Ανεβαίνει επικίνδυνα η ένταση ΗΠΑ-ΙΡΑΝ – Ο ρόλος του Ομάν και η βάση “Ντιέγκο Γκαρσία”

Η ένταση μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ιράν κλιμακώνεται επικίνδυνα, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, απείλησε την Τεχεράνη με «πρωτόγνωρους» βομβαρδισμούς εάν δεν καταλήξει σε συμφωνία με την Ουάσινγκτον για το πυρηνικό της πρόγραμμα. Την ίδια στιγμή, η ιρανική ηγεσία απαντά με σκληρή ρητορική, τονίζοντας ότι η στάση των ΗΠΑ καθορίζει την πορεία των έμμεσων διαπραγματεύσεων, ενώ στρατιωτικοί αξιωματούχοι προειδοποιούν για αντίποινα σε περίπτωση επίθεσης. Η απειλή της στρατιωτικής σύγκρουσης συνοδεύεται από την αναζωπύρωση της διπλωματικής δραστηριότητας, καθώς οι δύο πλευρές φέρεται να διατηρούν έμμεση επικοινωνία μέσω του Ομάν.

Σε συνέντευξή του στο NBC, ο Ντόναλντ Τραμπ προειδοποίησε ότι, εάν το Ιράν δεν συμφωνήσει να εγκαταλείψει τις πυρηνικές του φιλοδοξίες, «θα υπάρξουν βομβαρδισμοί που δεν έχουν ξαναδεί ποτέ». Παράλληλα, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο επιβολής δευτερογενών κυρώσεων, όπως είχε πράξει κατά τη διάρκεια της θητείας του.

Η απάντηση της Τεχεράνης δεν άργησε να έρθει. Ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν τόνισε ότι η στάση των ΗΠΑ είναι καθοριστική για τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων, ενώ ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Αμπάς Αραγκτσί, αποκάλυψε ότι η επιστολή του Τραμπ περιείχε απειλές αλλά και «παράθυρο για διπλωματία».

Ο Πεζεσκιάν ξεκαθάρισε ότι «η Ισλαμική Δημοκρατία δεν απορρίπτει τη διαπραγμάτευση, όμως απαιτείται αποκατάσταση της εμπιστοσύνης».

Διπλωματικά παρασκήνια και ρόλος του Ομάν

Η απάντηση της Τεχεράνης στην επιστολή Τραμπ μεταφέρθηκε μέσω του Ομάν, το οποίο έχει διαδραματίσει ρόλο διαμεσολαβητή σε προηγούμενες κρίσεις. Σύμφωνα με την κυβερνητική εκπρόσωπο Φατεμέχ Μοχατζερανί, «οι έμμεσες διαπραγματεύσεις με την Ουάσινγκτον είναι στην ημερήσια διάταξη».

Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν οι συνομιλίες θα καταλήξουν σε ένα νέο πλαίσιο συμφωνίας ή θα οδηγήσουν σε περαιτέρω κλιμάκωση.

• Ο Λευκός Οίκος δεν έχει σχολιάσει ακόμη την απάντηση της Τεχεράνης, αλλά οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η Ουάσινγκτον συνεχίζει τη στρατηγική της μέγιστης πίεσης, με κυρώσεις και στρατιωτικές απειλές.

Το ιστορικό της έντασης και η αποτυχία των προηγούμενων συμφωνιών

Η κρίση γύρω από το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα έχει βαθιές ρίζες.

Το 2018, ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία του 2015 (JCPOA) και επανέφερε σκληρές κυρώσεις στο Ιράν.

Σε απάντηση, η Τεχεράνη αύξησε το επίπεδο εμπλουτισμού ουρανίου, ξεπερνώντας τα όρια της συμφωνίας.

Ο διάδοχος του Τραμπ, Τζο Μπάιντεν, επιδίωξε να επαναφέρει τη συμφωνία, αλλά οι συνομιλίες απέτυχαν. Στο μεταξύ, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) επιβεβαίωσε ότι το Ιράν έχει αυξήσει σημαντικά την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου, προκαλώντας νέες ανησυχίες στη Δύση.

Αντιφατικά μηνύματα από την ιρανική ηγεσία

Παράλληλα με τις διπλωματικές πρωτοβουλίες, η Τεχεράνη στέλνει και στρατιωτικά μηνύματα. Ο σύμβουλος του Ιρανού ηγέτη, Καμάλ Χαραζί, δήλωσε ότι η χώρα δεν αποκλείει πλήρως τη διαπραγμάτευση, ενώ ο πρόεδρος του κοινοβουλίου, Μοχαμάντ Μπακέρ Καλιμπάφ, προειδοποίησε ότι το Ιράν θα στοχεύσει αμερικανικές βάσεις στη Μέση Ανατολή εάν δεχθεί επίθεση.

Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η αποκάλυψη της ιρανικής κρατικής τηλεόρασης ότι το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης διαθέτει υπόγεια βάση βαλλιστικών πυραύλων, έτοιμη για χρήση εναντίον αμερικανικών και βρετανικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων στην περιοχή.

Το Ντιέγκο Γκαρσία στο επίκεντρο της κρίσης

Ιδιαίτερη σημασία έχει η στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στο Ντιέγκο Γκαρσία, στον Ινδικό Ωκεανό. Το Ιράν έχει προειδοποιήσει ότι βρίσκεται εντός της εμβέλειας των πυραύλων του, ενώ πρόσφατες δορυφορικές εικόνες αποκάλυψαν την άφιξη αμερικανικών βομβαρδιστικών B-2 στην περιοχή.

• Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, χάρη στη θέση του μακριά από τις ζώνες συγκρούσεων, το Ντιέγκο Γκαρσία έχει καταστεί βασικό συστατικό της στρατιωτικής στρατηγικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ασία, σύμφωνα με εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν από το Πεντάγωνο και το RAND.

Η βάση αυτή έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Το 2001 χρησιμοποιήθηκε για τους βομβαρδισμούς στο Αφγανιστάν, ενώ το 2003 αποτέλεσε ορμητήριο για την εισβολή στο Ιράκ.

Εν τω μεταξύ η συγκέντρωση αμερικανικών στρατιωτικών μέσων στο Ντιέγκο Γκαρσία έχει γίνει δείκτης της έναρξης ενός πολέμου στην περιοχή, όπως αποδεικνύεται από την πραγματικότητα των πολέμων στο Αφγανιστάν και το Ιράκ.

• Υπολογίζεται ότι στη βάση βρίσκονται 4.000 Αμερικανοί και Βρετανοί στρατιώτες, συμπεριλαμβανομένου στρατιωτικού προσωπικού και πολιτικών εργολάβων.

Ο εκπρόσωπος της βρετανικής κυβέρνησης αντέδρασε στις ιρανικές απειλές, δηλώνοντας ότι «το Ηνωμένο Βασίλειο καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο αυτές τις δηλώσεις» και ότι «η βάση διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διασφάλιση της διεθνούς ασφάλειας».

Επικίνδυνη κλιμάκωση χωρίς ξεκάθαρη λύση

Η κατάσταση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν παραμένει εκρηκτική συμπαρασύροντας και το Ισραήλ. Η εκτίμηση στο Ισραήλ είναι ότι υπάρχει μεγάλη αμφιβολία εάν το Ιράν θα συμφωνήσει να καταστρέψει μόνο του το πυρηνικό του πρόγραμμα.

• Πολλές συζητήσεις έχουν πραγματοποιηθεί στην Ιερουσαλήμ τις τελευταίες ημέρες σχετικά με τις προετοιμασίες για επίθεση στο Ιράν. Η εκτίμηση στο Ισραήλ είναι ότι πλησιάζουν οι καθοριστικές στιγμές σε αυτό το θέμα και ότι εάν το τελεσίγραφο του Τραμπ δεν πετύχει αποτελέσματα, δεν θα υπάρξει διαφυγή από μια επίθεση σε συντονισμό με τους Αμερικανούς ή μόνο του.

Ισραηλινή αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον υπουργό Ρον Ντέρμερ πραγματοποίησε συνομιλίες στην Ουάσιγκτον πριν από λίγες ημέρες. Το υπουργικό συμβούλιο πολιτικής-ασφάλειας καλείται επίσης να αντιμετωπίσει το θέμα.

Οι δύο χώρες μοιράζονται μεταξύ τους τις πληροφορίες που έχουν συσσωρευτεί και είναι πολλές. Από την άλλη, υπάρχει ο φόβος ότι ακριβώς επειδή το Ιράν χάνει σε όλα τα μέτωπα και χάνει τις φίλιες ένοπλες ομάδες του στις οποίες επενδύθηκαν δισεκατομμύρια πριν από την κατάρρευσή τους, η Τεχεράνη θα επισπεύσει στη κατασκευή πυρηνικής  βόμβας.

Οι απειλές του Τραμπ και η σκληρή στάση της Τεχεράνης δημιουργούν ένα επικίνδυνο σκηνικό, όπου η διπλωματία και η στρατιωτική ένταση συνυπάρχουν. Εάν οι έμμεσες διαπραγματεύσεις μέσω του Ομάν δεν αποδώσουν, το ενδεχόμενο μιας στρατιωτικής αναμέτρησης φαίνεται όλο και πιο πιθανό.