Ανάλυση- Ευρωπαϊκή άμυνα/ Επτά χώρες θα πάρουν τη “μερίδα του λέοντος”- Ο ρόλος της Τουρκίας και ο κίνδυνος για την Ελλάδα- Ο πολιτικός “ελέφαντας στο δωμάτιο”

Πέντε από τις “27” χώρες της Ε.Ε και δύο εκτός ενιαίας Ευρώπης (Βρετανία και Τουρκία) θα είναι αυτές που θα ελέγξουν σε μεγάλο βαθμό το φαραωνικό πρόγραμμα στρατιωτικών εξοπλισμών των 800 δισ. ευρώ (όπως είπε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάϊεν), στο πλαίσιο της κοινής άμυνας απέναντι στον “ρωσικό κίνδυνο” και μετά την απόσυρση των εγγυήσεων ασφαλείας της Γηραιάς Ηπείρου που προανήγγειλε ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.

Αυτό που εκ πρώτης ανάγνωσης μοιάζει λογικό κρύβει, ωστόσο, σημαντικούς κινδύνους. Αφενός, σε ότι μας αφορά, βάζει την Τουρκία στο νέο πλαίσιο ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής και πιθανώς ανοίγει τον δρόμο για μεγαλύτερη σύνδεση της με την ΕΕ, χωρίς, ωστόσο, να περιγράφονται όροι και προϋποθέσεις. Η Τουρκία κλείνει το χάσμα με την Ευρώπη δίχως να αίρει τον αναθεωρητισμό της και χωρίς να της ζητείται να ακυρώσει την επιθετική πολιτική της προς την Ελλάδα.

Για παράδειγμα, Τουρκία και Ελλάδα θα συνεργάζονται σε αυτό το νέο πλαίσιο για την άμυνα της Ευρώπης απέναντι στη Ρωσία, όταν η πρώτη διατηρεί το casus belli κατά της χώρας μας, και, την ίδια ώρα, διατηρεί στενές σχέσεις συνεργασίας με τη Μόσχα. Μοναδικό “αντάλλαγμα” προσώρας είναι η διαβεβαίωση του Ταγίπ Ερντογάν ότι θα διαφυλαχθεί η προσέγγιση και ο διάλογος για “ήρεμα νερά”.

Πόσο πιστευτό μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, όταν μόλις τις τελευταίες ημέρες είχαμε άλλο ένα περιστατικό που προδίδει το αντίθετο;

Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε αδυναμία εξεύρεσης συμβιβαστικής λύσης με την Άγκυρα που τελικά οδήγησε στη διακοπή των εργασιών για το υποβρύχιο καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης-Κύπρου:

Το έργο διακόπηκε και το ερευνητικό σκάφος απέπλευσε από το Ηράκλειο, μετά την παρατεταμένη αβεβαιότητα για την εξέλιξη του έργου, καθώς ο ΑΔΜΗΕ δεν κατέβαλε στη γαλλική εταιρεία Nexans εκκρεμείς δόσεις ύψους 70 εκ. ευρώ.

Κυβερνητικές πηγές υποστήριζαν ότι η απόφαση ελήφθη στο πλαίσιο μιας συνετής οικονομικής διαχείρισης και σε συνεννόηση με τη Nexans.

Επί της ουσίας, ωστόσο, η αδυναμία εξεύρεσης συμβιβασμού με την Άγκυρα μέσω των απευθείας επαφών, ώστε το έργο να προχωρήσει χωρίς εντάσεις, κατέστησε μονόδρομο τη διακοπή των εργασιών.

Η Τουρκία ενισχύεται περαιτέρω στη διεθνή γεωπολιτική σκηνή και αποκτά προνομιακό ρόλο έναντι της Ευρώπης, καθώς διαθέτει έναν από τους μεγαλύτερους στρατούς στην ευρύτερη περιοχή και μάλιστα ετοιμοπόλεμο, ενώ η αμυντική της βιομηχανία είναι ανθηρή και εξαιρετικά παραγωγική ακόμα και σε σύγχρονα όπλα. Σε αντίθεση, βεβαίως, με την απισχνασμένη, παρότι πολλά υποσχόμενη, ελληνική αμυντική βιομηχανία.

Τρεις σοβαροί κίνδυνοι αναδεικνύονται:

Πρώτον, από την στρατηγική υπερεξοπλισμού της Ευρώπης ωφελούνται κατά βάση επτά χώρες: Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Ολλανδία και οι εκτός Ε.Ε Βρετανία και Τουρκία. Πρόκειται για χώρες με ισχυρή αμυντική βιομηχανία που επί της ουσίας θα αποτελέσουν και τους βασικούς προμηθευτές της ευρωπαϊκής κοινής άμυνας. Ειδικότερα για την Τουρκία: Στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας η Τουρκία διεκδικεί σημαντικό ρόλο, δήλωσε στους Financial Times ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χ. Φιντάν. Οι αποφάσεις Τραμπ είναι μια αφύπνιση, πρέπει να ενωθούμε και να σχεδιάσουμε το δικό μας κέντρο βαρύτητας, είπε

Όπως αναφέρεται στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (σημείο (στ)), οι τομείς ενδιαφέροντος είναι οι εξής:

“...προσδιορίζει τον ακόλουθο πρώτο κατάλογο τομέων προτεραιότητας για δράση σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα των δυνατοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη τα διδάγματα από τον πόλεμο στην Ουκρανία, σύμφωνα με το έργο που έχει ήδη γίνει στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας και σε πλήρη συνοχή με το ΝΑΤΟ: αεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα. συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων δυνατοτήτων κρούσης βαθιάς ακρίβειας· πυραύλους και πυρομαχικά· drones και συστήματα anti-drone· στρατηγικούς παράγοντες διευκόλυνσης, μεταξύ άλλων σε σχέση με την προστασία του διαστήματος και των υποδομών ζωτικής σημασίας· στρατιωτική κινητικότητα· cyber? τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος·“.

Δεύτερον, η χρηματοδότηση των προγραμμάτων εξοπλισμών θα προέλθει από αύξηση των αμυντικών δαπανών με τον εξής τρόπο:

Η αύξησή τους θα γίνει με αύξηση του δανεισμού των κρατών-μελών, που θα διευκολυνθεί με τη ρήτρα διαφυγής -δηλαδή η Κομισιόν δεν θα μετρά τα νέα δάνεια για τον προσδιορισμό του κατά τις συνθήκες δημοσιονομικού ελλείμματος. Θα τα μετρούν, ωστόσο, οι αγορές, που θα ζητούν αυξημένα επιτόκια, ειδικά από τις υπερχρεωμένες χώρες –όπως η Ελλάδα. Το θέμα θα συζητήσουν περαιτέρω οι 27 υπουργοί Οικονομικών την προσεχή εβδομάδα.

Αναφέρεται χαρακτηριστικά στην σχετική απόφαση των “27”:

Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιταχύνει την κινητοποίηση των απαραίτητων μέσων και χρηματοδότησης προκειμένου να ενισχυθεί η ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η προστασία των πολιτών μας. Με τον τρόπο αυτό, η Ένωση θα ενισχύσει τη συνολική αμυντική της ετοιμότητα, θα μειώσει τις στρατηγικές της εξαρτήσεις, θα αντιμετωπίσει τα κρίσιμα κενά δυνατοτήτων της και θα ενισχύσει την ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση ανάλογα σε ολόκληρη την Ένωση, ώστε να είναι σε θέση να προμηθεύει καλύτερα εξοπλισμό στις ποσότητες και με τον επιταχυνόμενο ρυθμό που απαιτείται. Αυτό θα συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και τεχνολογικής ανταγωνιστικότητας.

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο συμπερασμάτων (εδώ)

Επίσης:

Προτείνεται στο Συμβούλιο η ενεργοποίηση, με συντονισμένο τρόπο, της εθνικής ρήτρας διαφυγής στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης ως άμεσο μέτρο και καλεί την Επιτροπή να διερευνήσει περαιτέρω μέτρα, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις του Συμβουλίου, διασφαλίζοντας παράλληλα τη βιωσιμότητα του χρέους, για τη διευκόλυνση σημαντικών αμυντικών δαπανών σε εθνικό επίπεδο σε όλα τα κράτη μέλη.

Καλεί την Επιτροπή να προτείνει πρόσθετες πηγές χρηματοδότησης για την άμυνα σε επίπεδο ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω πρόσθετων δυνατοτήτων και κινήτρων που προσφέρονται σε όλα τα κράτη μέλη, βάσει των αρχών της αντικειμενικότητας, της μη διάκρισης και της ίσης μεταχείρισης των κρατών μελών, κατά τη χρήση των τρεχουσών κονδυλίων τους στο πλαίσιο των σχετικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ, και να υποβάλει ταχέως σχετικές προτάσεις.

Σημειώνει την πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλει πρόταση για ένα νέο μέσο της ΕΕ που θα παρέχει στα κράτη μέλη δάνεια που υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους έως 150 δισεκατομμυρίων ευρώ και καλεί το Συμβούλιο να εξετάσει την πρόταση αυτή επειγόντως·

Υπογραμμίζει τη σημασία της κινητοποίησης ιδιωτικής χρηματοδότησης για την αμυντική βιομηχανία και καλεί την Επιτροπή να εξετάσει μέτρα σχετικά, μεταξύ άλλων με το να γνωστοποιήσει στους ιδιώτες επενδυτές τη σημασία της αμυντικής βιομηχανίας για την Ευρώπη γενικότερα·

Τρίτον, η στρατηγική ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας προβλέπει την ανακατεύθυνση κονδυλίων από τις πολιτικές συνοχής (π.χ ενίσχυση των μη ευνοημένων περιφερειών κ.ά), θεωρείται δε βέβαιο ότι θα προκαλέσει και ανακατανομή του ίδιου του προϋπολογισμού της ΕΕ. Ήτοι, μειώσεις κονδυλίων για το λεγόμενο κοινωνικό κράτος προς ενίσχυση της άμυνας.

Ο πολιτικός κίνδυνος ως προς τα παραπάνω είναι σαφής: τυχόν περιορισμός του κοινωνικού κράτους για την ενίσχυση της άμυνας οδηγεί σε διατήρηση, πιθανώς και έξαρση, των υπαρχουσών κοινωνικών ανισοτήτων στην Ευρώπη. Κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με λάδι στη φωτιά της ακροδεξιάς που αυξάνει γεωμετρικά την επιρροή της σε πολλές χώρες. Οι εκθέσεις Ντράγκι και Λέττα που προτείνουν μία Ευρώπη πιο ανταγωνιστική με έμφαση στην ανάπτυξη και τις κοινωνικές πολιτικές μπαίνουν στο συρτάρι καθώς μεγάλα κονδύλια πρέπει να κατευθυνθούν στις πολιτικές άμυνας. Η πρόταση για ένα μεγάλο ευρωομόλογο (οι εισηγήσεις έκαναν λόγο για 500 δισ. ευρώ) δεν βρήκε ευήκοα ώτα…