ΝΟΚ: Δημοσιεύθηκε η απόφαση του ΣτΕ- Ποιες άδειες επηρεάζονται

Το διατακτικό της απόφασης του ΣτΕ, για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό, που αναμενόταν με αγωνία από όσους είχαν εκδώσει άδειες αλλά δεν είχαν ξεκινήσει τις εργασίες, απαντά στο κρισιμότερο ζήτημα που αφορά στο ποιες οικοδομικές άδειες δεν επηρεάζονται από την απόφαση περί αντισυνταγματικότητας του ΝΟΚ. Η «κόκκινη» γραμμή της έναρξης εργασιών τίθεται από το ΣτΕ στην απόφασή του με την έναρξη εργασιών εκσκαφής για την ανέγερση της οικοδομής.

Μάλιστα, ο χρόνος πραγματοποίησής τους «πρέπει να αποδεικνύεται με κάθε πρόσφορο τρόπο, όπως, μεταξύ άλλων:

• με τη γνωστοποίηση, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, της έναρξης των εργασιών εκσκαφής σε οποιαδήποτε διοικητική αρχή,
• με την ηλεκτρονική υποβολή Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης (ΑΠΔ) από τον εργοδότη στη βάση δεδομένων του ΕΦΚΑ κ.ο.κ., εφόσον η γνωστοποίηση ή η υποβολή των ως άνω στοιχείων έχει γίνει έως και την 11η Δεκεμβρίου 2024.

Οπως ξεκαθαρίζει το δικαστήριο στην απόφασή του, «δεν αρκούν η ηλεκτρονική αυτόματη έκδοση της οικοδομικής άδειας και η λήψη αριθμού άδειας ούτε η ηλεκτρονική ενημέρωση άλλων Υπηρεσιών, τα οποία αφορούν μόνον το γεγονός της έκδοσης της άδειας και δεν αποδεικνύουν τον χρόνο έναρξης των οικοδομικών εργασιών».

Με τις αποφάσεις 146-9/2025 της Ολομέλειας του ΣτΕ κρίθηκε ότι το σύστημα των διατάξεων του ΝΟΚ, με το οποίο θεσπίζονται κίνητρα προσαύξησης των όρων δόμησης (συντελεστή δόμησης, ύψους) για την ανέγερση των κτιρίων, θα μπορούσε να εισαχθεί στον πολεοδομικό σχεδιασμό συγκεκριμένων περιοχών ανάλογα με τα ειδικότερα χαρακτηριστικά τους, αλλά δεν μπορεί, κατά το Σύνταγμα, να θεσπιστεί με διάταξη γενικής εφαρμογής, όπως στην προκειμένη περίπτωση, διότι αυτό οδηγεί στην ανατροπή του ισχύοντος πολεοδομικού σχεδιασμού κάθε περιοχής.

• Οι εκδοθείσες αποφάσεις δεσμεύουν μόνο τους διαδίκους των συγκεκριμένων υποθέσεων. Ωστόσο, επειδή η παρανομία των οικοδομικών αδειών οφείλεται σε αντισυνταγματικότητα του νόμου, οι αποφάσεις αυτές μπορούν να έχουν συνέπειες στη νομιμότητα όλων των αδειών που εκδόθηκαν με βάση τις διατάξεις που κρίθηκαν αντισυνταγματικές.

Εξαιτίας του λόγου αυτού, στην απόφαση περιορίζονται τα αποτελέσματα της αντισυνταγματικότητας. «Οι άδειες για τις οποίες οι οικοδομικές εργασίες έχουν ξεκινήσει και, πολύ περισσότερο, έχουν ολοκληρωθεί, δεν μπορούν να ακυρωθούν ή να ανακληθούν εξαιτίας της αντισυνταγματικότητας αυτής. Εντούτοις, άδειες οι οποίες είχαν ήδη προσβληθεί στα δικαστήρια έως και τις 11.12.2024, μπορούν να ακυρωθούν για τον λόγο αυτό έστω και αν είχαν ήδη αρχίσει οι οικοδομικές εργασίες διότι το αντίθετο θα παραβίαζε το δικαίωμα δικαστικής προστασίας».

Τι γίνεται με τις άδειες που υπάρχει δυνατότητα δικαστικής προσβολής

Σύμφωνα με τα εκτεθειμένα στην απόφαση του ΣτΕ, «οι άδειες για τις οποίες δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη οι οικοδομικές εργασίες, μπορούν να ακυρωθούν για τους λόγους που αναφέρονται στις αποφάσεις. Οι άδειες για τις οποίες έχουν ξεκινήσει οι οικοδομικές εργασίες δεν κινδυνεύουν εξαιτίας της εφαρμογής των αντισυνταγματικών κινήτρων του ΝΟΚ, αλλά κινδυνεύουν μόνο εφόσον έχουν άλλες πλημμέλειες».

Για τις άδειες που ακυρώθηκαν λόγω της αντισυνταγματικότητας του νόμου, υπάρχει κατ’ αρχήν δικαίωμα αποζημίωσης εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις για την αστική ευθύνη του Κράτους. Το δικαίωμα για αποζημίωση κρίνεται κάθε φορά ανάλογα με τις ειδικότερες περιστάσεις της κάθε υπόθεσης από τα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια.

Πάντως, το Συμβούλιο της Επικρατείας στις αιτιάσεις που υπάρχουν ότι δεν έλαβε υπόψη τον αντίκτυπο των αποφάσεων του στον κλάδο των επενδύσεων και την ασφάλεια συναλλαγών, απαντά πως εφάρμοσε τη νομοθεσία που δίνει τη δυνατότητα συνεκτίμησης των συνεπειών της κρίσης περί αντισυνταγματικότητας. Μάλιστα, για τη συγκεκριμένη περίπτωση υποστηρίζει ότι «εξάντλησε τα περιθώρια της νομοθεσίας αυτής για τον περιορισμό της βλάβης που μπορεί να επέλθει από τις αποφάσεις στην οικονομική δραστηριότητα και στην ασφάλεια των συναλλαγών».

Σημειώνεται, πως ενώπιον του ΣτΕ εκκρεμούν και άλλες υποθέσεις οικοδομικών αδειών στις οποίες τίθεται το ζήτημα της αντισυνταγματικότητας άλλων διατάξεων του ΝΟΚ, όπως για παράδειγμα υπόσκαφα και διεύρυνση υπογείων γκαράζ. Αυτές θα δικαστούν ξεχωριστά και δεν καταλαμβάνονται από τις αποφάσεις που δημοσιεύθηκαν σήμερα.

Το σκεπτικό των δικαστών

Στην περίληψη των αποφάσεων που εξέδωσε το ΣτΕ ξεκαθαρίζεται ότι το σύστημα διατάξεων των ΝΟΚ με τις οποίες παρέχονται προσαυξήσεις στον συντελεστή της δόμησης και το ύψος, ως κίνητρα για την ανέγερση κτηρίων, δεν αντίκειται, κατ’ αρχήν, μόνο από το περιεχόμενο τους στο Σύνταγμα.

«Η πραγματοποιούμενη δόμηση, δυνάμει της προσαύξησης του σ.δ., δεν παρίσταται προδήλως υπέρμετρη, ώστε να οδηγεί οπωσδήποτε σε ανεπίτρεπτη συνταγματικά επιδείνωση των όρων διαβίωσης και του περιβάλλοντος, ο δε όρος δομήσεως που αναφέρεται στο ύψος δεν συνιστά, από μόνος του, δυσμενή μεταβολή των συνθηκών. Επιπλέον τα κίνητρα συνοδεύονται από τα αντισταθμίσματα της μείωσης της κάλυψης, της δημιουργίας κτηρίων υψηλής ενεργειακής απόδοσης και της αύξησης των κοινόχρηστων χώρων και των χώρων πρασίνου, τα οποία συνιστούν, κατά κοινή πείρα, ευνοϊκά για το περιβάλλον στοιχεία» σημειώνουν οι σύμβουλοι Επικρατείας.

Ωστόσο, επισημαίνουν πως «τα κίνητρα του Ν.Ο.Κ., λόγω του προέχοντος πολεοδομικού χαρακτήρα τους, δεν μπορούν να υλοποιούνται απευθείας με την έκδοση οικοδομικών αδειών που εκδίδονται κατ’ εφαρμογή του Ν.Ο.Κ., αλλά ανήκει στον πολεοδομικό νομοθέτη να τα συμπεριλάβει στον τοπικό σχεδιασμό, όπου σταθμίζονται οι συνέπειες στο οικιστικό περιβάλλον της περιοχής, όπου τα κίνητρα εφαρμόζονται, με τεκμηρίωση της σχετικής κρίσης επί τη βάσει ειδικής επιστημονικής μελέτης, η οποία καταρτίζεται στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης του σχεδιασμού και λαμβάνει υπόψη τη φυσιογνωμία του κάθε οικισμού» αναφέρουν και καταλήγουν πως το σύστημα των κινήτρων του Ν.Ο.Κ. αντίκειται στο Σύνταγμα.

Η αντισυνταγματικότητα έγκειται στο γεγονός ότι με τις διατάξεις αυτές «παρέχεται απ’ ευθείας στις υπηρεσίες δόμησης, η δυνατότητα να εκδίδουν οικοδομικές άδειες, κατ’ απόκλιση από τους ισχύοντες με βάση το πολεοδομικό καθεστώς κάθε περιοχής όρους δόμησης».

Πατάρια, πισίνες, φυτεμένα δώματα

Κατά το ΣτΕ είναι αντισυνταγματικός ο μη συνυπολογισμός στον συντελεστή δόμησης των παταριών και του κτίσματος έως 35 τ.μ. στο δώμα, καθώς και η εξομοίωση της πισίνας με φυτεμένη επιφάνεια και πρέπει να προσμετρώνται στον σ.δ. Αντιθέτως, είναι συνταγματικός ο μη συνυπολογισμός στον σ.δ. των έρκερ, δηλαδή αρχιτεκτονικών στοιχείων περιορισμένων διαστάσεων, και των κλιμακοστασίων που δεν συνιστούν χώρους κατοίκησης.