπρός στην αποφασιστικότητα των Φαρισαίων υποχωρεί. «Βαραβάν ή Χριστόν;» Ο Πιλάτος «Νίπτει τας χείρας του».

Ο Ιούδας μεταμελείται και επιστρέφει τα «τριάκοντα αργύρια» στους Αρχιερείς, οι οποίοι τα έβαλαν στον «Κορβανά» (ταμείο του Ναού). Απαγχονισμός Ιούδα. Πορεία του Ιησού προς τον Γολγοθά και Σταύρωσή του με δύο ληστές. Ο Ιησούς αφήνει το πνεύμα επί του Σταυρού. Μεταμέλεια του ενός ληστή, που ζητά από τον Κύριο να τον θυμηθεί στη βασιλεία των Ουρανών. Ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας ζητά από τον Πιλάτο το Σώμα του για να το θάψει. Ταφή του Ιησού και σφράγιση του Τάφου του από τους Αρχιερείς και Φαρισαίους.

Τα έθιμα και το μυστικό για τα κόκκινα αυγά

Την ημέρα αυτή ξεκινούν οι προετοιμασίες στα ελληνικά σπίτια για τον εορτασμό της Ανάστασης. Οι νοικοκυρές ζυμώνουν λαμπροκουλούρες, πλάθουν πασχαλιάτικα κουλουράκια και βάφουν κόκκινα αυγά. Το αυγό συμβολίζει από την αρχαιότητα την ανανέωση της ζωής και το κόκκινο χρώμα το αίμα του Χριστού. Σε κάποια μέρη συνηθίζουν να τοποθετούν το πρώτο κόκκινο αυγό στο εικονοστάσιο του σπιτιού για να ξορκίσουν το κακό.

Στην Πάτμο γίνεται αναπαράσταση του «Μυστικού Δείπνου» στην κεντρική πλατεία της Χώρας, όπου ο ηγούμενος της ιεράς μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου πλένει τα πόδια 12 μοναχών, όπως έκανε και ο Ιησούς με τους μαθητές του.

Στη Σκιάθο, τα παιδιά του νησιού γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι, κρατώντας καλαμένιους σταυρούς στολισμένους με λουλούδια της άνοιξης και τραγουδούν τα κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής.
Στο Λιτόχωρο Πιερίας το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης στολίζονται οι επιτάφιοι, που φτιάχνονται από ανύπαντρες κοπέλες, οι οποίες όλη τη Σαρακοστή φτιάχνουν λουλούδια από ύφασμα.

Στα Κουφονήσια, μετά το τέλος της ακολουθίας των Παθών, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην εκκλησία και στολίζουν τον Επιτάφιο με άνθη, ενώ μια γυναίκα ψάλλει το «Μοιρολόι της Παναγίας». Οι γυναίκες της περιοχής παραμένουν στην εκκλησία κοντά στον Επιτάφιο μέχρι το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής.

Στη Σίφνο, οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά της Λαμπρής» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών) στολισμένα με κόκκινα αυγά. Κατά την εσπερινή ακολουθία, όταν ο ιερέας διαβάσει το Έκτο Ευαγγέλιο, οι νέοι και οι νέες φεύγουν από την εκκλησία για να ανάψουν τα καντήλια των ξωκλησιών. Επιστρέφουν αργότερα για να στολίσουν τον Επιτάφιο.

• Τη Μεγάλη Πέμπτη βάφουμε τα πασχαλινά αυγά. Εναλλακτικά μπορούμε να βάψουμε τα αυγά και το Μεγάλο Σάββατο – ποτέ τη Μεγάλη Παρασκευή.

Φυσικά, όταν μιλάμε για «κόκκινα» αυγά, εννοούμε τα αυγά σε διάφορα χρώματα, του εμπορίου ή από φυσικά υλικά που θα βρούμε στην κουζίνα μας. Άλλωστε, o κοινός μύθος ότι τα αυγά σύμφωνα με την παράδοση βάφονταν πάντα κόκκινα είναι απλά …μύθος.

Τα αυγά στις αγροτικές κοινωνίες του παρελθόντος χρωματίζονταν κυρίως με κρεμμυδόφλουδα, παντζάρια κι άλλα υλικά και το χρώμα τους κυμαίνονταν από καφέ ως ροζ και κίτρινο της ώχρας.

Τι πρέπει να προσέξουμε κατά την προετοιμασία των αυγών

1. Για να έχουμε ομοιόμορφο αποτέλεσμα, τα αυγά που θα αγοράσουμε πρέπει να έχουν το ίδιο χρώμα. Τα άσπρα αυγά δίνουν πιο λαμπερό χρώμα ενώ τα καφέ δίνουν πιο γήινες αποχρώσεις.
2. Τα αυγά, αν δεν σκοπεύουμε να τα βάψουμε αμέσως, δεν τα πλένουμε. Όταν πλυθούν, χάνουν το εξωτερικό «φιλμ» που τα προστατεύει από την αλλοίωση. Οι πόροι στο τσόφλι των αυγών ανοίγουν με συνέπεια να χαλάνε γρήγορα. Επίσης, απορροφούν τις ξένες μυρωδιές.
3. Βγάζουμε τα αυγά από το ψυγείο 1-2 ώρες πριν τα βράσουμε. Τα αυγά, όταν μπουν στην κατσαρόλα, πρέπει να είναι σε θερμοκρασία περιβάλλοντος.
4. Τα αυγά, πριν τα βράσουμε, πρέπει να τα πλύνουμε σχολαστικά με σκληρό σφουγγαράκι για να αφαιρέσουμε όλες τις ακαθαρσίες.
5. Ελέγχουμε σχολαστικά ότι τα αυγά δεν έχουν ρωγμές και σπασίματα.

Το βράσιμο των αυγών

1. Επιλέγουμε μια φαρδιά κατσαρόλα που να χωράει τα αυγά μας σε μονή στρώση.
2. Καλύπτουμε τον πάτο με ένα πανάκι που δεν ξεβάφει. Τοποθετούμε τα αυγά σε σχηματισμό χωρίς κενά. Ρίχνουμε αλάτι, σκεπάζουμε με κρύο νερό και προσθέτουμε ξύδι.
3. Βάζουμε σε μέτρια φωτιά και, μόλις το νερό αρχίζει να βράζει, χαμηλώνουμε την ένταση. Το νερό πρέπει να σιγοβράζει κι όχι να κοχλάζει.
4. Βράζουμε 8-10 λεπτά, ανάλογα με το γούστο μας, τη χρήση που θέλουμε να κάνουμε στα αυγά και το πόσο θέλουμε να αντέξουν στο ψυγείο. Επίσης, λαμβάνουμε υπόψη τις οδηγίες στη συσκευασία της βαφής. Αν δηλαδή θα πρέπει να βράσουν ξανά ή όχι.
5. Αφήνουμε τα αυγά να κρυώσουν και να έρθουν σε θερμοκρασία περιβάλλοντος.

Η βαφή

1. Ανάλογα με το είδος της βαφής που θα επιλέξουμε, θα πρέπει να ακολουθήσουμε ευλαβικά τις οδηγίες στο πακέτο.
2. Σουρώνουμε πάντα τη διαλυμένη βαφή για να αποφύγουμε λεκέδες -μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα φίλτρο καφέ.
3. Δεν βάφουμε ποτέ αυγά που έσπασαν στο βράσιμο.
4. Χρησιμοποιούμε πάντα γάντια και αποφεύγουμε να έρθει σε επαφή η βαφή με σκεύη και άλλα υλικά. Ξεπλένουμε άμεσα θα σκεύη που θα χρησιμοποιήσουμε.
5. Το πιο κατάλληλο σκεύος για να κρυώσουν τα βαμμένα αυγά είναι οι αυγοθήκες που τα αγοράσαμε.