Παγκόσμιος συναγερμός για την “ημέρα απελευθέρωσης” Τραμπ- Το σκληρό σχέδιο-απάντηση της ΕΕ στους αμερικανικούς δασμούς

Σύμφωνα με δημοσίευμα της Washington Post αύριο Τετάρτη 2 Απριλίου την οποία ο αμερικανός πρόεδρος αποκαλεί “Ημέρα Απελευθέρωσης” αναμένονται οι ανακοινώσεις σηματοδοτώντας την πιο φιλόδοξη προσπάθειά του να ανατρέψει το παγκόσμιο εμπορικό καθεστώς των τελευταίων 50 ετών. Ουσιαστικά πρόκειται για το νέο πακέτο δασμών έως και 20% για τις περισσότερες από τις ετήσιες εισαγωγές ύψους 3 τρισ. δολαρίων. Το γεγονός έχει προκαλέσει Παγκόσμιο Συναγερμό καθώς σηματοδοτεί την κήρυξη ένος εμπορικού πολέμου, ενω ήδη η ΕΕ αναμένεται να απαντήσει με ένα σκληρό σχέδιο αντιποίνων.

Ο Λευκός Οίκος δήλωσε ότι οι δασμοί θα έχουν «ανταποδοτικό» χαρακτήρα και θα στοχεύσουν όλες τις χώρες που –κατά τον Τραμπ– μεταχειρίστηκαν «άδικα» τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, εξετάζεται επίσης η χρήση των εσόδων από τους δασμούς για τη χρηματοδότηση φορολογικών επιστροφών.

Παρότι καμία απόφαση δεν έχει οριστικοποιηθεί, κυβερνητικοί αξιωματούχοι δηλώνουν ότι στο τραπέζι βρίσκονται πολλές εκδοχές του σχεδίου. Ο Λευκός Οίκος δεν σχολίασε τις πληροφορίες.

Το Reuters μεταδίδει ότι οι διεθνείς αγορές παρακολουθούν με ανησυχία. Ο Τραμπ έχει ήδη επιβάλει δασμούς στο αλουμίνιο, τον χάλυβα, τα αυτοκίνητα και το σύνολο των εισαγόμενων αγαθών από την Κίνα, ενώ ταυτόχρονα εντείνονται τα σημάδια επιβράδυνσης της αμερικανικής οικονομίας, η οποία επί δύο έτη εμφάνιζε ρυθμούς ανάπτυξης άνω του μέσου όρου.

• Ερευνες καταναλωτών και επιχειρήσεων καταγράφουν πτώση της εμπιστοσύνης και αυξανόμενες ανησυχίες για αναζωπύρωση του πληθωρισμού λόγω των δασμών, με το προηγούμενο κύμα ανατιμήσεων ακόμη νωπό στη μνήμη των πολιτών.

Από τα μέσα Φεβρουαρίου, οι επενδυτές έχουν προχωρήσει σε μαζικές ρευστοποιήσεις μετοχών, με αποτέλεσμα να χαθούν περίπου 5 τρισ. δολάρια από τη χρηματιστηριακή αξία των αμερικανικών μετοχών.

Οι επιπτώσεις είναι διεθνείς. Επιχειρηματικές έρευνες που δημοσιεύθηκαν την Τρίτη δείχνουν εξασθένηση της βιομηχανικής δραστηριότητας στην Ασία λόγω της επιδείνωσης του κλίματος και της υποτονικής ζήτησης.

Στην Ευρώπη, τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης στη μεταποίηση σκιάζονται από φόβους ότι η άνοδος των παραγγελιών οφείλεται σε αποθεματοποίηση πριν την επιβολή των νέων δασμών.

«Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρξει αντίστροφη τάση τους επόμενους μήνες», δήλωσε ο Σάιρους ντε λα Ρούμπια, επικεφαλής οικονομολόγος της Hamburg Commercial Bank.

• Ο Αμερικανός πρόεδρος επιβεβαίωσε τη Δευτέρα ότι έχει καταλήξει στο σχέδιό του για τους νέους δασμούς, ωστόσο, δεν αποκάλυψε ποια εκδοχή του σχεδίου έχει τελικά επιλέξει, με την οικονομική του ομάδα να παραμένει διχασμένη.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της Wall Street Journal, η διοίκηση Τραμπ εξετάζει δύο βασικές επιλογές:

• την επιβολή ενιαίου δασμού 20% σε σχεδόν όλες τις εισαγωγές
• ή ένα σύστημα «ανταποδοτικών» δασμών, που θα διαμορφώνονται κατά περίπτωση, στοχεύοντας χώρες που διατηρούν υψηλούς δασμούς ή περιορισμούς έναντι των ΗΠΑ.

Η πρώτη επιλογή θα μπορούσε να εξασφαλίσει υψηλότερα και σταθερά έσοδα –με τον σύμβουλο Πίτερ Ναβάρο να υποστηρίζει ότι θα μπορούσε να αποφέρει έως και 600 δισ. δολάρια ετησίως– και να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση της φορολογίας εισοδήματος.

Η δεύτερη επιλογή θα λειτουργούσε κυρίως ως εργαλείο διαπραγμάτευσης με τρίτες χώρες, περιλαμβάνοντας πιθανές παραχωρήσεις σε θέματα πέραν του εμπορίου, όπως η μετανάστευση και η διακίνηση ναρκωτικών.

Ο διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου Κέβιν Χάσετ, βασικός υποστηρικτής της ανταποδοτικής προσέγγισης, φέρεται να έχει δεχθεί προσεγγίσεις από κυβερνήσεις που δηλώνουν πρόθυμες να μειώσουν τους δικούς τους δασμούς εάν η Ουάσιγκτον δείξει «επιείκεια» στην επιβολή των νέων μέτρων.

Παράλληλα, στελέχη όπως ο Νικ Ιακοβέλα, εκτελεστικός αντιπρόεδρος του οργανισμού Coalition for a Prosperous America, στηρίζουν την ενιαία προσέγγιση ως το πιο αποτελεσματικό μέσο για τον επαναπατρισμό της παραγωγής και τη σταθερότητα του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Η απόφαση Τραμπ αναμένεται να έχει άμεσες επιπτώσεις στις αγορές και στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις. Αξιωματούχος του Καναδά δήλωσε ότι η χώρα του προετοιμάζεται για ένα «μαξιμαλιστικό» πακέτο μέτρων, αν και ελπίζει ότι θα υπάρξει δυνατότητα επαναδιαπραγμάτευσης άλλων δασμών, όπως ο απειλούμενος δασμός 25% λόγω της διακίνησης ναρκωτικών.

Το ενδεχόμενο μόνιμων καθολικών δασμών θα μπορούσε να περιορίσει το κίνητρο άλλων χωρών να διαπραγματευτούν εμπορικές ή κανονιστικές υποχωρήσεις με τις ΗΠΑ. Αντιστρόφως, ένα σύστημα ατομικών διαπραγματεύσεων ενέχει τον κίνδυνο αστάθειας και μείωσης της αξιοπιστίας των μακροπρόθεσμων εσόδων.

Το σκληρό σχέδιο απάντηση της ΕΕ

Η ΕΕ έχει ήδη έτεοιμο ένα σκληρό σχέδιο αντιποίνων έναντι των σχεδιαζόμενων αμερικανικών δασμών έως και 25%. Το σχέδιο αφορά το εμπόριο υπηρεσιών και τους αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς, όπως τόνισε σήμερα στο Ευρωκοινοβούλιο η πρόεδρος της Κομισιόν.

Σύντομα, μάλιστα, η Ε.Ε θα επιβάλει πρόστιμα στην Apple και Meta για παραβίαση του νόμου των ψηφιακών αγορών, ενώ ετοιμάζεται και για το «εργαλείο κατά του εξαναγκασμού» (anti-coercion instrument), τη θεσμοθετημένη δυνατότητα να επιβάλει περιορισμούς στο εμπόριο υπηρεσιών, αν κρίνει ότι τρίτη χώρα χρησιμοποιεί τους δασμούς ως «εργαλείο» εκβιασμού.

Για τον λόγο αυτό, οι Βρυξέλλες θα διαπραγματευθούν «από θέση ισχύος» όπως τόνισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Η Ευρώπη έχει πολλά χαρτιά. Από το εμπόριο και την τεχνολογία έως το μέγεθος της αγοράς μας. Αλλά αυτή η δύναμη βασίζεται επίσης στην ετοιμότητά μας να λάβουμε σταθερά αντίμετρα. Ολα τα εργαλεία είναι πάνω στο τραπέζι» είπε χαρακτηριστικά.

«Εχουμε όλα όσα χρειαζόμαστε για να προστατεύσουμε τον λαό μας και την ευημερία μας. (…) Και οι λαοί της Ευρώπης πρέπει να γνωρίζουν: όλοι μαζί θα προάγουμε και θα υπερασπιζόμαστε πάντα τα συμφέροντα και τις αξίες μας. Και θα υπερασπιζόμαστε πάντα την Ευρώπη» πρόσθεσε η πρόεδρος της Κομισιόν, ενώ προειδοποίησε παράλληλα ότι οι δασμοί θα αυξήσουν τις τιμές για τους απλούς καταναλωτές, θα καταστρέψουν θέσεις εργασίας, θα δημιουργήσουν ένα «γραφειοκρατικό τέρας» στα τελωνεία και θα αποτελέσουν «εφιάλτη» για τις αμερικανικές εταιρείες που πωλούν τα προϊόντα τους στην Ευρώπη.

Προέβλεψε επίσης ότι τα μέτρα θα έρθουν σε αντίθεση με την πολυδιαφημισμένη ατζέντα του Τραμπ για την εκ νέου εκβιομηχάνιση της Αμερικής.

Σε όλη την ομιλία της, πάντως η Φον ντερ Λάιεν επέμεινε ότι ο στόχος της Κομισιόν θα είναι μια «λύση» μέσω διαπραγματεύσεων, ώστε να αποτραπεί ένας ολοκληρωτικός εμπορικός «πόλεμος» μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού, ο οποίος κατά τους αναλυτές θα έχει καταστροφικές οικονομικές συνέπειες, ιδιαίτερα σε μια εποχή αυξημένης παγκόσμιας αβεβαιότητας.

Εάν ωστόσο οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν, τότε η Κομισιόν δεν θα διστάσει να λάβει τα μέτρα που αναλογούν, ανέφερε η πρόεδρός της. «Θα ήμασταν όλοι καλύτερα αν μπορούσαμε να βρούμε μια εποικοδομητική λύση» κατέληξε, πάντως, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έναντι των ευρωβουλευτών.

Στην πραγματικότητα, η Ε.Ε έχει ήδη καθυστερήσει την επαναφορά των μέτρων του 2018, που είναι προσώρας σε αναστολή ως απάντηση στους δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, ώστε να δώσει «χρόνο και χώρο» σε διαπραγματεύσεις, που μέχρι σήμερα, ωστόσο, δεν έχουν αποδώσει καρπούς. Επίσης, οι Βρυξέλλες θα πρέπει να απαντήσουν και στους δασμούς ύψους 25% στις εισαγωγές αυτοκινήτων στις ΗΠΑ.

Στο «στόχαστρο» της Κομισιόν θα βρεθούν πάντως πέντε κρίσιμοι τομείς:

• αυτοκινητοβιομηχανία,
• φαρμακευτικά προϊόντα,
• μέταλλα -όπως ο χάλυβας και το αλουμίνιο-,
• ξυλεία,
• ημιαγωγοί.

Ενόψει, μάλιστα, των ενδιάμεσων εκλογών σε δύο χρόνια για την ανάδειξη των δύο σωμάτων του Κογκρέσου, η Κομισιόν σχεδιάζει να «χτυπήσει» με δασμούς προϊόντα και πολιτείες, που έχουν σημασία για τους Ρεπουμπλικανούς όπως η Τζόρτζια ή η Λουιζιάνα από όπου, για παράδειγμα εκλέγεται ο νυν πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Μάικ Τζόνσον.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ της Washington Post, η επιβολή μέτρων στις ψηφιακές υπηρεσίες –όπως cloud storage, δορυφορικό Ιντερνετ και πλατφόρμες– αφορά κολοσσούς όπως η Apple, η Google, η Meta και το δίκτυο Starlink του Ελον Μασκ.

Χώρες όπως η Γαλλία πιέζουν για πιο επιθετική στάση, ενώ άλλες –όπως η Ιταλία– εκφράζουν επιφυλάξεις, φοβούμενες περαιτέρω κλιμάκωση με την Ουάσιγκτον.

Η Ευρώπη έχει ήδη εμπορικό πλεόνασμα ύψους 170 δισ. δολαρίων στις ανταλλαγές αγαθών με τις ΗΠΑ, αλλά ταυτόχρονα εμφανίζει έλλειμμα 118 δισ. δολαρίων στις υπηρεσίες, σύμφωνα με στοιχεία του 2023.

Οι ψηφιακές υπηρεσίες αποτελούν σημαντικό κέντρο κερδοφορίας για τις αμερικανικές εταιρείες: μόνο το 2021, οι ΗΠΑ εξήγαγαν υπηρεσίες αξίας 283 δισ. δολαρίων προς την Ευρώπη.

Στο τραπέζι βρίσκονται και εναλλακτικές ανταποδοτικές κινήσεις, όπως η μείωση του ευρωπαϊκού δασμού 10% στα αμερικανικά αυτοκίνητα, η αύξηση αγορών LNG και αμυντικού εξοπλισμού από τις ΗΠΑ ή η άρση παλαιότερων αντίμετρων που επιβλήθηκαν λόγω των δασμών Τραμπ σε χάλυβα και αλουμίνιο.

• Τα εν λόγω αντίμετρα –μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται προϊόντα όπως μοτοσικλέτες Harley-Davidson, ουίσκι bourbon και σόγια– ήταν προγραμματισμένα να τεθούν σε ισχύ από την 1η Απριλίου, αλλά μετατέθηκαν για τα μέσα του μήνα.

Ευρωπαίοι εξαγωγείς πιέζουν για συγκράτηση. Ωστόσο, ο διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής Mutti, Φραντσέσκο Μούτι, τόνισε πως αν ο Λευκός Οίκος στοχεύσει ευρωπαϊκά τρόφιμα, τότε εταιρείες όπως η Apple και η Netflix «πρέπει να θεωρούνται θεμιτοί στόχοι».

Η Ευρωπαϊκή Ενωση διαθέτει το εργαλείο της «αντικαταναγκαστικής παρέμβασης» (Anti-Coercion Instrument), το οποίο της επιτρέπει να επιβάλλει αντίμετρα σε περιπτώσεις οικονομικής πίεσης, ακόμα και να αποσύρει άδειες χρήσης λογισμικού ή να μπλοκάρει υπηρεσίες streaming. Πρόκειται για την αποκαλούμενη «πυρηνική επιλογή», η οποία όμως δεν έχει ακόμα ενεργοποιηθεί.

Ο επίτροπος Εμπορίου Μάρος Σέφκοβιτς έχει πραγματοποιήσει δύο ταξίδια στην Ουάσιγκτον αναζητώντας διέξοδο, αλλά όπως επισημαίνει, οι ΗΠΑ δεν προτίθενται να διαπραγματευτούν πριν την επίσημη ανακοίνωση των μέτρων την Τετάρτη.