Στη Μιανμάρ, στον Νίγηρα, στον Ισημερινό και την Αγκόλα δεν πανηγυρίζουν για τις δραστηριότητες της CHEVRON

Η συζήτηση που άνοιξε μετά το ενδιαφέρον του ενεργειακού κολοσσού Chevron για έρευνες νότια της Κρήτης έχει γενικώς θετικές διαστάσεις κυρίως με γεωπολιτικά επιχειρήματα από ελληνικής πλευράς -χωρίς βεβαίως ακόμη να έχουμε την επίσημη αντίδραση της Τουρκίας- ότι με την κίνηση αυτή αναγνωρίζονται τα εθνικά δίκαια και… “παραγκωνίζεται” το τουρκολιβυκό μνημόνιο για την ΑΟΖ το οποίο ούτως ή άλλως η Αθήνα έχει χαρακτηρίσει παράνομο. Όχι όμως και η Διεθνής Κοινότητα.

Η ΕΕ τάχθηκε στο πλευρό Ελλάδας και Κύπρου (επιστολή Μπορέλ με αναφορές στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 2019): «… Το μνημόνιο συνεννόησης Τουρκίας-Λιβύης για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το δίκαιο της θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες για τρίτα κράτη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναβεβαιώνει απερίφραστα την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο έναντι των συγκεκριμένων ενεργειών της Τουρκίας».

Έχουν γραφτεί πάρα πολλά επιχειρήματα που περιγράφουν γιατί το μνημόνιο είναι παράνομο όμως το σίγουρο είναι ότι η Άγκυρα δεν πρόκειται να υποχωρήσει από τις θέσεις της και την υπογραφή της. Δεν το συνηθίζει άλλωστε.

Και ενώ είναι σε εξέλιξη οι διαδικασίες χωρίς ακόμη να έχει “κλειδώσει” κάτι οριστικό, ας ρίξουμε μια σύντομη εγκυκλοπαιδική ματιά στις δραστηριότητες της Chevron, και τι έχουν επιφέρει στις χώρες όπου έχουν εκδηλωθεί. Εδώ να σημειώσουμε ότι ανάλογες επιπτώσεις “συνοδεύουν” και άλλους ενεργειακούς κολοσσούς… Βασικό στοιχείο ότι ενώ εμείς ασχολούμαστε με τα γεωπολιτικά και όχι μόνο οφέλη (αν και ως προς τα οικονομικά οφέλη υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις) στην Ελλάδα, τέτοιου είδους εταιρίες έχουν ως μοναδικό στόχο ΤΟ ΚΕΡΔΟΣ, χωρίς ασφαλώς να ενδιαφέρονται για τις τοπικές κοινωνίες και τα προβλήματα που προκαλούν.

• Ας μιλήσουμε όμως για τον κολοσσό Chevron η δραστηριότητα του οποίου σε διάφορες χώρες έχει συσχετιστεί με κοινωνικές εντάσεις και συγκρούσεις, ιδιαίτερα σε περιοχές πλούσιες σε πετρελαϊκούς πόρους.

ΜΙΑΝΜΑΡ

Πρώτο παράδειγμα με πολύ έντονο το ενδιαφέρον λόγω του φονικού – καταστροφικού σεισμού, η Μιανμάρ. Η Chevron συμμετείχε στο έργο του αγωγού φυσικού αερίου Yadana. Η κατασκευή και λειτουργία του αγωγού συνδέθηκε με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της καταναγκαστικής εργασίας και της μετακίνησης πληθυσμών. Αυτές οι πρακτικές ενέτειναν τις εμφύλιες συγκρούσεις. Το 2021 εκδηλώθηκε το πραξικόπημα που ανέτρεψε την εκλεγμένη κυβέρνηση της βραβευμένης με Νόμπελ Ειρήνης Αούνγκ Σαν Σου Τσι. Δεν υπάρχουν άμεσες ενδείξεις ότι η Chevron υποστηρίζει ή συνδέεται με το στρατιωτικό καθεστώς της Μιανμάρ. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι ο στρατός της Μιανμάρ έχει συμφέροντα σε πολλούς τομείς της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των λιμανιών και άλλων στρατηγικών υποδομών. ​

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η παρουσία διεθνών εταιρειών σε χώρες με στρατιωτικά καθεστώτα μπορεί να εγείρει ερωτήματα σχετικά με την έμμεση υποστήριξη ή τη νομιμοποίηση αυτών των καθεστώτων. Ωστόσο, χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία, δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε σαφή συμπεράσματα για τη σχέση μεταξύ της Chevron και της στρατιωτικής χούντας στη Μιανμάρ.

ΝΙΓΗΡΙΑ

Στη Νιγηρία, η Chevron δραστηριοποιείται στο Δέλτα του Νίγηρα, μια περιοχή πλούσια σε πετρέλαιο αλλά και σε κοινωνικές εντάσεις. Οι τοπικές κοινότητες έχουν εκφράσει δυσαρέσκεια για την περιβαλλοντική ρύπανση και την έλλειψη οικονομικών οφελών από την εξόρυξη πετρελαίου. Αυτή η δυσαρέσκεια έχει οδηγήσει σε συγκρούσεις μεταξύ των κοινοτήτων και των δυνάμεων ασφαλείας, καθώς και σε επιθέσεις σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις.​

ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΣ(ΕΚΟΥΑΔΟΡ)

Στον Ισημερινό, η Chevron (μέσω της Texaco, την οποία εξαγόρασε) κατηγορήθηκε για σοβαρή περιβαλλοντική ρύπανση στην περιοχή της Αμαζονίας κατά την περίοδο 1964-1992. Οι τοπικές κοινότητες υπέβαλαν αγωγές εναντίον της εταιρείας, υποστηρίζοντας ότι η ρύπανση προκάλεσε υγειονομικά προβλήματα και κατέστρεψε τα μέσα διαβίωσής τους. Αν και δεν ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος, οι κοινωνικές εντάσεις ήταν έντονες και διαρκείς.​

ΑΓΚΟΛΑ

Στην Αγκόλα, η Chevron δραστηριοποιείται στην εξόρυξη πετρελαίου από τη δεκαετία του 1950. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1975-2002), τα έσοδα από το πετρέλαιο αποτέλεσαν σημαντική πηγή χρηματοδότησης για τις αντιμαχόμενες πλευρές, παρατείνοντας τη διάρκεια και την ένταση της σύγκρουσης. Η παρουσία της Chevron και άλλων πετρελαϊκών εταιρειών στην περιοχή συνδέθηκε με την οικονομική ανισότητα και τις κοινωνικές εντάσεις.

Όσον αφορά τις τελευταίες εξελίξεις για τη δική μας περιοχή:

Η Chevron μπορεί να έχει τις «ευλογίες» του Λευκού Οίκου για νέες έρευνες για φυσικό αέριο σε ελληνικές περιοχές στην ανατολική Μεσόγειο, κάτι που σημαίνει ότι εμμέσως αναγνωρίζονται από την Ουάσιγκτον τα δικαιώματα της Ελλάδας, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν οριστικά παρακαμφθεί οι τουρκικές διεκδικήσεις και αμφισβητήσεις.

Το κακό σενάριο για την Ελλάδα θα ήταν να κινηθεί το αμέσως επόμενο διάστημα η Άγκυρα για να ανεβάσει την ένταση, με διπλωματικές κινήσεις, αλλά και με πιθανές προκλητικές ενέργειες επί του πεδίου, ελπίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα «κρυώσει» το ενδιαφέρον της Chevron, ή και ότι θα αρθεί η υποστήριξη των σχεδίων της από τον πάντα απρόβλεπτο Ντόναλντ Τραμπ.

Σε αυτό το πλαίσιο, όπου κάθε ημέρα μετράει, όπως λένε οι γνώστες του θέματος, η πρώτη κίνηση που εξετάζεται από το υπουργείο Ενέργειας και το μέγαρο Μαξίμου είναι να επισπευσθούν δραστικά οι διαδικασίες για την παραχώρηση των θαλάσσιων οικοπέδων, για την οποία απαιτείται να προηγηθούν διαγωνισμοί: ένας για τη νότια Πελοπόννησο και ένας για τα δύο θαλάσσια οικόπεδα της νότιας Κρήτης, δηλαδή για τις τρεις περιοχές που έχουν συγκεντρώσει το ενδιαφέρον της Chevron.

Αυτό που εξετάζονται σοβαρά είναι να γίνει άμεσα ένας διαγωνισμός και για τις τρεις περιοχές, όπου είναι βέβαιο ότι θα εκδηλώσει ενδιαφέρον η Chevron, χωρίς να αποκλείονται προσφορές και από άλλες πετρελαϊκές εταιρείες.

• Στην κυβέρνηση πάντως δεν παραγνωρίζουν τον κίνδυνο από πιθανές τουρκικές αντιδράσεις, καθώς μάλιστα η ευρύτερη πολιτική και διπλωματική συγκυρία εκφράζονται φόβοι ότι μπορεί να κρύβει κινδύνους.

Η διεθνής θέση της Τουρκίας αυτή την περίοδο είναι πολλαπλά ενισχυμένη. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ερντογάν φυλάκισε τον κύριο πολιτικό του αντίπαλο χωρίς την παραμικρή σοβαρή αντίδραση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που προσβλέπει σε συνεργασία με την Τουρκία για την περίοδο μετά τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία. Ο Λευκός Οίκος δεν έχει απευθύνει καν μια τυπική διπλωματική έκκληση για σεβασμό στις δημοκρατικές διαδικασίες, τις οποίες άλλωστε δεν σέβεται ιδιαίτερα ούτε ο ίδιος ο Τραμπ.

• Με αυτούς τους συσχετισμούς είναι πολύ αμφίβολο αν θα υπάρξει ουσιαστική δυτική αντίδραση με παρέμβαση υπέρ της Ελλάδας σε περίπτωση αναζωπύρωσης των εντάσεων, εκτιμούν διπλωματικοί παρατηρητές.

Επιπλέον, ο ελληνοτουρκικός διάλογος για «ήρεμα νερά» βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο. Στην προηγούμενη φάση δεν βρέθηκε φόρμουλα για να αρχίζει μια συζήτηση για τις σημαντικές διαφορές των δύο χωρών (ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα), ενώ οι δύσκολες προεργασίες για την επόμενη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν έχουν παγώσει μέχρι νεωτέρας, μετά τη σύλληψη Ιμάμογλου.

Έτσι, εκτιμάται ότι θα γίνουν πολύ δύσκολοι οι διπλωματικοί χειρισμοί της Αθήνας, αν η Άγκυρα αποφασίσει να κλιμακώσει την ένταση διπλωματικά, ή επί του πεδίου.

Η Άγκυρα προς το παρόν έχει αποφύγει να αντιδράσει επίσημα στις κινήσεις της Αθήνας, όμως έχει πολλές εναλλακτικές δυνατότητες αντίδρασης, εάν θέλει να υπονομεύσει την προσπάθεια για έναρξη ερευνών για υδρογονάνθρακες:

Σε διπλωματικό επίπεδο, ο Ερντογάν θα μπορούσε να ζητήσει να περιληφθεί αυτό το θέμα στην ατζέντα της συνάντησης με τον Τραμπ, που βρίσκεται σε στάδιο προετοιμασίας, ζητώντας από τον Αμερικανό πρόεδρο να άρει την υποστήριξη στις πρωτοβουλίες της Chevron. Επίσης, θα μπορούσε να επαναφέρει τη συζήτηση με τη Συρία για οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, μια συζήτηση που μόνο προσωρινά έχει ανασταλεί.

Επί του πεδίου, η Τουρκία έχει τα γνωστά από παρελθόν μέτρα αντίδρασης: κλιμάκωση με στρατιωτικά μέσα της έντασης με την Ελλάδα, ενδεχομένως και με επανάληψη της εντολής στην κρατική εταιρεία πετρελαίου για έρευνες υδρογονανθράκων σε περιοχές που θέλει να εγείρει αμφισβητήσεις.

Αν και η κυβέρνηση δεν έχει τοποθετηθεί επίσημα, «τροχιοδεικτικές βολές» ήλθαν από τον φιλοκυβερνητικό Τύπο. Η κορυφαία αγγλόφωνη ενημερωτική ιστοσελίδα της Τουρκίας, turkiyetoday, υπενθύμισε σε άρθρο της ότι «αυτά τα μπλοκ (σ.σ.: στη νότια Κρήτη) βρίσκονται εντός της “υποτιθέμενης” αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Ελλάδας, αλλά η θέση τους μπορεί να αποτελέσει σημείο διαμάχης με την Τουρκία, οδηγώντας σε ανησυχίες ότι οι έρευνες μπορεί να επιδεινώσουν τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο».

«Από τη σκοπιά της Τουρκίας», τονίζεται στο δημοσίευμα, «η εξερεύνηση των περιοχών αυτών από τη Chevron μπορεί να θεωρηθεί προσβολή των δικαιωμάτων της επί των επίμαχων υδάτων. Η Άγκυρα, η οποία έχει επίσης επιδιώξει έρευνες για υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο, έχει αντιταχθεί εδώ και καιρό στις αξιώσεις της Ελλάδας σε θαλάσσιες ζώνες, ιδιαίτερα σε περιοχές γύρω από την Κρήτη και άλλα κοντινά νησιά. Η Άγκυρα υποστηρίζει ότι οι περιοχές αυτές “εμπίπτουν στη θαλάσσια δικαιοδοσία της Τουρκίας” και έχει υποστηρίξει ότι οι ελληνικές ερευνητικές δραστηριότητες αποτελούν παραβίαση του διεθνούς ναυτικού δικαίου, ιδιαίτερα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Ως εκ τούτου, η συμμετοχή μεγάλων ξένων εταιρειών όπως η Chevron σε αυτές τις αμφισβητούμενες περιοχές θα μπορούσε να εκληφθεί από την Τουρκία ως πρόκληση για την κυριαρχία και τα εδαφικά της δικαιώματα».

Η ελληνική πλευρά υποστηρίζει πως αν γίνουν γρήγορα οι αναθέσεις, θα ελαχιστοποιηθούν και τα περιθώρια αντιδράσεων από την Άγκυρα. Αλλά αυτό είναι μια μονομερής εκτίμηση και με βάση το “αμαρτωλό παρελθόν” στις χώρες δραστηριότητας του ενεργειακού κολοσσού ένα μόνο ασφαλές συμπέρασματα μπορεί να εξαχθεί….

Δημιουργείται σταδιακά η συνθήκη για τη σοβαρή αμφισβήτηση της ΕΙΡΗΝΗΣ στην περιοχή μας.