Ανάλυση: Τι πραγματικά κρύβει η αμερικανική πρόταση για τα ορυκτά της Ουκρανίας;

Μέσα στο διαρκώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό σκηνικό του πολέμου στην Ουκρανία, μια νέα διαμάχη αναδύεται, αυτή τη φορά όχι στα πεδία των μαχών, αλλά στο πεδίο της πολιτικής και των φυσικών πόρων. Η προτεινόμενη συμφωνία μεταξύ Ουάσινγκτον και Κιέβου για την εκμετάλλευση σπάνιων ορυκτών αποκαλύπτεται ως ένας μηχανισμός άσκησης αμερικανικής επιρροής, ο οποίος, σύμφωνα με αναλυτές και επίσημες δηλώσεις της ουκρανικής ηγεσίας, απειλεί την κυριαρχία της χώρας και ενδέχεται να υπονομεύσει την ευρωπαϊκή της πορεία.

Ενώ αρχικά παρουσιάστηκε ως ένα βήμα στήριξης της Ουκρανίας στον πόλεμο κατά της Ρωσίας και στην προσπάθεια ανοικοδόμησης της οικονομίας της, οι αποκαλύψεις γύρω από τους όρους της συμφωνίας σκιαγραφούν ένα πλαίσιο επιβολής και όχι συνεργασίας: ρήτρες που προβλέπουν την επιστροφή της αμερικανικής βοήθειας, μονομερή οικονομικά οφέλη για τις Ηνωμένες Πολιτείες, και έναν μηχανισμό ελέγχου επί των φυσικών πόρων της Ουκρανίας που πολλοί παρομοιάζουν με νεοαποικιακού τύπου επιβολή.

Οι εντάσεις που έχουν ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης Ζελένσκι και της αμερικανικής διοίκησης –και ιδιαίτερα με την ομάδα του Ντόναλντ Τραμπ, αποτυπώνουν μια βαθύτερη σύγκρουση, όχι μόνο για τα ορυκτά αλλά για την ίδια τη γεωπολιτική ανεξαρτησία της Ουκρανίας.

• Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η διαμάχη γύρω από τα σπάνια μέταλλα αποκαλύπτει μια αθέατη πτυχή του πολέμου: τον αγώνα για κυριαρχία επί των φυσικών πόρων και την προσπάθεια της Ουάσινγκτον να αποκτήσει στρατηγικό έλεγχο σε μια χώρα-κλειδί για τον παγκόσμιο ανταγωνισμό σε ενέργεια, τεχνολογία και γεωπολιτική ισχύ.

Η έναρξη των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία σημειώθηκε στα τέλη Φεβρουαρίου, όμως σύντομα μετατράπηκε σε πεδίο έντονης αντιπαράθεσης. Κατά την επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αποχώρησε αιφνιδιαστικά από τη συνάντηση με τον Ντόναλντ Τραμπ, εκφράζοντας την αντίθεσή του στην αιφνιδιαστική απόφαση των ΗΠΑ να διακόψουν τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Το πάγωμα των διαπραγματεύσεων που ακολούθησε, συνοδεύτηκε από έντονες πιέσεις προς το Κίεβο να επιστρέψει στο τραπέζι και να αποδεχθεί μια συμφωνία που πλέον έφερε διαφορετικό περιεχόμενο και πολιτικό βάρος.

Στις 28 Μαρτίου, ο Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι η Ουκρανία έλαβε την τροποποιημένη εκδοχή της συμφωνίας, σημειώνοντας ότι περιείχε όρους που δεν είχαν προηγουμένως συμφωνηθεί ή είχαν ρητά απορριφθεί. Ο ίδιος ξεκαθάρισε πως η Ουκρανία δεν πρόκειται να υπογράψει συμφωνία που θέτει εμπόδια στην ενταξιακή της πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, θέση που απορρέει και από το ίδιο το Σύνταγμα της χώρας.

Παράλληλα, δημοσιεύματα στην Ukrainska Pravda ανέφεραν πως ο Ζελένσκι δρομολόγησε τη σύσταση ομάδας ειδικών και νομικών, προκειμένου να αξιολογήσουν τις τροποποιήσεις και τη συμβατότητά τους με την εσωτερική νομοθεσία.

• Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Αντρίι Σίμπιχα, διαμήνυσε ότι οποιαδήποτε συμφωνία που αντίκειται στην πορεία ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ απορρίπτεται εξ αρχής. Στο ίδιο μήκος κύματος, η εφημερίδα Le Figaro σημείωσε ότι η νέα εκδοχή της συμφωνίας ξεπερνά κάθε κόκκινη γραμμή για το Κίεβο, ενώ σύμφωνα με το AFP, οι Αμερικανοί αναμένουν απάντηση μέχρι το τέλος της εβδομάδας, αν και Ουκρανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι αυτή δεν θα είναι θετική. Το Bloomberg αποκάλυψε ότι η Ουάσινγκτον προτείνει τη δημιουργία επενδυτικού ταμείου, μέσω του οποίου θα επιστραφεί το σύνολο της βοήθειας που έχει προσφέρει στην Ουκρανία από την έναρξη της ρωσικής εισβολής.

Η συμφωνία φαίνεται να προβλέπει την παραχώρηση στις ΗΠΑ του 50% των μελλοντικών εσόδων από την εκμετάλλευση ουκρανικών φυσικών πόρων, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών, του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Οι Financial Times ανέφεραν ότι το προτεινόμενο κοινό επενδυτικό ταμείο θα χρηματοδοτείται από τα κέρδη των εξορυκτικών δραστηριοτήτων και θα διοικείται από πενταμελές συμβούλιο, στο οποίο οι ΗΠΑ θα διαθέτουν τρία μέλη και κατά συνέπεια την πλειοψηφία και το δικαίωμα βέτο. Η Eurobian Pravda προσθέτει ότι οι Αμερικανοί θα είναι οι μοναδικοί αποδέκτες των κερδών, με στόχο την αποπληρωμή βοήθειας ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων, συνοδευόμενης από τόκο 4%.

Η συμφωνία, σύμφωνα με τους Financial Times, δεν περιορίζεται μόνο στα σπάνια ορυκτά, αλλά καλύπτει όλα τα ενεργειακά περιουσιακά στοιχεία της Ουκρανίας. Η Le Figaro επισημαίνει ότι παραμένει ασαφές εάν οι ΗΠΑ θα αποκτήσουν πρόσβαση και στις υφιστάμενες υποδομές που σχετίζονται με τις εξορύξεις, όπως λιμάνια και σιδηροδρομικά δίκτυα. Ο Γάλλος ερευνητής Εμανουέλ Χας δήλωσε ότι το κείμενο στερείται ισορροπίας, καθώς το ταμείο θα τελεί ουσιαστικά υπό πλήρη αμερικανικό έλεγχο, γεγονός που προκάλεσε έντονη δυσφορία στο Κίεβο.

• Η Ουκρανία διαθέτει σημαντικά αποθέματα σπάνιων μετάλλων, που ανέρχονται στο 5% των παγκόσμιων πόρων, σύμφωνα με το Reuters. Παρόλα αυτά, το 40-50% των κοιτασμάτων αυτών εντοπίζονται σε περιοχές που ελέγχονται από τη Ρωσία. Τα μέταλλα αυτά θεωρούνται στρατηγικής σημασίας, καθώς είναι απαραίτητα για τις τεχνολογίες αιχμής, όπως τα συστήματα άμυνας, οι κινητήρες ηλεκτρικών οχημάτων και οι μικροηλεκτρονικές εφαρμογές.

Ο ερευνητής Γκιγιόμ Πετρόν, συγγραφέας του βιβλίου “Ο πόλεμος των σπάνιων μετάλλων”, υποστηρίζει ότι η Ουκρανία κινδυνεύει να αποτελέσει το νέο θύμα της παγκόσμιας μάχης για τον έλεγχο των πρώτων υλών, παρομοιάζοντας την κατάστασή της με εκείνη της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό.

Η διαμάχη αποκτά ιδιαίτερο βάρος, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ φέρεται αποφασισμένος να μετατρέψει την οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία σε χρέος προς επιστροφή. Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, θεωρεί ότι η βοήθεια ήταν δωρεά και όχι δάνειο, και ότι η αξίωση επιστροφής της αποτελεί προσβολή της ουκρανικής κυριαρχίας. Η European Pravda αναφέρει ότι το ύψος της βοήθειας αποτελεί ακόμη και σήμερα πεδίο διαφωνίας, καθώς η Ουάσινγκτον εκτιμά την αξία της στα 500 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το Κίεβο υποστηρίζει ότι δεν υπερβαίνει τα 114 δισεκατομμύρια.

• Το δημοσίευμα της Le Figaro προειδοποιεί ότι οι τροποποιήσεις αυτές απειλούν άμεσα την υποψηφιότητα της Ουκρανίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς προβλέπουν πως οι ΗΠΑ θα έχουν δικαίωμα πρώτης προτεραιότητας σε κάθε έργο αξιοποίησης φυσικών πόρων, περιορίζοντας έτσι την ικανότητα της χώρας να χαράξει αυτόνομη οικονομική και αναπτυξιακή στρατηγική.

Καθώς οι μέρες περνούν και η πίεση κλιμακώνεται, το ερώτημα που πλανάται πάνω από το Κίεβο είναι αν η Ουκρανία θα μπορέσει να αντισταθεί στους αμερικανικούς όρους ή αν, τελικά, θα εξαναγκαστεί σε μια στρατηγική υποταγή με πρόσχημα την ανάκαμψη και την ασφάλεια.