Ιράν-ΗΠΑ: Εύθραυστος διάλογος για τα πυρηνικά με μεγάλο διακύβευμα

Οι σχέσεις μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών εισέρχονται εκ νέου σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς Ουάσινγκτον και Τεχεράνη ανακοινώνουν την πρόθεσή τους να επιστρέψουν στο κανάλι επικοινωνίας του Ομάν για την επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων σχετικά με το αμφιλεγόμενο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η διπλωματική αυτή πρωτοβουλία, η πρώτη εδώ και μήνες, έρχεται σε ένα χρονικό σημείο όπου η περιφερειακή αστάθεια και οι εσωτερικές πιέσεις και στις δύο πλευρές δημιουργούν ένα εύθραυστο περιβάλλον διαλόγου.

Οι αντιδράσεις στην Τεχεράνη κυμαίνονται από αισιοδοξία και ρεαλισμό έως δυσπιστία και σκεπτικισμό απέναντι στις προθέσεις της Ουάσινγκτον, ενώ παράλληλα, η ρητορική των ΗΠΑ κινείται ανάμεσα στη στρατηγική αποκλιμάκωσης και την επιθετική πίεση.

• Το διακύβευμα είναι μεγάλο: είτε μια βιώσιμη συμφωνία που θα αποτρέψει στρατιωτική σύγκρουση και θα επαναφέρει το Ιράν στην παγκόσμια διπλωματική σκηνή, είτε μια νέα περίοδος έντασης με άγνωστη κατάληξη.

Η ανακοίνωση της επιστροφής στο διπλωματικό τραπέζι προκάλεσε άμεσες αντιδράσεις στο Ιράν, με αναλυτές, πρώην αξιωματούχους και μέσα ενημέρωσης να εκφράζουν ποικίλες απόψεις.

Ο πρώην πρόεδρος Χασάν Ρουχανί τόνισε τη σημασία των απευθείας διαπραγματεύσεων, υπενθυμίζοντας πως μόνο η άμεση επικοινωνία με τις ΗΠΑ κατέστησε δυνατή την αρχική συμφωνία του 2015. Ζήτησε ενότητα απέναντι στους εξωτερικούς εχθρούς και προέτρεψε για λήψη στρατηγικών αποφάσεων που θα εξυπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα, κάνοντας ειδική αναφορά στην ανάγκη αποτροπής των σχεδίων του Ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου, να καταστρέψει το Ιράν.

• Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ εξέφρασε τη στήριξή του στον διορισμό του Αμπάς Αραγκτσί στις διαβουλεύσεις, υπενθυμίζοντας τη διπλωματική του εμπειρία και την αποφασιστικότητά του σε προηγούμενους γύρους διαπραγματεύσεων. Δήλωσε ότι πλέον η «μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο της Αμερικής» και ότι η επιτυχία της διαδικασίας εξαρτάται από την πολιτική βούληση της Ουάσινγκτον.

Το Noor News, ημιεπίσημη φωνή του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν, υπογράμμισε ότι η πρωτοβουλία των διαπραγματεύσεων ανήκει στην Τεχεράνη, αντικρούοντας αμερικανικούς ισχυρισμούς περί πρωτοβουλίας της Ουάσινγκτον. Επέμεινε ότι η έμμεση διαπραγμάτευση στο Αμμάν μεταξύ Αραγκτσί και του Αμερικανού αξιωματούχου Γουίτκοφ προτάθηκε και οργανώθηκε από την ιρανική πλευρά.

Πιο επιφυλακτικό παρουσιάστηκε το πρακτορείο Fars, που πρόσκειται στους Φρουρούς της Επανάστασης. Αμφισβήτησε τη δυνατότητα ουσιαστικής προόδου, τονίζοντας ότι η διαφωνία για τη μορφή των συνομιλιών —άμεσες ή έμμεσες— είναι πολιτική και όχι διαδικαστική. Σύμφωνα με την ανάλυσή του, η Τεχεράνη, μέσω έμμεσων συνομιλιών, διατηρεί την εσωτερική της ισορροπία και αποστέλλει διπλωματικά μηνύματα αποτροπής, ενώ αποφεύγει να υποκύψει στις πιέσεις.

• Η ιρανική υπηρεσία ασφαλείας επιτέθηκε φραστικά στον Ντόναλντ Τραμπ, κατηγορώντας τον για διαστρέβλωση της πραγματικότητας και υποκρισία, ενώ υποστήριξε ότι η πρόσφατη αμερικανική «υποχώρηση» αποδεικνύει την ανθεκτικότητα της ιρανικής στρατηγικής. Παράλληλα, υπογράμμισε ότι η επιλογή των έμμεσων διαπραγματεύσεων αποτελεί μέρος μιας συνεπούς στάσης που βασίζεται στην προσοχή και τη δυσπιστία απέναντι στις ΗΠΑ.

Αναλυτές, όπως ο Αμπντουλρεζά Φαράτζι Ραντ, σημείωσαν ότι οι συνομιλίες ενδέχεται να ξεκινήσουν έμμεσα αλλά να εξελιχθούν σε άμεσες, εφόσον η Ουάσινγκτον επιδείξει ρεαλισμό και ισορροπία. Παράλληλα, εκτίμησε ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να απομονώσουν το Ισραήλ από τη διαδικασία ώστε να διασφαλίσουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.

Στο μεταξύ, οι φωνές προβληματισμού αυξάνονται. Η πλατφόρμα Fararo μετέφερε τις εκτιμήσεις του πολιτικού αναλυτή Ραχμάν Καχραμανπούρ, ο οποίος προειδοποίησε ότι ο χρόνος είναι περιορισμένος, καθώς οι ευρωπαϊκές δυνάμεις ενδέχεται να ενεργοποιήσουν τον μηχανισμό «snapback» για την επαναφορά των κυρώσεων του ΟΗΕ τον Ιούλιο. Εκτίμησε πως οι έμμεσες συνομιλίες ενδέχεται να αποδειχθούν χρονοβόρες και αναποτελεσματικές, στερώντας από τις δύο πλευρές πολύτιμο χρόνο και ευκαιρίες.

• Ο αναλυτής Αχμάντ Ζεϊνταμπάντι, σε ανάρτησή του, ανέφερε ότι οι αντιπροσωπείες Ιράν και ΗΠΑ αναμένεται να συναντηθούν το Σάββατο. Αν και η συνάντηση θα είναι υπό την ίδια στέγη, η φυσική απόσταση των δύο αντιπροσωπειών θα υποδηλώνει την επιμονή της Τεχεράνης για έμμεση επικοινωνία. Εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία για την επίτευξη αποτελεσμάτων που θα αποτρέψουν περαιτέρω στρατιωτική κλιμάκωση, τονίζοντας ότι η μορφή των διαπραγματεύσεων είναι δευτερεύουσα μπροστά στη σημασία των ίδιων των αποτελεσμάτων.

Σε κάθε περίπτωση, ο νέος γύρος διαπραγματεύσεων θα είναι μια κρίσιμη δοκιμασία προθέσεων, όχι μόνο για το Ιράν και τις ΗΠΑ, αλλά και για τη διεθνή κοινότητα που παρακολουθεί. Αν θα πρόκειται για ένα νέο ξεκίνημα ή για ένα ακόμα αποτυχημένο εγχείρημα, μένει να φανεί τις επόμενες εβδομάδες.