Ευρωπαϊκές και εγχώριες MAGA…νείες για αφελείς

Σε ένα υποθετικό (;) σενάριο που ήδη αποτυπώνεται από αμερικανούς και ευρωπαίους αναλυτές, τα επόμενα χρόνια – και εφόσον δεν εκδηλωθούν εκ βάθρων αλλαγές στην ευρωπαϊκή οικονομία ( ο Μάριο Ντράγκι υπέδειξε μερικές από αυτές με το άρθρο του στους FT) και στον τρόπο που οι παλαιές πολιτικές ελίτ αντιλαμβάνονται τις εξελίξεις και τα κοινωνικά ρεύματα-, στις ΗΠΑ θα μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος (μετά τον Τραμπ) ο Έλον Μασκ (!), στη Γερμανία να κυβερνήσει το νεοναζιστικού παρελθόντος AfD, στη Γαλλία να γίνει πρόεδρος η Μαρί Λεπέν, και πολλές ευρωπαϊκές χώρες να αποκτήσουν πολύ ισχυρά ακροδεξιά πολιτικά μπλοκ.

Απίθανο; Κατά αρκετούς αναλυτές, όχι. Ο πρώην πρόεδρος της ECB και πρωθυπουργός της Ιταλίας ασκεί σφοδρή κριτική στις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ειδικότερα στη στρατηγική που υιοθέτησε η Άνγκελα Μέρκελ κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Τονίζει ότι η Ευρώπη πληρώνει το τίμημα μιας λανθασμένης οικονομικής διαχείρισης, που περιόρισε τη ζήτηση και επέτρεψε την ύπαρξη εσωτερικών εμποδίων, οδηγώντας την Ένωση σε στασιμότητα. Προτείνει μια ριζική αλλαγή πολιτικής, με έμφαση στις επενδύσεις, την ενίσχυση της καινοτομίας και τη μείωση των εσωτερικών φραγμών για μια ανταγωνιστικότερη οικονομία.

Ο Ντράγκι προτείνει ότι η Ευρώπη πρέπει να αντιστρέψει αυτή την κατάσταση μέσω δύο στρατηγικών κατευθύνσεων. Πρώτον, η άρση των εσωτερικών εμποδίων θα επιτρέψει στους καινοτόμους τομείς να αναπτυχθούν και να ενισχύσουν την παραγωγικότητα. Δεύτερον, μια πιο διορατική δημοσιονομική πολιτική, με αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, θα μειώσει τα εμπορικά πλεονάσματα και θα ενισχύσει τις ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη.

Θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα παραπάνω μία “απόδειξη ζωής” (proof of life) για μία παρηκμασμένη Ε.Ε, είναι, όμως, εξαιρετικά αμφίβολο εάν υπάρχει πλέον ο απαραίτητος χρόνος για να αποφευχθούν οι πολιτικές εξελίξεις που περιγράφουν οι αναλυτές ως ένα πιθανό εφιαλτικό σενάριο.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποδεικνύουν ότι είναι πολύ λιγότερο σκεπτόμενοι και οξυδερκείς ακόμα και για τους πιό απαισιόδοξους. Λεπτομέρεια: ο καταρρέων πολιτικά στη Γαλλία Εμανουέλ Μακρόν ήταν ο μόνος που σκέφτηκε να αναλάβει πρωτοβουλία για τη σύγκληση των “27” προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις απέναντι στον “τυφώνα MAGA” (όπως τον περιγράφει το Bloomberg). Πότε συνέβη, όμως, αυτό; Αμέσως μετά την “ιστορική” ομιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέϊ Ντι Βανς στη Διάσκεψη του Μονάχου, εκεί όπου “κούνησε το δάκτυλο” στους Ευρωπαίους για την απουσία ελευθερίας της έκφρασης και Δημοκρατίας στη Γηραιά Ήπειρο, και άναψε πράσινο φως για την επελαύνουσα ευρωπαϊκή ακροδεξιά.

Ποιό είναι, όμως, απέναντι και στις προτάσεις Ντράγκι, το κυρίαρχο θέμα συζήτησης αυτή την ώρα στην ΕΕ; Μα φυσικά, η ρήτρα διαφυγής για μία φαραωνική ενίσχυση των αμυντικών δαπανών. Αποτελεί, όμως, αυτό βασική ανάγκη και κύριο ζητούμενο για τους ευρωπαίους πολίτες;

Πρακτικά, όλα αυτά επιβεβαιώνουν εκείνους που επισημαίνουν πως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ακόμα και μετά την ομιλία του στην ορκωμοσία του ως νέου προέδρου των ΗΠΑ (20/1), οι ηγέτες της ΕΕ δεν πίστεψαν ότι θα κάνει πράξη το σύνολο των προεκλογικών του δεσμεύσεων.

Συνηθισμένοι, μάλλον, στο να αθετούν τις υποσχέσεις που δίνουν πριν την εκλογή τους, οι περισσότεροι από αυτούς εκτίμησαν ότι ο Τραμπ να αλλάξει ρότα, ή στην χειρότερη περίπτωση θα είναι πολύ λιγότερο ευλαβής ως προς την ατζέντα του MAGA που είχε ανακοινώσει. Τα πράγματα εξελίχθηκαν κατά το χειρότερο σενάριο.

Ακόμα και όταν ο Έλον Μασκ παρενέβαινε στα εσωτερικά της Βρετανίας, με την προώθηση του Reform UK και την επίθεση στον Κιρ Στάρμερ, ή όταν ανερυθρίαστα ναρκοθετούσε τις γερμανικές εκλογές (την επόμενη Κυριακή) προτείνοντας ως επιλογή διάσωσης της Γερμανίας τους νεοναζιστές του AfD, η αφελής ευρωπαϊκή ηγετική τάξη εστίαζε την προσοχή της στο “ναζιστικό χαιρετισμό”, αλλά κατά βάθος θεωρούσε ότι πρόκειται για τα καπρίτσια ενός μεγιστάνα που, όμως, δεν αντανακλούν τις πραγματικές επιδιώξεις του νέου αμερικανού προέδρου.

Διαψεύστηκαν οικτρά. Ο Μασκ είναι Τραμπ, όπως και ο Βανς του Μονάχου είναι Τραμπ. Τελικά είναι ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ που προωθεί ταχύτατα μία νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, από την οποία η Ευρώπη θα απουσιάζει. Όπως θα απουσιάζει και από την διαπραγμάτευση των δύο “αυτοκρατοριών” (ΗΠΑ και Ρωσία) στην επίλυση του ουκρανικού.

Από το Μεξικό και την Γροιλανδία, μέχρι τον Παναμά και τον Καναδά, ήταν πάντοτε ο Τραμπ…

Μοτίβο

Πολιτικά, σε αυτή τη νέα τραμπική δυστοπία ενισχύεται μία τάση γνώριμη τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη. Μόνο που, τώρα, υπάρχει πρότυπο, υπάρχει καθοδήγηση και συντονισμός, υπάρχει στόχος.

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες εμπεδώνεται ένα πολιτικό μοτίβο: περίπου το 1/3 (αλλού λίγο λιγότερο, αλλού περισσότερο) των εκλογικών σωμάτων κινούνται προς την ακροδεξιά, η οποία ανάλογα με τα εκλογικά συστήματα μπορεί να κυβερνήσει αυτοδύναμα, να συνεργαστεί με την δεξιά, ή να παραμείνει ισχυρή αντιπολίτευση που, όμως, θα μπορεί να αναστέλει πολιτικές και να κινητοποιεί το μίσος και την οργή στις κοινωνίες.

Κάποιοι μάλλον αφελείς λένε: αφήστε τον Τραμπ να φέρει το χάος, ώστε οι ψηφοφόροι να αντιληφθούν τις διαστάσεις της καταστροφής και να επιστρέψουν στα “παραδοσιακά” κόμματα. Στις ΗΠΑ, ήδη το λάθος αυτό έγινε από τους Δημοκρατικούς, που τίποτε δεν κατάλαβαν από την πρώτη θητεία του και ουδόλως αντιλήφθηκαν πόσο εύκολη θα ήταν τελικά η επιστροφή του. Ωστόσο, εκ του αποτελέσματος κρίνοντας, για τον μέσο αμερικανό ψηφοφόρο (μαύρο, ισπανόφωνο, αστό των μεγάλων πόλεων) ο Τραμπ δεν έφερε τόσο… χάος, ή οι πολιτικές ελίτ της άλλης πλευράς δεν απέκτησαν ποτέ “γείωση” με τις κοινωνικές τάξεις. Ή, ακόμα χειρότερα, ίσως ήταν αυτές που επέτειναν τις χαοτικές καταστάσεις.

Κάποιοι, εξίσου αφελείς, λένε τον τελευταίο καιρό στη Γερμανία: αφήστε το AfD να κυβερνήσει σε εκείνα τα ομόσπονδα κρατίδια που αναδεικνύεται πρώτη δύναμη, ώστε να αντιληφθούν οι γερμανοί πολίτες πόσο δυστοπική είναι η πολιτική του. Αδυνατούν να κατανοήσουν ότι το χάος δημιουργεί εθισμούς, ιδιαίτερα όταν αυτοί που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν την τάξη δεν μπορούν να δώσουν τις απαντήσεις που χρειάζονται οι άνθρωποι.

Μετά τις γερμανικές εκλογές, για παράδειγμα, είναι πιθανό να επαναληφθεί μία συγκυβέρνηση του CDU, με το SPD και τους Πράσινους. Τα κόμματα, δηλαδή, που προκάλεσαν την αγανάκτηση του κόσμου και ώθησαν χιλιάδες ψηφοφόρους στους νεοναζί, ίσως συνεργαστούν ξανά (αναγκαστικά) για να αντιμετωπίσουν αυτούς των οποίων υπήρξαν πολιτικοί “χορηγοί”.

Ο αντιπρόεδρος Βανς, για παράδειγμα, αρνήθηκε να συναντήσει τον -ακόμα εν ενεργεία- καγκελάριο Σολτς και συνάντησε απλώς τον Μερτς του CDU (πιθανό αυριανό καγκελάριο), επειδή εσχάτως συγκλίνει με εξαγγελίες του AfD, με την πρόεδρο του οποίου είχε μία θερμή συνάντηση, αφού προηγουμένως την είχε δεόντως διαφημίσει μπροστά σε ένα αποσβολωμένο γερμανικό κοινό.

Και οι καθ’ ημάς αφελείς

Στην Ελλάδα, άλλοι (επίσης αφελείς) αντιστέκονται σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, εφησυχασμένοι από τον κατακερματισμό και την γραφικότητα που εκπέμπει ο εγχώριος “αντισυστημισμός”. Όμως κι εδώ το μοτίβο είναι το ίδιο: ένας στους πέντε ψηφοφόρους επιλέγει (δημοσκοπικά) τα κόμματα δεξιά της Ν.Δ, πολλοί, δε, ακόμα κινούνται προς οποιοδήποτε κόμμα θεωρείται “αντισυστημικό” στο υπόλοιπο φάσμα του πολιτικού συστήματος. Δεν είναι αργά η στιγμή που ο Μασκ ή άλλοι του τραμπικού συστήματος θα ασχοληθούν και με την Ελλάδα, θα εκδηλώσουν προθέσεις υπέρ εγχώριων “ομοιωμάτων” του MAGA ή MEGA (Make Europe Great Again).

Ορθώς ο Κυριάκος Μητσοτάκης καθιστά αρκετά σαφές ότι δεν προτίθεται να συνεργαστεί η Ν.Δ με κόμματα στα δεξιά της. Κάτι τέτοιο θα νομιμοποιούσε ακόμα περισσότερο την τάση που περιγράψαμε. Αυτό, ωστόσο, δεν αρκεί, όταν η κυβέρνηση και άλλα κόμματα του δημοκρατικού τόξου, αφενός συνθλίβονται ολοένα και περισσότερο σε μία τοξική αντιπαράθεση χωρίς ουσιαστικές πολιτικές διεξόδους, αφετέρου αρνούνται εμμονικά να βρουν κοινούς τόπους. Η ακυβερνησία μπορεί να προβάλλεται ως κίνδυνος –και είναι-, όμως είναι αρκετά πιθανό πολλοί ψηφοφόροι να έχουν ξεπεράσει αυτό το δίλημμα και να μην αισθάνονται τόσο σοβαρό αυτόν τον κίνδυνο. Επειδή, οτιδήποτε άλλο που έχουν ήδη δοκιμάσει να θεωρείται αδιέξοδο…

* Με τον όρο Μαγγανεία χαρακτηρίζεται η απάτη με κάθε είδους ιατρικά ή κάθε μορφής “μαγικά φίλτρα”.