Ουκρανία: Δύο εκδοχές για τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις στο Ριάντ στο τρίγωνο Ουάσιγκτον-Μόσχας-Κιέβου

Μέχρι στιγμής, υπάρχει μια διττή αίσθηση σχετικά με τη διαπραγματευτική διαδικασία που ξεκίνησε την Κυριακή στη Σαουδική Αραβία μεταξύ των ΗΠΑ και της Ουκρανίας, και τη Δευτέρα μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Από τη μια πλευρά, οι αισιόδοξες δηλώσεις του Τραμπ και των συνεργατών του υποδηλώνουν ότι μια κατάπαυση του πυρός είναι κοντά και ότι μια διαρκής ειρήνη δεν απέχει πολύ. Από την άλλη πλευρά, οι σφοδροί αμοιβαίοι βομβαρδισμοί μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, οι σκληρές δηλώσεις και οι ριζικά διαφορετικές προϋποθέσεις για τις ειρηνευτικές συνομιλίες και τον τερματισμό του πολέμου δημιουργούν την εντύπωση ότι κανένας δεν θέλει πραγματικά να διαπραγματευτεί.

Αντίθετα, φαίνεται ότι και οι δύο πλευρές σκοπεύουν να συνεχίσουν τον πόλεμο.

Σε αυτό το πλαίσιο, κυκλοφορούν δύο βασικές εκδοχές:

1.Προοπτικές για κατάπαυση του πυρός

Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, η τρέχουσα ρητορική της Μόσχας και του Κιέβου, καθώς και τα αιτήματά τους, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια προσπάθεια να ενισχύσουν τα χαρτιά τους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Στην πραγματικότητα, όλα κινούνται προς την κατεύθυνση της κατάπαυσης του πυρός. Ο Τραμπ θα «ολοκληρώσει» το θέμα, οι πλευρές θα καταλήξουν σε συμβιβασμούς και θα επιτευχθεί μια εκεχειρία έως το Πάσχα, στις 20 Απριλίου. Μετά από αυτό, θα ακολουθήσουν εκλογές και, στη συνέχεια, μια ειρηνευτική συμφωνία.

Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, όλα έχουν ήδη συμφωνηθεί σε γενικές γραμμές, και τώρα το ζήτημα είναι απλώς να συμφωνηθούν οι λεπτομέρειες και οι όροι.

2.Απουσία συμβιβασμών

Η δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει ότι η Ουκρανία και η Ρωσία δεν επιθυμούν πραγματικά να κάνουν συμβιβασμούς. Κάθε πλευρά θεωρεί την άλλη υπαρξιακό εχθρό και αντιλαμβάνεται τη νίκη της ως εξαναγκασμό της άλλης σε παράδοση.

Επιπλέον, κανένα από τα αντιμαχόμενα μέρη δεν πιστεύει ότι βρίσκεται στα πρόθυρα της ήττας και, ως εκ τούτου, δεν έχει ζωτική ανάγκη για πρόωρη κατάπαυση του πυρός.

• Ωστόσο, τόσο οι ουκρανικές αρχές όσο και το Κρεμλίνο δεν θέλουν να απορρίψουν άμεσα τις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες του Τραμπ, φοβούμενες την αντίδραση της Ουάσιγκτον. Αντίθετα, προσπαθούν να μετατρέψουν τον Αμερικανό πρόεδρο σε σύμμαχό τους, κάνοντάς τον υπεύθυνο για τη διατάραξη της εκεχειρίας του εχθρού.

Αυτό εξηγεί τους συνεχείς ελιγμούς, όπως οι όροι που θέτει ο Πούτιν για κατάπαυση του πυρός και οι διαφωνίες σχετικά με το ποιες εγκαταστάσεις (ενεργειακές ή όλες οι υποδομές) καλύπτονται από το μορατόριουμ των χτυπημάτων.

Επίσης, σύμφωνα με μια εκδοχή, το Κίεβο πρότεινε την παράδοση του πυρηνικού εργοστασίου της Ζαπορίζια στις ΗΠΑ, προκειμένου να αντιπαρατεθεί ο Τραμπ με τον Πούτιν και να μπλοκαριστούν οι διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, φαίνεται ότι ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ήδη στο μάτι όλα τα ουκρανικά πυρηνικά εργοστάσια.

• Ένα τέτοιο «παιχνίδι με τον Τραμπ» μπορεί να συνεχιστεί επ’ αόριστον. Ταυτόχρονα, η Ουάσιγκτον διαθέτει ένα σχετικά περιορισμένο οπλοστάσιο μέτρων για να επηρεάσει τη Ρωσία. Επίσης δεν είναι γνωστό αν ο Λευκός Οίκος είναι έτοιμος να το χρησιμοποιήσει, δεδομένου του στόχου να αποτρέψει την περαιτέρω προσέγγιση μεταξύ Κίνας και Ρωσίας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολύ μεγαλύτερη επιρροή στο Κίεβο. Ωστόσο, ακόμη και αυτοί δεν είναι σίγουροι ότι μπορούν να αναγκάσουν τις ουκρανικές αρχές να κάνουν κάτι που κατηγορηματικά δεν θέλουν να κάνουν. Αν και, φυσικά, ο Τραμπ θα μπορούσε να τους προκαλέσει σοβαρά προβλήματα.

Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ίδια η Δύση είναι διχασμένη. Δεν εύχονται όλοι, ιδίως μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών, καλή τύχη στον Τραμπ για την εγκαθίδρυση της ειρήνης στην Ουκρανία.

Πιθανές εξελίξεις

Από την άλλη πλευρά, ο Τραμπ μιλάει με υπερβολική αυτοπεποίθηση για μια επικείμενη κατάπαυση του πυρός. Επιπλέον, έχουν υπάρξει πρόσφατα διάφορα μηνύματα από τη Μόσχα και το Κίεβο που υποδηλώνουν ότι το τέλος του πολέμου είναι κοντά.

Αυτά τα σημάδια ενισχύουν την πρώτη εκδοχή, ότι μια εκεχειρία μπορεί να επιτευχθεί μέσα στον επόμενο μήνα.

• Πολλά θα ξεκαθαρίσουν μετά τις διαπραγματεύσεις στη Σαουδική Αραβία. Μετά από αυτές τις συνομιλίες, θα καταστεί σαφέστερο αν τα μέρη είναι έτοιμα να σημειώσουν πραγματική πρόοδο προς τον τερματισμό του πολέμου ή αν σκοπεύουν να κωλυσιεργήσουν και να τραβήξουν το θέμα, κατηγορώντας το ένα το άλλο για τη διατάραξη του διαλόγου.

Ο κίνδυνος της κατάρρευσης των διαπραγματεύσεων

Σε κάθε περίπτωση, στο λεκτικό και σημασιολογικό επίπεδο των δηλώσεων του Κιέβου και της Μόσχας, δεν φαίνεται ότι κάποιος είναι έτοιμος να κάνει ειρήνη.

Ο κίνδυνος εδώ είναι ότι η κατάρρευση των διαπραγματεύσεων και των ελπίδων για τερματισμό του πολέμου θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρή κλιμάκωση των προσπαθειών των μερών να αντιστρέψουν την κατάσταση.

Το παράδειγμα του Φεβρουαρίου του 2014

Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι η ιστορία της τελευταίας εβδομάδας του Μαϊντάν τον Φεβρουάριο του 2014.

Πολλοί έχουν ήδη ξεχάσει, αλλά από τις 16 Φεβρουαρίου, λίγες ημέρες πριν από τις σφαγές, όλοι μιλούσαν για το επικείμενο τέλος της οξείας φάσης της κρίσης και την επίτευξη συμφωνιών για την εξομάλυνση και την έναρξη της πολιτικής διαδικασίας διευθέτησης.

• Με τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων χωρών, ο Ουκρανός πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς και η αντιπολίτευση ξεκίνησαν τον «διαχωρισμό των δυνάμεων» ως το πρώτο στάδιο προς την «αποκλιμάκωση». Οι διαδηλωτές του Μαϊντάν αποχώρησαν από το κτίριο της Κρατικής διοίκηση της πόλης του Κιέβου, ενώ τα κυβερνητικά στρατεύματα άνοιξαν δρόμο.

Όλοι είπαν ότι μια τελική συμφωνία μεταξύ των αρχών και της αντιπολίτευσης θα επιτευχθεί σύντομα. Ωστόσο, ο βαθμός του μίσους και στις δύο πλευρές δεν μειώθηκε.

Δηλαδή, ενώ γινόταν λόγος για μια διευθέτηση, δεν υπήρχε η αίσθηση ότι ήταν κοντά. Αντίθετα, ήταν σαφές ότι και οι δύο πλευρές «τρώγονταν» να συμπλακούν τελικά μεταξύ τους.

Δύο ημέρες αργότερα, στις 18 Φεβρουαρίου, οι διαδηλωτές του Μαϊντάν προσπάθησαν να εισβάλουν στην Ουκρανική Προεδρία. Τους σταμάτησαν οι αστυνομικές δυνάμεις, αλλά σύντομα οι κυβερνητικές δυνάμεις πέρασαν στην επίθεση. Ξεκίνησε μια σύγκρουση με βαριές απώλειες.

• Όταν εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών χωρών και της Ρωσίας ήρθαν στο Κίεβο στις 20 Φεβρουαρίου για να συμφωνήσουν σε πολιτική διευθέτηση, είχε ήδη χυθεί αίμα. Το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου συνήφθη μια συμβιβαστική συμφωνία, η οποία όμως δεν ενδιέφερε κανέναν στο Μαϊντάν. Ο κόσμος απαιτούσε εκδίκηση.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας αντιμετώπισε το γεγονός ότι σχεδόν όλο το περιβάλλον του τον έβλεπε ως το κύριο εμπόδιο για τη συμφιλίωση της κατάστασης. Ως αποτέλεσμα, εγκατέλειψε τη χώρα. Η κρίση επιλύθηκε όχι με όρους συμβιβασμού, αλλά με την πραγματική συνθηκολόγηση μιας από τις πλευρές.

• Η νικήτρια πλευρά απέκτησε τεράστια προβλήματα, τα οποία συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Αυτό είναι ένα από τα παραδείγματα για το πού οδηγούν όλα όταν οι πλευρές «τους τρώνε τα χέρια» για μια «οριστική επίλυση του ζητήματος», αλλά απορρίπτουν εξαρχής τους συμβιβασμούς.

Η τρέχουσα κατάσταση στην Ουκρανία θυμίζει σε πολλά το σενάριο του Φεβρουαρίου του 2014. Οι διαπραγματεύσεις μπορεί να φαίνονται αισιόδοξες, αλλά η έλλειψη πραγματικής θέλησης για συμβιβασμό από τις δύο πλευρές δημιουργεί τον κίνδυνο μιας νέας κλιμάκωσης. Η ιστορία μας διδάσκει ότι η ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς αμοιβαίες παραχωρήσεις και μια πραγματική επιθυμία για διευθέτηση.