Ανάλυση: Τι σημαίνει η υπογραφή στρατηγικής συμφωνίας Πούτιν και Πεζεσκιάν

Το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι η Μόσχα και η Τεχεράνη θα υπογράψουν εντός των ημερών τη συνολική συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης, η προετοιμασία της οποίας διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια, με άμπωτες και διαφωνίες που εμπόδιζαν επί μακρόν την οριστικοποίηση του εγγράφου που ρυθμίζει τις σχέσεις των δύο χωρών για «τις επόμενες δεκαετίες», σύμφωνα με δηλώσεις αξιωματούχων των δύο πλευρών. Μια ανακοίνωση που εξέδωσε η ρωσική προεδρία επιβεβαίωσε ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θα πραγματοποιήσει έναν γύρο διευρυμένων συνομιλιών με τον Ιρανό ομόλογό του Μασούντ Πεζεκιάν στις 17 Ιανουαρίου. Στο τέλος των συνομιλιών, οι δύο πρόεδροι θα υπογράψουν τη συνολική συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης, σύμφωνα με τη ρωσική προεδρία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι δύο πρόεδροι θα συζητήσουν επιλογές για την περαιτέρω διεύρυνση των σχέσεων μεταξύ Μόσχας και Τεχεράνης. Η συζήτηση αναμένεται να επικεντρωθεί στην ενίσχυση της συνεργασίας στους τομείς του εμπορίου, των επενδύσεων, των μεταφορών, της εφοδιαστικής και της ανθρωπιστικής βοήθειας, ενώ το πολιτικό μέρος των συνομιλιών θα επικεντρωθεί σε περιφερειακά και διεθνή ζητήματα. Ωστόσο, όλα τα βλέμματα θα είναι στραμμένα στην πολυαναμενόμενη υπογραφή της συμφωνίας.

• Η Μόσχα και η Τεχεράνη ξεκίνησαν τις εργασίες για την προετοιμασία ενός νέου εγγράφου που θα διέπει τη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών από τις αρχές του 2022, το οποίο θα αντικαταστήσει τη συμφωνία συνεργασίας που υπεγράφη μεταξύ των δύο χωρών το 2001. Σύμφωνα με ρωσικούς και ιρανικούς κύκλους, η ανάγκη κατάρτισης μιας νέας συμφωνίας προέκυψε λόγω των μεγάλων αλλαγών στις διεθνείς σχέσεις και την κατάσταση γύρω από τις δύο χώρες κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Ωστόσο, η προετοιμασία του νέου εγγράφου δεν ήταν πάντα εύκολη, καθώς υπήρξαν αρκετά εμπόδια που καθυστέρησαν την ολοκλήρωσή του περισσότερες από μία φορές. Στα μέσα του περασμένου έτους, η Μόσχα ανακοίνωσε το πάγωμα των διαπραγματεύσεων για τη σύνταξη του εγγράφου και κατηγόρησε την ιρανική πλευρά για την «αργή διαδικασία».

Αναλυτές πίστευαν τότε ότι οι διαφορές είχαν αυξηθεί λόγω της εμφάνισης ανησυχιών και στις δύο πλευρές. Από την πλευρά του, το Ιράν επιθυμούσε η συμφωνία να μην εμποδίσει μια πιθανή εξομάλυνση των σχέσεων με τη Δύση, ενώ ρωσικοί κύκλοι αμφισβητούσαν τη δυνατότητα να εμπιστευθεί έναν σύμμαχο που επιδιώκει να κερδίσει κέρδη με τη Δύση μέσω της σχέσης με τη Μόσχα.

Από την άλλη πλευρά, υπήρχαν φωνές στο Ιράν που αμφισβητούσαν τη σκοπιμότητα να βασιστεί κανείς στη Ρωσία για να εγγυηθεί τα συμφέροντα του Ιράν, σε μια εποχή που η Μόσχα εξισορροπεί προσεκτικά τις σχέσεις της με διάφορα μέρη, μεταξύ άλλων και με το Ισραήλ.

• Ωστόσο, αυτή η δύσκολη φάση ξεπεράστηκε γρήγορα και η ρωσική διπλωματία ανακοίνωσε τον Αύγουστο ότι οι δύο πλευρές κατάφεραν να καταλήξουν σε ένα τελικό σχέδιο συμφωνίας μετά από διαβουλεύσεις στη Μόσχα και την Τεχεράνη.

Στη συνέχεια ανακοινώθηκε ότι η υπογραφή της συμφωνίας ήταν επικείμενη και ορίστηκε ημερομηνία στο περιθώριο της συνόδου κορυφής των BRICS που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Οκτωβρίου στη Ρωσία.

Για άλλη μια φορά, η ημερομηνία αναβλήθηκε χωρίς πολλές εξηγήσεις. Η Μόσχα απλώς ανακοίνωσε ότι η υπογραφή θα πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια ιδιωτικής επίσκεψης του Πεζεσκιάν στη Μόσχα, προκειμένου να αποφευχθεί η πραγματοποίηση αυτού του σημαντικού βήματος στο περιθώριο μιας μαζικής εκδήλωσης.

Τον Νοέμβριο, ανακοινώθηκε στη Μόσχα ότι οι δύο πλευρές είχαν συμφωνήσει να συνάψουν τη στρατηγική συμφωνία «πριν από το τέλος του έτους.» Για άλλη μια φορά, έγινε σαφές ότι οι συνεννοήσεις μεταξύ Μόσχας και Τεχεράνης δεν έβαζαν τέλος σε όλες τις προφανείς διαφορές, καθώς η υπογραφή αναβλήθηκε και πάλι.

Ρωσικοί κύκλοι πίστευαν τότε ότι ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν μπορεί να ήθελε να αναβάλει την υπογραφή της συμφωνίας με τους Ιρανούς για μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Ως εκ τούτου, η ανακοίνωση της επίσκεψης του Πεζεσκιάν στη Μόσχα στις 17 Ιανουαρίου και η επιβεβαίωση της ημερομηνίας υπογραφής της συμφωνίας εξέπληξε τους κύκλους αυτούς.

• Οι αναλυτές συνέδεσαν την επιλογή της χρονικής στιγμής με τις εξελίξεις στη Συρία και τον Λίβανο, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της περιφερειακής επιρροής της Τεχεράνης και ένα σημαντικό πλήγμα για τις θέσεις της Ρωσίας.

Σύμφωνα με ορισμένους εμπειρογνώμονες, η Μόσχα και η Τεχεράνη επιδιώκουν να επιβεβαιώσουν την αποφασιστικότητά τους να ενισχύσουν τη συνεργασία και να συντονίσουν τους μελλοντικούς μηχανισμούς δράσης σε περιφερειακούς και διεθνείς φακέλους, ιδίως τον πόλεμο στην Ουκρανία και τον ιρανικό πυρηνικό φάκελο.

• Σε αυτό το πλαίσιο, το νέο στοιχείο που προέκυψε τους τελευταίους δύο μήνες σχετικά με το θέμα της συνολικής συμφωνίας είναι η επιβεβαίωση από τη ρωσική πλευρά ότι θα περιλαμβάνει ρήτρα αμοιβαίας άμυνας, παρόμοια με την αντίστοιχη συμφωνία που υπέγραψε η Μόσχα στα μέσα του περασμένου έτους με τη Βόρεια Κορέα.

Το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό υπό το πρίσμα της πιθανότητας αντιπαράθεσης μεταξύ Τεχεράνης και Τελ Αβίβ ή με φόντο τις πρόσθετες απειλές της κυβέρνησης Τραμπ προς την Τεχεράνη. Χωρίς να σταματήσει στη ρήτρα κοινής άμυνας, ο Ιρανός πρέσβης στη Μόσχα Καζέμ Τζαλαλί αποκάλυψε τη Δευτέρα ορισμένες από τις λεπτομέρειες της νέας συμφωνίας. Η συνολική Συνθήκη Στρατηγικής Συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Ιράν περιλαμβάνει 47 άρθρα και καλύπτει όλους τους τομείς των διμερών σχέσεων, είπε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο προγραμματισμός αυτής της καταληκτικής ημερομηνίας συνέπεσε με διαρροές σχετικά με μυστικές επισκέψεις του Αλί Λαριτζανί, ανώτερου συμβούλου του Ιρανού ηγέτη Αλί Χαμενεΐ, στη Μόσχα τις τελευταίες εβδομάδες.

• Δυτικά μέσα ενημέρωσης επικαλέστηκαν πηγές των μυστικών υπηρεσιών λέγοντας ότι το Ιράν έχει κάνει μυστικές διπλωματικές κινήσεις προς τη Ρωσία για να επεκτείνει τη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών και να λάβει τη βοήθεια της Μόσχας στην υλοποίηση του πυρηνικού του προγράμματος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, ο Λαριτζανί έχει πραγματοποιήσει αρκετές μυστικές επισκέψεις στη Μόσχα για συναντήσεις με υψηλόβαθμους Ρώσους αξιωματούχους. Οι επισκέψεις αυτές πιστεύεται ότι έθεσαν τις βάσεις για τη συνολική συμφωνία και καθόρισαν το όραμα των δύο χωρών για την ανάπτυξη των σχέσεων και της συνεργασίας σε διάφορους τομείς κατά την επόμενη φάση.

Το Ιράν υπολογίζει σε περισσότερη βοήθεια από τη Ρωσία για το πυρηνικό του πρόγραμμα, ιδίως στην εκπαίδευση των ειδικών του, στη βοήθεια για την αποκατάσταση των συστημάτων αεράμυνας S-300 που καταστράφηκαν από το Ισραήλ, στην προμήθεια μαχητικών Sukhoi 35 και στον επανεξοπλισμό του Ιράν της λιβανέζικης ομάδας Χεζμπολάχ, δήλωσαν πηγές στις δυτικές μυστικές υπηρεσίες στους Times.

Η εφημερίδα αναφέρει ότι η Μόσχα φιλοξένησε τον Λαριτζανί για να συζητήσει την προμήθεια μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων για χρήση στην Ουκρανία. Οι επισκέψεις πραγματοποιούνται μυστικά, καθώς οι δύο χώρες προσπαθούν να αποφύγουν αυστηρότερες δυτικές κυρώσεις.

• Δεδομένης της βαθιάς συνεργασίας μεταξύ Μόσχας και Τεχεράνης, που εκφράζεται, ιδίως, στην προμήθεια πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη Ρωσία, υπάρχει λόγος να φοβόμαστε ότι η Μόσχα είναι έτοιμη να περάσει τις «κόκκινες γραμμές» που είχαν χαραχθεί προηγουμένως όσον αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, δήλωσε στην εφημερίδα η πηγή των μυστικών υπηρεσιών.

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία βασίζεται ενεργά σε ιρανικές τεχνολογίες στον πόλεμο της Ουκρανίας, σύμφωνα με δυτικούς ισχυρισμούς. Η Ρωσία άρχισε να χρησιμοποιεί ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Ουκρανία το φθινόπωρο του 2022. Επιπλέον, η Τεχεράνη έχει προμηθεύσει τη Μόσχα με εκατοντάδες βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς. Οι ρωσικές και οι ιρανικές αρχές έχουν αρνηθεί επισήμως αυτές τις αποστολές.