Ανάλυση/ΗΠΑ-ΙΡΑΝ: Η πιο κρίσιμη καμπή μιας πολύπλοκης και επώδυνης σύγκρουσης

Οι σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν βρίσκονται σε μια κρίσιμη καμπή, με τις πρόσφατες εξελίξεις να δείχνουν ότι και οι δύο πλευρές αναζητούν τρόπους να διαχειριστούν μια πολύπλοκη και επώδυνη σύγκρουση. Οι απειλές, οι κυρώσεις και οι έμμεσες διαπραγματεύσεις αποτελούν το επίκεντρο μιας διπλωματικής αναμέτρησης που μπορεί να οδηγήσει είτε σε νέες ευκαιρίες για ειρήνη, είτε σε περαιτέρω κλιμάκωση της έντασης.

Η πρόσφατη επιστολή του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προς τον Ιρανό ηγέτη Αλί Χαμενεΐ, μαζί με τις αντιδράσεις από την Τεχεράνη, αποκαλύπτουν τις βαθιές αντιθέσεις και τις πιθανότητες για μια νέα πυρηνική συμφωνία. 

Η επιστολή Τραμπ και η απάντηση του Ιράν 

Ο Τραμπ, γνωστός για την πολιτική «μέγιστης πίεσης» έναντι του Ιράν, έστειλε μια επιστολή στον Χαμενεΐ, η οποία σύμφωνα με πηγές περιείχε τόσο απειλές όσο και ευκαιρίες για νέες διαπραγματεύσεις. Η επιστολή, που παραδόθηκε την περασμένη εβδομάδα, έθετε μια προθεσμία δύο μηνών για την Τεχεράνη να αποφασίσει αν θα συμμετάσχει σε νέες συνομιλίες για μια πυρηνική συμφωνία.

Ωστόσο, ο Χαμενεΐ απέρριψε την επιστολή, χαρακτηρίζοντάς την ως «φάρσα» και επικρίνοντας τις «υπερβολικές απαιτήσεις» των ΗΠΑ. 

Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Αμπάς Αρακτσί, δήλωσε ότι η Τεχεράνη μελετά προσεκτικά την επιστολή και θα απαντήσει «μέσω των κατάλληλων διαύλων». Ωστόσο, τόνισε ότι το Ιράν δεν πρόκειται να διαπραγματευτεί υπό την πίεση των κυρώσεων και των απειλών. «Είμαστε έτοιμοι για πόλεμο, αλλά δεν τον καλωσορίζουμε», πρόσθεσε ο Αρακτσί, υπογραμμίζοντας ότι το επόμενο έτος θα είναι «δύσκολο, σημαντικό και περίπλοκο». 

Η πολιτική της «μέγιστης πίεσης» και οι κυρώσεις 

Ο Τραμπ αποσύρθηκε από την πυρηνική συμφωνία του 2015, γνωστή ως JCPOA, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του και επανέφερε σκληρές κυρώσεις εναντίον του Ιράν. Αυτές οι κυρώσεις έχουν πλήξει βαριά την ιρανική οικονομία, αλλά η Τεχεράνη έχει ανταποκριθεί με την παραβίαση ορισμένων από τους περιορισμούς που επιβάλλει η συμφωνία στο πυρηνικό της πρόγραμμα.

• Το Ιράν έχει αυξήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου σε καθαρότητα έως και 60%, κάτι που οι δυτικές δυνάμεις θεωρούν απειλή, καθώς ξεπερνά τα όρια που απαιτούνται για ειρηνικούς σκοπούς. 

Η Τεχεράνη, από την πλευρά της, επιμένει ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα είναι αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς και ότι σέβεται τις υποχρεώσεις της βάσει του διεθνούς δικαίου. Ωστόσο, οι ενέργειές της έχουν αυξήσει τις ανησυχίες στη Δύση, ιδιαίτερα στο Ισραήλ, το οποίο θεωρεί το Ιράν ως την κύρια απειλή για την ασφάλειά του. 

Ο ρόλος του Ισραήλ και οι στρατηγικές συνομιλίες 

Το Ισραήλ, ως κύριος σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή, παίζει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις. Σύμφωνα με αναφορές, μια ισραηλινή αντιπροσωπεία, που περιλαμβάνει τον υπουργό Στρατηγικών Υποθέσεων Ρον Ντέρμερ και τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας Τζάχι Χανέγκμπι, θα συναντηθεί με Αμερικανούς αξιωματούχους στον Λευκό Οίκο την επόμενη εβδομάδα. Οι συνομιλίες θα επικεντρωθούν στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, τις πιθανότητες νέων διαπραγματεύσεων ΗΠΑ-Ιράν, καθώς και σε άλλα ζητήματα ασφαλείας στην περιοχή. 

Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου πιστεύει ότι οι πιθανότητες μιας νέας συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν είναι «ελάχιστες». Το Ισραήλ έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι δεν θα επιτρέψει στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και ότι είναι έτοιμο να λάβει στρατιωτικά μέτρα αν χρειαστεί. 

Το Νορούζ και τα μηνύματα ειρήνης 

Σε μια παράδοξη αντιπαράθεση, οι δύο πλευρές ανταλλάσσουν και μηνύματα ειρήνης. Ο Τραμπ, με την ευκαιρία του Νορούζ, της γιορτής που σηματοδοτεί την αρχή του ιρανικού νέου έτους, εξέφρασε την «εκτίμησή του για τον πλούσιο πολιτισμό και τα εξαιρετικά ταλέντα των Ιρανών».

Από την άλλη πλευρά, ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Μπαζεσκιάν ανέφερε ότι η κυβέρνησή του θέτει ως προτεραιότητα την εγκαθίδρυση καλών σχέσεων με τις γειτονικές χώρες και την προώθηση της ειρήνης και της ανθρωπιάς. 

Το μέλλον των σχέσεων ΗΠΑ-Ιράν 

Η τρέχουσα κατάσταση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν παραμένει αβέβαιη. Η πολιτική της «μέγιστης πίεσης» από την πλευρά των ΗΠΑ και η ανθεκτικότητα της Τεχεράνης να μην υποχωρήσει υπό απειλές δημιουργούν ένα επικίνδυνο αδιέξοδο. Ενώ οι δύο πλευρές φαίνεται να αναζητούν τρόπους να αποφύγουν μια πλήρους κλίμακας σύγκρουση, οι πιθανότητες για μια νέα συμφωνία παραμένουν αμφίρροπες. 

Το Ιράν, από τη μία πλευρά, επιμένει ότι δεν θα διαπραγματευτεί υπό πίεση, ενώ οι ΗΠΑ και το Ισραήλ προειδοποιούν για τις συνέπειες μιας περαιτέρω προώθησης του πυρηνικού προγράμματος. Η επόμενη κίνηση της Τεχεράνης, καθώς και η απάντηση της Δύσης, θα καθορίσουν το μέλλον των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών και την πορεία της ειρήνης στην περιοχή.