Συνέντευξη libre/Χρήστος Χωμενίδης: Άλλη η δουλειά του ναύτη κι άλλη του καντηλανάφτη

Οι ήρωες στα βιβλία του Χρήστου Χωμενίδη δεν είναι απαραίτητα αντισυμβατικοί. Μπορεί να είναι «βολεμένοι», «έξυπνοι», «ικανοί», είναι όμως κυρίως άνθρωποι που ζουν μέσα στην κοινωνία. Γνωρίζουν τι γίνεται γύρω τους και πατάνε στα πόδια τους.

Κάπως έτσι, θα λέγαμε, είναι και ο ίδιος. Δεν είναι αιθεροβάμων,  ούτε περιαυτολογεί. Και αυτό ας μας επιτραπεί προκύπτει και από τις απαντήσεις που δίνει στη συνέντευξη που ακολουθεί.

Και μιλά σχεδόν για όλα όσα συζητάμε, για την πολιτική με τους φίλους στις παρέες μας. Αλλά μιλά και για όσα το έχουν επηρεάσει στη γραφή των βιβλίων του και την επιλογή των ηρώων του.

Όσο για το πολιτικό πρόσωπο που τον ιντριγκάρει;…

Συνέντευξη

–Κύριε Χωμενίδη ο αείμνηστος Βασίλης Βασιλικός σας είχε χαρακτηρίσει «σκληρό, νυστερικό (νεολογισμός), παιγνιώδη, ενίοτε καυστικό και αυτοσαρκαστικό, με κεραίες προς παντού στραμμένες». Όλα αυτά τα τιμητικά λόγια που έχουνε ειπωθεί για εσάς κατά καιρούς πως τα εκλαμβάνετε; Έχετε νιώσει, πως να το πω, σπουδαίος;

Σπουδαίος ήταν ο Βασίλης! Όχι μονάχα ως συγγραφέας και ως δημόσια παρεμβατική προσωπικότητα σε καιρούς δύσκολους. Αλλά και ως φίλος.

Ακούστε. Κάθε καλλιτέχνης οφείλει – πρωτίστως για να διαφυλάσσει την ψυχική του ισορροπία – να διαχωρίζει τον εαυτό του από το έργο του. Δουλεύω σκληρά ώστε τα βιβλία μου να είναι όσο καλύτερα γίνεται δεδομένου του ταλέντου μου. Το να θεωρηθούν κανά-δυό τους σπουδαία ειλικρινά θα αποτελούσε για μένα δώρο ανέλπιστο. Μου αρκεί και μου περισσεύει κάθε καινούργιο μου βιβλίο να προσφέρει γνήσια απόλαυση στους αναγνώστες. Και να φωτίζει την πραγματικότητα από μια απροσδόκητη οπτική γωνία. 

-Όσα έχουν συμβεί στην λεγόμενη περίοδο της Μεταπολίτευσης πόσο επηρέασαν το έργο σας; Πολλοί από τους ήρωες σας, είναι πρόσωπα που έχουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που ανήλθαν στην εξουσία του δικού τους μικρόκοσμου.

Από τα οκτώ μου χρόνια μέχρι σήμερα ζω τη Μεταπολίτευση. Προφανώς τα βιώματά μου εκπορεύονται και από τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικράτησαν κατά τον τελευταίο μισό αιώνα. Και είμαι ευτυχής για αυτό. Ακόμα και αν το 2010 το κράτος μας χρεοκόπησε -για πέμπτη φορά στην Ιστορία του-, πιστεύω απόλυτα ότι η Μεταπολίτευση υπήρξε και εξακολουθεί να είναι ευλογημένη. Ειρήνη, δημοκρατία, σχετική ευμάρεια, ασφάλεια – πότε άλλοτε τα απήλαυσαν αυτά οι Έλληνες επί δύο γενιές;

Απολαμβάνω πάντα να εκτίθεμαι στα πιο ετερόκλητα ερεθίσματα. Να συναναστράφομαι τους πιο διαφορετικούς μεταξύ τους ανθρώπους

Λέγοντας το παραπάνω αυταπόδεικτο θα εκνευρίσω -έως θα εξοργίσω- όσους έχουν κάνει την άρνηση, τη διαμαρτυρία κι εν τέλει τη μιζέρια τρόπο ζωής τους, συχνά και επικερδές επάγγελμά τους.

Ξέρετε ωστόσο τι θυμάμαι ως παιδί;

Εκείνοι που είχαν αληθινά αντισταθεί στη Χούντα, όταν η Δημοκρατία επανήλθε την εκτιμούσαν, την προστάτευαν, αγωνίζονταν να την πλατύνουν και να τη βαθύνουν.

Ποιοί αμφισβητούσαν τη Δημοκρατία, ποιοι τη μηδένιζαν; Όσοι στους δύσκολους καιρούς είχαν φανεί δειλοί, κότες, ενίοτε και συναλλασσόμενοι με το καθεστώς.         

-Τα βιώματά σας, τα αυτοβιογραφικά στοιχεία πόσο επηρεάζουν το έργο σας;

Πάρα πολύ. Όπως το επηρεάζουν και τα βιβλία που διαβάζω, οι ταινίες που βλέπω, οι μουσικές που ακούω. Απολαμβάνω πάντα να εκτίθεμαι στα πιο ετερόκλητα ερεθίσματα. Να συναναστράφομαι τους πιο διαφορετικούς μεταξύ τους ανθρώπους.

Δεν είμαι -ούτε φιλοδοξώ να γίνω- τίποτα παραπάνω από ένας ενεργός και εναργής πολίτης. Ο οποίος δεν ταυτίζεται με κόμματα, δεν στρατεύεται, δεν δημιουργεί προσωπικές υποχρεώσεις

Να αναπνέω με όλους τους πόρους μου τη ζωή. Ο συγγραφέας πρέπει να κυκλοφορεί και να ρουφάει εμπειρίες. Ειδάλλως θα καταλήξει ένας ομφαλοσκόπος αμπελοφιλόσοφος.  

–Κύριε Χωμενίδη, το συγγραφικό σας έργο και την αρθρογραφία σας συνοδεύει η έντονη πολιτική σας ταυτότητα. Για ένα διάστημα υπήρξατε μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Δημοκρατικής Αριστεράς, αργότερα στηρίξατε το Ποτάμι και κάποια στιγμή δείξετε της συμπάθειά σας στον κ. Μητσοτάκη. Τι έχετε αποκομίσει από την πολιτική; 

Ε όχι και έντονη πολιτική ταυτότητα! Με την εξαίρεση της ένταξης μου στη Δημοκρατική Αριστερά πριν από δεκαπέντε χρόνια, δεν είμαι -ούτε φιλοδοξώ να γίνω- τίποτα παραπάνω από ένας ενεργός και εναργής πολίτης.

Ο οποίος δεν ταυτίζεται με κόμματα, δεν στρατεύεται, δεν δημιουργεί προσωπικές υποχρεώσεις. Τοποθετείται δημόσια όποτε το κρίνει απαραίτητο με μόνο γνώμονα το κοινό καλό, όπως ο ίδιος το αντιλαμβάνεται κάθε στιγμή.

-Προτάσεις συνεργασίας είχατε ποτέ από πολιτικά κόμματα; Θα γινόσασταν λογογράφος του πρωθυπουργού αν σας το πρότειναν;

Προφανώς είχα προτάσεις τις οποίες απέρριψα με χαμόγελο ακόμα και αν συμπαθούσα, ακόμα και αν ψήφιζα, το κόμμα που μού τις απηύθυνε.

Φοβάμαι ωστόσο ότι η Ζωή μπορεί να γίνει επικεφαλής ενός νέου, μεταμοντέρνου ολοκληρωτισμού   

Δεν έχω τον χρόνο να γίνω λογογράφος κανενός – άσε που υπάρχουν άλλοι απείρως ικανότεροι για κάτι τέτοιο.

«Άλλη η δουλειά του ναύτη, άλλη του καντηλανάφτη…» όπως σοφά τραγουδούσε η Ρίτα Σακελλαρίου.   

-Για μια σειρά από λόγους το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών μονοπωλεί την επικαιρότητα εδώ και μήνες. Για πρώτη φορά είδαμε τόσους ανθρώπους στους δρόμους με αίτημα να υπάρξει «δικαιοσύνη». Εσείς ήσασταν σε κάποια από αυτές τις συγκεντρώσεις;

Ασφαλώς και ένωσα τη φωνή μου με των ανθρώπων που απαιτούσαν πλήρη εξιχνίαση του φοβερού συμβάντος και κάθαρση δια της συντεταγμένης δικαιοσύνης. Τα Τέμπη αποτελούν την τραγικότερη έκφανση όχι μόνο της κρατικής αλλά και της κοινωνικής συχνά ανεπάρκειας που μάς χαρακτηρίζει. Αρκεί να ακούσετε τον ηχογραφημένο διάλογο του μοιραίου σταθμάρχη με μια νεαρή συνάδελφό του αμέσως μετά τη σύγκρουση.

Τα Τέμπη, όπως και το Μάτι και η Μάνδρα ήταν -για να το πω αλληγορικά- οι κατσαρόλες που εξερράγησαν. Υπάρχουν πάρα πολλές ακόμα κατσαρόλες ανά την επικράτεια, οι οποίες έχουν ξεπεράσει το σημείο βρασμού. Ο Θεός να μας φυλάει να μην τινάξουν ξαφνικά το καπάκι τους και θρηνήσουμε κι άλλους ανθρώπους.

–Πώς επηρεάζουν τα Τέμπη το σύστημα των κομμάτων;

Το βλέπετε στις δημοσκοπήσεις.  

-Ο Στέφανος Κασσελάκης είναι άγνωστο αν θα αποδειχθεί πυροτέχνημα. Ωστόσο «φαινόμενο» υπήρξε, τουλάχιστον όπως προκύπτει από τον τίτλο ενός βιβλίου που γράφτηκε με αφορμή τον ίδιο. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου είναι κάτι αντίστοιχο πιστεύετε;

Τον Κασσελάκη τον χαρακτήρισα δημόσια, από την αρχή, «σούργελο». Οι εξελίξεις με δικαίωσαν απολύτως. Φαινόμενο είναι η ηγεσία και τα μέλη του Σύριζα που τον υποδέχθηκαν σαν Μεσσία και τον αφήσαν επί σχεδόν ένα χρόνο να γελοιοποιεί το κόμμα και τους ίδιους. Όταν εδέησαν να τον εκπαραθυρώσουν, η ζημιά είχε γίνει.

Η Ζωή Κωνσταντοπούλου δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με τον γραφικό Κασσελάκη. Είναι πανέξυπνη, με οξύτατο πολιτικό αισθητήριο και με αξιοθαύμαστο δυναμισμό. Για αυτό είναι και εν δυνάμει επικίνδυνη για όσους πιστεύουμε στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, στις υπερβάσεις, στις συγκλίσεις, στην κοινωνική συμπεριληπτικότητα. Ως συγγραφέα η Ζωή Κωνσταντοπούλου με ιντριγκάρει πολύ.

Βλέπω στα μάτια της έναν αχανή, δαιδαλώδη, άξιο μελέτης ψυχισμό. Φοβάμαι ωστόσο ότι η Ζωή μπορεί να γίνει επικεφαλής ενός νέου, μεταμοντέρνου ολοκληρωτισμού.   

-Ο κόσμος, αλλάζει μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ; Και σε ποια κατεύθυνση; Ελέγχουν τα μεγάλα κράτη, κυνικοί δισεκατομμυριούχοι, δικτάτορες και ακροδεξιοί;

Σας έχω νέα: οι δισεκατομμυριούχοι ήταν ανέκαθεν κυνικοί. Και πάντα επηρέαζαν τα δημόσια πράγματα, χρηματοδοτούσαν κέντρα και παράκεντρα εξουσίας, πόνταραν στον τάδε ή στον δείνα πολιτικό σαν σε άλογα του ιππόδρομου.

Αυτό που συμβαίνει σήμερα με τον Τραμπ είναι ότι δεν κρατιούνται ούτε τα προσχήματα. Οι λαοί αποβλακώνονται και ποδηγετούνται φόρα-παρτίδα.

Η ωμή ισχύς πλασάρεται ως υπέρτατος νόμος. Η αλητεία και το χυδαίο γούστο γίνονται της μόδας. Για μια ιστορική φάση πρόκειται, η οποία θα περάσει. Το ερώτημα είναι πόσα ανεπούλωτα τραύματα θα αφήσει πίσω της…