Ανάλυση: Ο βαθύς διχασμός του Ισραήλ και η προετοιμασία για τη μετά-Νετανιάχου εποχή

Ο πόλεμος στη Γάζα έχει πυροδοτήσει βαθύτατες εσωτερικές αναταράξεις στο Ισραήλ, μετατρέποντας μια ήδη πολωμένη κοινωνία σε ένα πεδίο πολιτικής, θεσμικής και στρατιωτικής κρίσης που δοκιμάζει τις αντοχές της δημοκρατίας και αποκαλύπτει ρωγμές στο κρατικό οικοδόμημα. Οι επιπτώσεις των γεγονότων της 7ης Οκτωβρίου και η διαχείριση του πολέμου από την κυβέρνηση Νετανιάχου έχουν μεταβάλει τις εσωτερικές αντιφάσεις σε υπαρξιακά ερωτήματα για την ίδια την ταυτότητα του ισραηλινού κράτους.

Η διάχυτη αίσθηση αποτυχίας, η απώλεια εμπιστοσύνης στην ηγεσία, οι φωνές πρώην στρατιωτικών και αξιωματούχων που ζητούν πολιτική αλλαγή και η πρωτοφανής κοινωνική κινητοποίηση, αποκαλύπτουν ένα έθνος σε κρίση, όπου η ανάγκη απεμπλοκής από τον πόλεμο συμπλέκεται με το αίτημα για ένα νέο πολιτικό κεφάλαιο πέρα από την εποχή Νετανιάχου.

Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται χωρίς σαφές τέλος, ο ισραηλινός δημόσιος διάλογος διαμορφώνεται από διλήμματα που αγγίζουν τον πυρήνα της συλλογικής ασφάλειας, της κοινωνικής συνοχής και της πολιτικής ευθύνης, ενώ η κοινωνία, μεταξύ μαζικών διαδηλώσεων και θεσμικών συγκρούσεων, φαίνεται να βαδίζει σε μια αβέβαιη μετάβαση.

Οι αντιδράσεις στην πολεμική πολιτική της κυβέρνησης εκδηλώνονται όλο και εντονότερα από πρώην υψηλόβαθμα στελέχη του κρατικού μηχανισμού ασφαλείας. Πάνω από 250 πρώην μέλη της Μοσάντ, ανάμεσά τους οι πρώην διευθυντές Ντάνυ Γιατόμ, Εφραίμ Χαλεβί και Ταμίρ Πάρντο, ζήτησαν άμεση συμφωνία για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων, ακόμα και αν αυτό σημαίνει τον τερματισμό του πολέμου.

Μαζί τους συντάχθηκαν χιλιάδες απόστρατοι όλων των σωμάτων, από την αεροπορία μέχρι τη επίλεκτη μονάδα 8200 για τον κυβερνοπόλεμο, ζητώντας αλλαγή πορείας και απόδοση ευθυνών.

Η στρατιωτική ελίτ, που ιστορικά στηρίζει το πολιτικό κατεστημένο, εμφανίζεται για πρώτη φορά τόσο ανοιχτά επικριτική, γεγονός που αντανακλά τη σοβαρότητα της κρίσης. Η μαζική κινητοποίηση των εφέδρων και η αποστασιοποίηση βετεράνων σηματοδοτούν ένα βαθύ ρήγμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στην κοινωνία, το κράτος και τις ένοπλες δυνάμεις.

• Η πολιτική πόλωση εντείνεται καθώς το δικαστικό πραξικόπημα, το οποίο προηγήθηκε της επίθεσης στη Γάζα, έβγαλε εκατοντάδες χιλιάδες Ισραηλινούς στους δρόμους. Ο πόλεμος δεν κατόρθωσε να αμβλύνει τις διαφορές, αλλά αντίθετα τις όξυνε, φέρνοντας στην επιφάνεια ερωτήματα για την ευθύνη της κυβέρνησης στην αποτυχία πρόβλεψης και αποτροπής της 7ης Οκτωβρίου.

Η διαμάχη μεταξύ του πολιτικού και του στρατιωτικού κατεστημένου κορυφώθηκε με τη δημόσια σύγκρουση του πρώην αρχηγού της Shin Bet, Γιόραμ Κοέν, με τον Μπένιαμιν Νετανιάχου, ενώ η απόλυση του νυν επικεφαλής Ρόνεν Μπαρ και της δικαστικής συμβούλου Γκάλι Μπαράβ-Μιάρα εξελίχθηκε σε συνταγματική κρίση.

• Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν μαζική ανησυχία. Το 70% εκφράζει φόβο για το μέλλον της δημοκρατίας, ενώ το 67% θεωρεί ότι η απαλλαγή των ultra-ορθόδοξων (Haredim) από τη στρατιωτική θητεία υπονομεύει το ηθικό του στρατεύματος.

• Παράλληλα, το 43% δηλώνει ότι θα υποστήριζε πολιτική ανυπακοή εάν η κυβέρνηση αγνοήσει αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου. Το χάσμα μεταξύ πολιτικών στρατοπέδων βαθαίνει: το 86% των αριστερών στηρίζει την πολιτική ανυπακοή, έναντι μόλις 21% στη δεξιά.

Μπροστά στην αδυναμία της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης, νέες μορφές κινητοποίησης αναδύονται. Το κίνημα των οικογενειών των απαχθέντων, το «Kaplan Force», το δίκτυο των εφέδρων «Αδελφοί στα Όπλα», το κίνημα για την Ποιοτική Διακυβέρνηση, ακόμη και δίκτυα τεχνολογικών εργαζομένων, συγκροτούν μια πολυσυλλεκτική κοινωνική αντίσταση ενάντια στην κυβέρνηση.

Πάνω από δύο εκατομμύρια πολίτες έχουν συμμετάσχει έστω και σε μία διαδήλωση, σε ένα πρωτοφανές κύμα πολιτικής κινητοποίησης που επιχειρεί να ανατρέψει όχι μόνο πολιτικές αποφάσεις, αλλά και την πολιτική κυριαρχία της ακροδεξιάς.

• Κατά τον αναλυτή Γουαντί Αουγντέχ, ο πόλεμος επανενεργοποίησε υπόγειες εσωτερικές ρωγμές που αφορούν την ίδια την εικόνα του Ισραήλ ως σύγχρονης δημοκρατίας. Οι Ισραηλινοί δεν αισθάνονται πλέον την ίδια αλληλεγγύη, ενώ το αίσθημα προσωπικής ασφάλειας έχει υποχωρήσει δραματικά.

Παρά την ένταση του πολέμου, το εσωτερικό πολιτικό θερμόμετρο ανεβαίνει και οι πολίτες αναζητούν απαντήσεις για τη στρατηγική αποτυχία και την ηγετική κρίση που ανέδειξε η 7η Οκτωβρίου. Ο ειδικός Φιράς Γιαγκί τονίζει ότι η εσωτερική κρίση δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά αφορά και τις διεθνείς σχέσεις του Ισραήλ, το οποίο μετατρέπεται σταδιακά σε «κράτος-παρίας» λόγω του χαρακτήρα της επιθετικής του πολιτικής στη Γάζα.

• Η επιρροή της ακροδεξιάς στον κρατικό μηχανισμό και η εξάρτηση του Νετανιάχου από αυτές τις δυνάμεις έχουν επιταχύνει τη δεξιά διολίσθηση του Ισραήλ. Ο πρωθυπουργός εκμεταλλεύεται τις ιδεολογικές εμμονές της ακροδεξιάς για να παραμείνει στην εξουσία, αφήνοντας χώρο για ακραίες φωνές, ενώ υπονομεύει κάθε έννοια δημοκρατικού ελέγχου και διακυβέρνησης.

Παρότι οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν στροφή προς την κεντροαριστερά, η πολιτική ηγεμονία της δεξιάς παραμένει, ενόσω ο δημόσιος διάλογος μετατοπίζεται σταδιακά προς την προετοιμασία για τη «μετά-Nετανιάχου» εποχή. Το ερώτημα που τίθεται πλέον δεν είναι μόνο πώς θα τελειώσει ο πόλεμος, αλλά τι Ισραήλ θα υπάρξει μετά.