“Healthy Beginnings, Hopeful Futures”… Πρέπει να κάνουμε περισσότερα για την εξάλειψη των θανάτων μητέρων και νεογνών

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ξεκίνησε -με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας 2025 (7 Απριλίου)- μια ετήσια καμπάνια για την υγεία της μητέρας και των νεογνών, με τίτλο “Healthy Beginnings, Hopeful Futures” (Υγιής αρχή, ελπιδοφόρο μέλλον), προτρέποντας τις κυβερνήσεις και τους υγειονομικούς να εντείνουν τις προσπάθειες για τον τερματισμό των θανάτων μητέρων και νεογνών, που μπορούν να προληφθούν και να δώσουν προτεραιότητα στη μακροπρόθεσμη υγεία και ευημερία των γυναικών.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και οι συνεργαζόμενοι φορείς θα επικοινωνούν, κατά τη διάρκεια του έτους, χρήσιμες πληροφορίες για την υποστήριξη των υγιών κυήσεων, των ασφαλών γεννήσεων και της καλύτερης μεταγεννητικής υγείας της μητέρας και του βρέφους.

Η ανάγκη ενδυνάμωσης της γυναικείας υγείας, ως βάση για την υγεία της οικογένειας και της κοινότητας, είναι ένα θέμα που, συχνά, αναδεικνύει ο ΠΟΥ, καθώς η γυναίκα και μητέρα είναι, συνήθως, εκείνη που φροντίζει για τη διατήρηση της καλής υγείας της οικογένειας, τις προληπτικές εξετάσεις αλλά και τη φροντίδα των ασθενών, ενώ η ίδια συχνά παραμελεί τον εαυτό της, φροντίζοντας την οικογένειά της.

Ιατρικές εξελίξεις πάνω στη γυναικολογική υγεία

Κατά το 2024 και τις αρχές του 2025, η επιστημονική κοινότητα σημείωσε σημαντικές προόδους στον τομέα της γυναικολογικής και βρεφικής υγείας, με καινοτομίες που υπόσχονται βελτιωμένες θεραπείες, μεγαλύτερη πρόληψη και εξατομικευμένη φροντίδα.

Γυναικολογική Υγεία

1. Νέες θεραπείες για την ενδομητρίωση
   Ερευνητές ανέπτυξαν νέα στοχευμένα φάρμακα που μειώνουν τη φλεγμονή και τον πόνο που σχετίζεται με την ενδομητρίωση, χωρίς τις παρενέργειες των ορμονικών θεραπειών. Επίσης, εφαρμόζονται πλέον ευρέως ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι για καλύτερη διάγνωση μέσω μηχανικής μάθησης σε απεικονιστικές εξετάσεις.
2. Τεχνητή νοημοσύνη στην έγκαιρη διάγνωση καρκίνου του τραχήλου
   Η χρήση αλγορίθμων AI σε τεστ Παπ και HPV testing βελτιώνει την ακρίβεια διάγνωσης και επιτρέπει την ταχύτερη ανίχνευση προκαρκινικών αλλοιώσεων, ιδίως σε γυναίκες χαμηλού κοινωνικοοικονομικού προφίλ.
3. Εμβόλια νέας γενιάς για τον HPV
   Το 2024 εγκρίθηκε ένα νέο, διευρυμένο εμβόλιο που καλύπτει περισσότερα στελέχη του ιού HPV, προσφέροντας αυξημένη προστασία έναντι καρκίνου του τραχήλου, του αιδοίου και του πρωκτού.

Βρεφική Υγεία

1. Εμβόλιο κατά του RSV (Αναπνευστικού Συγκυτιακού Ιού)
   Το 2024, ξεκίνησε η ευρεία χρήση του νέου μονοκλωνικού αντισώματος nirsevimab, που προσφέρει προστασία σε βρέφη από τον RSV με μία μόνο δόση. Αυτό μειώνει αισθητά τις νοσηλείες λόγω σοβαρών λοιμώξεων του αναπνευστικού.
2. Προηγμένα νεογνικά τεστ ανίχνευσης γενετικών παθήσεων
   Μέσω του νεογνικού γονιδιακού ελέγχου (genomic newborn screening), σε επιλεγμένα νοσοκομεία εφαρμόζεται πιλοτικά η ταχεία χαρτογράφηση του γονιδιώματος για πρώιμη διάγνωση σπάνιων νοσημάτων, προσφέροντας δυνατότητες έγκαιρης θεραπευτικής παρέμβασης.
3. Εξατομικευμένη διατροφή για βρέφη
   Η νέα τάση στη βρεφική διατροφή επικεντρώνεται στην εξατομίκευση βάσει του μικροβιώματος του εντέρου του βρέφους. Προβιοτικά και ειδικά γάλατα με προβιοτικά/πρεβιοτικά δείχνουν σημαντικά οφέλη στην πρόληψη αλλεργιών και γαστρεντερικών προβλημάτων.

Αυτές οι εξελίξεις αντικατοπτρίζουν μια γενικότερη στροφή της ιατρικής προς την προληπτική, εξατομικευμένη και τεχνολογικά υποστηριζόμενη φροντίδα, ενισχύοντας τη μακροπρόθεσμη υγεία τόσο των γυναικών όσο και των νεογνών.

Εξωσωματική γονιμοποίηση και τεχνική νοημοσύνη: η νέα εποχή

Οι εξελίξεις στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής –που έχει βοηθήσει εκατομμύρια ζευγάρια σε όλο τον κόσμο να αποκτήσουν παιδί τα τελευταία 44 χρόνια– είναι ραγδαίες και αφορούν το κλινικό, αλλά κυρίως το εργαστηριακό σκέλος των διαδικασιών.

«Η βελτιστοποίηση των ποσοστών κυήσεων και γεννήσεων υγιών παιδιών εξαρτάται –και θα εξαρτάται πάντα– από την κλινική επιδεξιότητα, εμπειρία και επιστημονική κατάρτιση ιατρών και εμβρυολόγων, αλλά στηρίζεται πλέον σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό και στην τεχνολογία», επισημαίνει, μιλώντας στο libre, ο Mαιευτήρας-Γυναικολόγος, Ενδοσκοπικός Χειρουργός Αναπαραγωγής, Στέφανος Χάνδακας, Αναπληρωτής Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, Πρόεδρος & Ιδρυτής της HOPEgenesis.

Όπως μας εξηγεί: «Το νέο σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης έρχεται να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης και έχει ενσωματωθεί σε τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη. Αυτό φέρνει τους υποψήφιους γονείς ένα βήμα πιο κοντά στην εκπλήρωση των προσδοκιών για απόκτηση παιδιού. 

Επιπρόσθετα, το περιβάλλον, όπου η τεχνητή νοημοσύνη έχει εισέλθει θεαματικά και ήδη εφαρμόζεται είναι αυτό του εμβρυολογικού εργαστηρίου. Οι σύγχρονοι επωαστές με σύστημα time lapse (που χρησιμοποιούνται στο εργαστήριό μας) έχουν πολλαπλά πλεονεκτήματα: (σταθερό περιβάλλον καλλιέργειας εμβρύων, αυστηρή ακρίβεια στη ρύθμιση θερμοκρασίας, προηγμένο σύστημα καθαρισμού αέρα). Πρακτικά, είναι οι καλύτεροι επωαστές της εποχής μας. Παράλληλα, διαθέτουν ενσωματωμένη κάμερα που καταγράφει εικόνες κάθε εμβρύου χωριστά, σε τακτά χρονικά διαστήματα, με απόλυτη ασφάλεια ως προς το μήκος κύματος του φωτός και τη συνολική ενέργεια έκθεσης, και μάλιστα με πολλαπλά επίπεδα εστίασης (computer vision). Έτσι, έχουμε την καλύτερη δυνατή συνεχή παρακολούθηση των εμβρύων.

Καθοριστικός παράγοντας είναι η επιλογή του «κατάλληλου» εμβρύου

Έτσι αυξάνεται η πιθανότητα εγκυμοσύνης, μειώνονται οι πιθανότητες επιπλοκών και αυξάνονται οι πιθανότητες γέννησης ενός υγιούς μωρού. Στο σημείο αυτό, εισέρχεται η τεχνητή νοημοσύνη: με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού στο οποίο έχουν καταχωρισθεί δεδομένα από εκατοντάδες χιλιάδες έμβρυα, υποδεικνύονται τα σημαντικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και χρονικά σημεία διαιρέσεων για την αξιόπιστη βαθμονόμηση κάθε εμβρύου, έτσι ώστε να είναι εφικτή η επιλογή του καλύτερου για να μεταφερθεί στη γυναίκα. Παράλληλα με την ανατροφοδότηση του συστήματος, η επιλογή συσχετίζεται και με την πιθανότητα επίτευξης κύησης.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η ομάδα μας αναπτύσσει ένα πρωτότυπο δικό μας σύστημα τεχνητής νοημοσύνης σε συνεργασία με κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού (Cambridge, Nottingham), μένοντας πιστή στη δέσμευση για ερευνητική πρωτοπορία και κλινική αριστεία», καταλήγει ο κ. Χανδακάς.

Νέο φάρμακο μειώνει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης

Η γυναίκα, στη φάση της ζωής της που εισέρχεται στην εμμηνόπαυση, είναι ακόμα νέα, δημιουργική και παραγωγική αλλά τα συμπτώματα που υφίσταται αυτή την περίοδο της στερούν την ενέργεια και την ποιότητα ζωής της, συχνά, σε σημαντικό βαθμό. Το αγγειοκινητικό σύνδρομο (Vasomotor Syndrome – VMS) που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση, περιλαμβάνει εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις, και είναι πολύ κοινό πρόβλημα που σχετίζεται με τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Μπορεί να εμφανιστούν τα συμπτώματά του πάνω από 50 φορές την εβδομάδα, στη γυναίκα που πάσχει από αυτό και η διάρκεια του συνδρόμου μπορεί να εκτείνεται για σχεδόν 10 χρόνια σε ορισμένες γυναίκες, με πολλές από αυτές να αναφέρουν μείωση στην παραγωγικότητα στην εργασία, μείωση της ποιότητας ζωής αλλά και ψυχολογικές επιπτώσεις. Το καλό νέο για πολλές γυναίκες στην εμμηνόπαυση, όπως εξηγεί στο libre, o Καθηγητής Κλινικής Φαρμακολογίας στο Α.Π.Θ., Δημήτρης Κούβελας, Ειδικός Γενικής & Οικογενειακής Ιατρικής, είναι πως πλέον είναι διαθέσιμο και στη χώρα μας, ένα φάρμακο που περιέχει τη δραστική ουσία φεζολινετάντη, και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των μέτριων έως σοβαρών αγγειοκινητικών συμπτωμάτων που συνδέονται με την εμμηνόπαυση (εξάψεις ή νυχτερινή εφίδρωση). Το φάρμακο (Veoza) συνταγογραφείται αλλά δεν αποζημιώνεται προς το παρόν.

Πώς δρα η θεραπεία

Πριν από την εμμηνόπαυση, υπάρχει ισορροπία μεταξύ των ορμονών των οιστρογόνων και μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται νευροκινίνη Β, η οποία ρυθμίζει το κέντρο ελέγχου της θερμοκρασίας του εγκεφάλου. Καθώς ο οργανισμός διέρχεται εμμηνοπαυσιακή κατάσταση, τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται και η ισορροπία αυτή διαταράσσεται, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αγγειοκινητικά συμπτώματα. Η δραστική φεζολινετάντη, εμποδίζει την προσκόλληση της νευροκινίνης B στους στόχους της στον εγκέφαλο, μειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον αριθμό και την ένταση των εξάψεων και των νυχτερινών εφιδρώσεων.

Τι είναι η ιατρική του τρόπου ζωής και γιατί αποτελεί το μέλλον στην πρόληψη και ευζωία

Η Ιατρική του Τρόπου Ζωής είναι ένας κλάδος της ιατρικής που εστιάζει στην πρόληψη και τη θεραπεία χρόνιων ασθενειών, μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής. Αντί να βασίζεται αποκλειστικά σε φάρμακα και χειρουργικές επεμβάσεις, η Ιατρική του Τρόπου Ζωής ενθαρρύνει τους ασθενείς να υιοθετήσουν υγιείς συνήθειες σε διάφορους τομείς της ζωής τους. Η ισορροπημένη διατροφή, η άσκηση, η διαχείριση του στρες και οι καλές μας σχέσεις με τους άλλους φαίνεται να ανατροφοδοτούν με υγεία και ζωτικότητα όλα τα συστήματα του οργανισμού μας, προστατεύοντας την υγεία μας και χαρίζοντάς μας ποιότητα ζωής!», όπως επισημαίνει, μιλώντας στο libre, η ιατρός Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης, με εξειδίκευση στην Ιατρική του Τρόπου Ζωής (Lifestyle Medicine), Πόπη Καλαϊτζή, η οποία ασχολείται ενεργά με την εκπαίδευση του πληθυσμού σε θέματα υγείας, μακροβιότητας και υγιούς γήρανσης.

Ποιες είναι οι υγιείς συνήθειες της καθημερινότητας;

«Είναι η φυσική δραστηριότητα, δηλαδή η θεραπευτική άσκηση, ο ποιοτικός ύπνος, η διατροφή, η διαχείριση του στρες η διακοπή του καπνίσματος ή άλλων εθιστικών ουσιών, η ελάχιστη έως καθόλου κατανάλωση αλκοόλ, και οι ανθρώπινες σχέσεις.

Για όλες αυτές τις υγιείς συνήθειες, έχουμε πολλές επιστημονικές αποδείξεις ότι αν τις εντάξουμε στον τρόπο ζωής μας, τότε έχουμε λιγότερες πιθανότητες να νοσήσουμε από οποιοδήποτε νόσημα. Αλλά, και αν εκδηλώσουμε κάποιο νόσημα, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να έχουμε πιο γρήγορη αποκατάσταση και, στη συνέχεια, μία καλύτερη ποιότητα ζωής», καταλήγει η κα Πόπη Καλαϊτζή.